Olsztyn 2003
144 s., 24 cm
stan dobry

Zwierzęta w gospodarce ludności zamieszkującej Ziemie Polski północno-wschodniej we wczesnej epoce żelaza

SPIS TREŚCI
WSTĘP .
Rozdział I
STAN BADAŃ NAD HODOWLĄ, ŁOWIECTWEM I RYBOŁÓWSTWEM LUDNO­ŚCI ZAMIESZKUJĄCEJ ZIEMIE POLSKI PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ WE WCZE­SNEJ EPOCE ŻELAZA................................................. 11
Rozdział II
MATERIAŁ......................................................... 18
Charakterystyka materiału z ziem Polski północno-wschodniej z wczesnej epoki
żelaza........................................................ 18
Osiedla nawodne.................................................. 18
Mołtajny..................................................... 18
Pieczarki..................................................... 19
Osiedla wysoczyznowe.............................................. 20
Jeziorko..................................................... 20
Szurpiły..................................................... 21
Tarławki..................................................... 22
Tolkmicko.................................................... 23
Łecze........................................................ 23
Żubronajcie................................................... 24
Charakterystyka materiału stanowiącego podstawę analiz porównawczych....... 25
Rozdział III
METODY BADAWCZE................................................ 28
Rozdział IV
WYNIKI ANALIZY ZWIERZĘCYCH SZCZĄTKÓW KOSTNYCH Z ZIEM POLSKI
PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ WE WCZESNEJ EPOCE ŻELAZA............... 33
Skład gatunkowy szczątków, typy konsumpcji............................ 33
Skład anatomiczny szczątków......................................... 37
Wiek zwierząt..................................................... 38
Płeć zwierząt...................................................... 39
Morfologia zwierząt................................................ 40
Zmiany patologiczne na kościach...................................... 41
Ślady na kościach.................................................. 42
Przedmioty kościane................................................ 43
Rozdział V
ANALIZA PORÓWNAWCZA STANOWISK Z ZIEM POLSKI PÓŁNOCNO--WSCHODNIEJ Z WCZESNEJ EPOKI ŻELAZA ZE STANOWISKAMI Z INNYCH TERENÓW Z TEGO SAMEGO OKRESU ORAZ ZE STANOWISKAMI Z TEGO
SAMEGO OBSZARU DATOWANYMI NA CZASY PÓŹNIEJSZE............... 49
Porównanie ze stanowiskami kultury łużyckiej............................ 49
Porównanie ze stanowiskami kultury przeworskiej......................... 50
Porównanie ze stanowiskami kultury ceramiki kreskowanej.................. 50
Porównanie ze stanowiskami z ziem Polski pólnocno-wschodniej z okresu wpływów
rzymskich i wędrówek ludów....................................... 51
Rozdział VI
ZWIERZĘTA W GOSPODARCE LUDNOŚCI ZAMIESZKUJĄCEJ ZIEMIE POLSKI
PÓLNOCNO-WSCHODNIEJ WE WCZESNEJ EPOCE ŻELAZA................ 52
Zwierzęta domowe — konsumpcja mięsa, hodowla, użytkowanie.............. 54
Podstawy ekologiczne wyżywienia stad zwierząt hodowlanych............... 69
Zwierzęta dzikie — konsumpcja, łowiectwo i wykorzystanie................. 72
Ryby — konsumpcja mięsa i rybołówstwo............................... 81
Przedmioty kościane — wyrób i użytkowanie............................ 86
Gospodarowanie zwierzętami na ziemiach Polski pólnocno-wschodniej we wczesnej epoce żelaza w porównaniu z innymi terenami oraz stanowiskami z tego samego
obszaru datowanymi na czasy późniejsze............................. 94
WNIOSKI ........................................................... 99
BIBLIOGRAFIA...................................................... 101
ANEKS............................................................. 111
