ZYGMUNT GAWLIK ( 1895 — 1961 )
ARCHITEKT KATEDRY KATOWICKIEJ
Autor : FILIP BURNO
wyd. KATOWICE 2003, stron 257 + katalog ilustracji,
obszernie ilustrowana (ponad 250 ilustracji),
miękka oprawa format ok. 20,5 cm x 15 cm
Z okładki :
Głównym obszarem działalności Zygmunta Gawlika była Małopolska oraz Górny Śląsk.
Architekt najczęściej zajmował się budownictwem sakralnym, stąd najbardziej znane realizacje
jego projektów, to: katedra w Katowicach, kościół i klasztor ss. Felicjanek w Wawrze,
kościół i klasztor oo. Augustianów w Krakowie Prokocimiu, kościoły w: Niepokalanowie,
Katowicach Murckach, Piekarach Śląskich Szarleju, Zabrzu Pawłowie, Jaworznie (pw. św. Wojciecha),
Leńczach Górnych, Smęgorzowie, Wolbromiu (pw. św. Katarzyny) i oo. Salwatorianów w Trzebini.
Autor monografii wszechstronnie ukazał działalność tego niezwykle skromnego i pracowitego człowieka:
architekta, konserwatora, malarza, rzeźbiarza. Podjął też ważną kwestię monumentalizmu w polskiej architekturze
sakralnej okresu międzywojennego.
Książka posiada bogaty materiał dokumentacyjny: aneksy, archiwalia, indeksy nazwisk i topograficzno-rzeczowy
oraz obszerny - zawierający ponad 100 pozycji - katalog prac Gawlika, podzielony na dwie części - opisową i ilustracyjną.
„Zygmunt Gawlik należał do grona architektów poszukujących nowego znaczenia form historycznych w architekturze
i związanych z nimi znaczeń symbolicznych i kulturowych. Jego dorobek uległ z czasem zapomnieniu ze względu
na charakter tej architektury, dalekiej od ujęć awangardowych i eksperymentalnych.
Praca p. Filipa Burno jest pierwszym monograficznym opracowaniem twórczości Zygmunta Gawlika i próbą
wyznaczenia miejsca jego dzieł w dorobku polskiej architektury pierwszej połowy XX wieku".
Prof. dr hab. Waldemar Baraniewski (Uniwersytet Warszawski)
Wstęp [fragment] :
Zygmunt Gawlik (1[zasłonięte]895-19) jest jednym z bardziej interesujących architektów polskich swojego pokolenia.
Urodzony pod koniec XIX w., studiował i zaczynał karierę już w niepodległej Polsce. W ciągu krótkiej, bo niewiele
ponad trzydziestoletniej, działalności zawodowej wykonał czterdzieści projektów większych budowli
(nie uwzględniając rozbudów, np. kaplic, chórów zakonnych). Ponad połowa z nich powstała na zamówienie Kościoła katolickiego.
Twórczość Gawlika jest jednak słabo opracowana. Do jego najbardziej znanych, posiadających najobszerniejszą bibliografię,
realizacji należą właściwie tylko katedra katowicka i kościół oo. Franciszkanów w Niepokalanowie.
Sporo wzmianek dotyczących poszczególnych realizacji znaleźć można w prasie okresu międzywojennego
(zob. punkt „Bibliografia i Źródła" przy poszczególnych pozycjach Katalogu). Bardziej obszerne teksty są jednak nieliczne.
W 1929 r. w „Głosie Narodu" opublikowany został krótki artykuł pt. Nowe budowle kościelne prowadzone przez
arch. Zygmunta Gawlika. Nieznany z nazwiska autor opisuje w nim m. in. projekty kościołów w Szarleju i Prokocimiu,
pisze także o sukcesie, jaki Gawlik odniósł pod koniec lat dwudziestych: „Dzięki oryginalnym pomysłom architektonicznym
w tym kierunku [budownictwo kościelne - przyp. F. B.] zdobywa sobie coraz głośniejszą, zasłużoną markę p. arch. Z. Gawlik.
W 1936 r. Gawlika wyróżniono spośród polskich architektów, specjalizujących się w architekturze sakralnej, na łamach
niemieckiego pisma „Die Christliche Kunst"'. Po roku 1945 o Gawliku pisano jeszcze mniej, głównie dlatego, iż nadal zajmował się
on budownictwem sakralnym. Właściwie najobszerniejszym tekstem wydanym w latach 1[zasłonięte]945-19, nie licząc polemicznych
artykułów dotyczących prac konserwatorskich i restauratorskich, jest opis ostatnich godzin życia i pogrzebu Gawlika
opublikowany przez „Echo Niepokalanowa".
W następnych latach Gawlik wzmiankowany byt wielokrotnie, przeważnie jednak jako twórca pojedynczych realizacji.
Z pewnością na uwagę zasługują więc publikacje Jacka Purchli, w których Gawlik wymieniony został, obok Fryderyka Tadaniera,
Stefana Strojka i Stefana Żeleńskiego, jako przedstawiciel pokolenia krakowskich architektów, których twórczość charakteryzowało
częste stosowanie form historycznych oraz skłonność do stylizacji i „nowoczesnego monumentalizmu".
Podstawowe informacje dotyczące samego Gawlika znalazłem w dwóch, spisanych przez niego, życiorysach (zob. Aneks 6)
oraz w karcie ewidencyjnej Stowarzyszenia Architektów Rzeczpospolitej Polskiej (SARP).
Warto także wspomnieć o obszernym biogramie z Encyklopedii Krakowa. Jednak punktem wyjścia przy pracy nad
niniejszą monografią był dla mnie Leksykon architektów i budowniczych... Andrzeja Leonarda Nitscha, zawierający notkę
biograficzną i dwustronicowy wykaz prac Gawlika. Bardzo ważny był też artykuł Jarosława Zawadzkiego poświęcony kościołowi
oo. Franciszkanów w Niepokalanowie, a przede wszystkim szkic biograficzny Gawlika tegoż autora.
Nieocenionym źródłem były dla mnie introligatorsko oprawione albumy (zachowały się tylko trzy egzemplarze) i 8-stronicowe
broszury reklamowe, wydane nakładem samego architekta pod koniec lat trzydziestych. Znajdują się w nich nie tylko reprodukcje
projektów z krótkimi opisami, ale także zdjęcia obrazów i rzeźb Gawlika oraz informacje dotyczące prac konserwatorskich.
Sporo materiałów przechowywanych jest przez rodzinę Gawlika, m. in. oryginalne projekty, szkice, listy, dokumenty, zdjęcia
(niestety, część zaginęła, m. in. „Dziennik robót 1936—1960") ...
Na końcu pracy znajduje się obszerny katalog prac Gawlika ...
Umieściłem w nim podstawowe informacje dotyczące głównie poszczególnych prac architektonicznych Gawlika
(m in. datę projektu i daty realizacji) wraz z ich historią i bibliografią ...
Drugą część katalogu stanowi obszerny materiał ilustracyjny - reprodukcje znacznej ilości projektów,
zdjęć realizacji Gawlika...
Mam nadzieję, iż monografia ta, chociaż w niewielkim stopniu, przyczyni się do uzupełnienia wiedzy o architekturze polskiej
pierwszej połowy XX w., a zwłaszcza o reprezentacyjnej, monumentalnej architekturze lat trzydziestych
i budownictwie sakralnym od 1946 do 1960 roku.
Szczegółowy Katalog obejmuje ponad 100 prac architekta
(zarówno zrealizowanych jak i w fazie projektów, także prace restauracyjne),
m in. dla następujących miejscowości i ich dzielnic :
Katowice , Murcki k. Katowic (obecnie dzielnica Katowic) , Biecz , Kraków , Kraków Prokocim ,
Lubliniec , Warszawa , Wawer [ Marysin Wawerski pod Warszawą ], Zabrze Pawłów , Piekary Śląskie Szarlej ,
Gdynia , Sędziszów Małopolski , Kasina Wielka , Leńcze Górne (pow. Wadowice), Lwów Zamarstynów ,
Drohobycz Wójtowa Góra , Częstochowa , Mszana Dolna , Wolbrom , Jaworzno , Skawina Korabniki ,
Góra Świętej Anny , Niepokalanów , Siewierz , Cieszyn , Będzin , Trzebinia , Imbramowice pow. Olkusz,
Smęgorzów gm. Dąbrowa Tarnowska , Zaborów , Wieliczka itd.
SPIS TREŚCI :
Wykaz skrótów
Przedmowa
Wstęp
Rozdział I. Rodzina, edukacja, służba wojskowa, pierwsze projekty
Rozdział II. Konkurs na katedrę i budynki kurialne w Katowicach. Współpraca z Franciszkiem Mączyńskim
i samodzielne realizacje z lat 1[zasłonięte]925-19
Rozdział III. Działalność w latach 1[zasłonięte]929-19
Rozdział IV. Życie i twórczość w latach 1[zasłonięte]939-19
Rozdział V. Działalność pozaarchitektoniczna
1. Konserwacja zabytków
2. Twórczość rzeźbiarska
3. Zygmunt Gawlik - malarz
Podsumowanie
Katalog
Aneksy
Archiwalia
Wybór literatury
Spis ilustracji
Indeks nazwisk
Indeks topograficzno-rzeczowy
Summary
Katalog - ilustracje
Postscriptum
Stan bardzo dobry jak na fotografiach do aukcji.
Nie wysyłam za pobraniem !
|
|
|
|
|