Ryciny i diagramy.................................................. 113
Wykresy.......................................................... 120
Tabele............. ........................... 128
WSTĘP
Na ziemiach Polski północno-wschodniej w ostatnim ćwierćwieczu prowa­dzono liczne badania wykopaliskowe. Niektóre z nich obejmowały stanowiska osad inne cmentarzysk datowanych na okres wczesnej epoki żelaza. Na podstawie wyni­ków tych badań powstały prace materiałowe, monograficzne, jak też kilka synte­tycznych opracowań. Brakuje jednak opracowania zagadnień związanych z gospo­darką, w tym gospodarką zwierzętami. Niniejsza praca stanowi próbę takiej syntezy. Podjęto ją na podstawie wyników badań archeozoologicznych tego regionu Ze względu na ciągle niezbyt dużą ich liczbę nie jest teraz możliwe jednoznaczne rozstrzygnięcie wszystkich problemów. Dokonano jednak pierwszego podsumo­wania i wyznaczono przyszłe kierunki badawcze.
Zakres terytorialny badań omówionych w pracy obejmuje obszary Pojezie­rza Mazurskiego po Wysoczyznę Elbląską oraz Pojezierze Suwalskie. Granicę wschodnią wyznacza tu dorzecze rzeki Hańczy oraz zachodnie rubieże Pojezie­rza Wschodniosuwalskiego i Równiny Augustowskiej. Granica północna w przybliżeniu pokrywa się z granicą administracyjną państwa, na zachodzie przebie­ga w dorzeczu Pasłęki po Garb Lubawski, a na południu przez północne peryferie Kotliny Biebrzańskiej, Wysoczyzny Kolneńskiej i Równiny Kurpiowskiej. Te­reny te we wczesnej epoce żelaza nie były jednorodne pod względem kulturo­wym. Na Pojezierzu Mazurskim i Wysoczyźnie Elbląskiej rozwijała się kultura kurhanów zachodniobałtyjskich, natomiast Pojezierze Suwalskie stanowiło naj­prawdopodobniej strefę wzajemnego przenikania się i mieszania wpływów kul­tury kurhanów zachodniobałtyjskich z zachodu i kultury ceramiki kreskowanej (sztrychowanej) ze wschodu. Badanie gospodarowania zwierzętami na całym tym obszarze dało podstawy do oceny wpływu na gospodarkę zarówno czynni­ków ekologicznych, jak też kulturowych.
Podstawowym celem, jaki postanowiono osiągnąć w niniejszej pracy jest do­konanie syntezy zagadnień związanych z gospodarką zwierzętami prowadzoną na ziemiach Polski północno-wschodniej we wczesnej epoce żelaza. Ponadto podjęto próbę oceny czy różniła się ona od gospodarki zwierzętami prowadzonej w tym czasie na obszarach sąsiednich oraz na tym samym terenie w czasach póź­niejszych. Badanie tych różnic pozwala odpowiedzieć na pytanie czy gospodarka kształtowała się w podobnych warunkach geograficzno-ekologicznych i czy lud­ność prowadziła podobny tryb życia. W związku z tym sformułowano następują­ce szczegółowe cele pracy:
1) opisanie modelu lub modeli gospodarowania zwierzętami na ziemiach Polski północno-wschodniej we wczesnej epoce żelaza i, na tej podstawie, stwierdze­nie czy dotychczasowe opinie na ten temat znajdują potwierdzenie;
2) ustalenie czy gospodarka zwierzętami prowadzona na ziemiach Polski pół­nocno-wschodniej we wczesnej epoce żelaza była jednorodna czy też zróżnico­wana oraz poznanie przyczyn ewentualnego zróżnicowania (lokalne warunki eko­logiczne, wpływy kulturowe);
3) zbadanie czy gospodarka zwierzętami prowadzona na ziemiach Polski pół­nocno-wschodniej była podobna lub różniła się od gospodarki prowadzonej w tym samym okresie na innych terenach. Podobieństwa wskazywałyby, że nale­żała ona do większej wspólnoty gospodarczej, natomiast różnice świadczyłyby o izolacji lub obcych elementach;
4) poznanie roli, jaką odegrało gospodarowanie zwierzętami na ziemiach Pol­ski północno-wschodniej we wczesnej epoce żelaza, na kształtowanie się modeli gospodarczych na tym terenie w okresach późniejszych — w okresie wpływów rzymskich i wędrówek ludów.

Słowa kluczowe: