Warszawa 1996
266 s., 20 cm
stan dobry

Spis treści
WSTĘP ....................................... 5
Rozdział I UKSZTAŁTOWANIE SIĘ ZASAD SZTUKI WOJENNEJ
W CZASIE BITEW ORAZ KAMPANII W STAROŻYTNOŚCI ..... 13
Rozdział II REALIZACJA ZASAD SZTUKI WOJENNEJ W ŚREDNIO­WIECZU .................................... 49
Rozdział III STOSOWANIE ZASAD SZTUKI WOJENNEJ W WALCE
ZBROJNEJ DZIEJÓW NOWOŻYTNYCH DO 1871 R......... 70
Rozdział IV CHARAKTERYSTYKA ZASAD SZTUKI WOJENNEJ W WY­BRANYM PIŚMIENNICTWIE WOJSKOWYM ............. 122
UOGÓLNIENIA I WNIOSKI .......................... 190
Wykaz sił zwycięzców i pokonanych w walce zbrojnej od 490 r. p.n.e do 1871 r. 210
Współczesne zasady sztuki wojennej ....................... 216
Załącznik: WYBRANE INFORMACJE O DEMOGRAFII, ROZWOJU ROLNIC­TWA I TECHNIKI, UZBROJENIU WOJSK ORAZ O WYDARZENIACH MI­LITARNYCH OD CZASÓW NAJDAWNIEJSZYCH DO XIX WIEKU .... 219
BIBLIOGRAFIA .................................... 243
Wykaz szkiców..................................... 253
Wykaz ilustracji ..................................... 254
Wstęp
Na temat zasad sztuki wojennej nagromadziło się wiele, najczęściej kont­rowersyjnych, poglądów. Dotyczą one zarówno treści formułowanych zasad, sposobów ich stosowania, jak i praktycznego znaczenia w walce, bitwie i operacji. Trwa także spór o trwałość lub zmienność omawianych zasad, które stanowią zwięzłą syntezę uniwersalnych koncepcji taktycznych, opera­cyjnych i strategicznych, wypracowanych w trakcie działań wojennych do­wódców, sztabów i wojsk. Są one wynikiem obiektywnej prawdy, gdzie rzeczywistość nie da się ująć w ostateczną formę prawną. Można więc tu zgodzić się z tezą Winstona Churchilla, że: „Prawdy wojenne są absolutne, ale zasady ich stosowania muszą być wysnute za każdym razem z aktual­nych okoliczności, które są zawsze różne. Wnioskujemy z tego, że żadne reguły nie stanowią wytycznych do działania. Oczywiście, znajomość bogatej treści zasad sztuki wojennej w zasadniczy sposób ukierunkowuje decyden­tów pola walki.
Do chwili obecnej nie ukazała się pozycja, która globalnie analizowałaby i syntetyzowała omawianą problematykę, pomimo że „stare zasady" prze­trwały do dzisiaj i mogą być stosowane w nowych warunkach, co nie zawsze się czyni w nauce współczesnej taktyki, sztuki operacyjnej i strategu. Stąd zrodziła się potrzeba opracowania tego tematu w celu wykorzystania go w procesie szkolenia wojsk.
Jak zwykle, doskonalą busolą określającą właściwe pojmowanie praktycznego stosowania zasad sztuki wojennej w okresie przygotowania i prowadze­nia działań wojennych jest historia - doświadczenia wojenne, zarówno te odległe, jak i bardziej współczesne.
Autor widzi konieczność ustalenia w czasie „formowania się" zasad sztu­ki wojennej. Badania w tym zakresie można było podjąć na podstawie dokumentacji, która w stosunku do czasu przedhistorycznego, a także w znacznej mierze okresu starożytności - nie istnieje. Tezę tę potwierdza wielu historyków, np. Palit i Hurst. Stwierdzili oni min., że „Nie istnieje dokumentacja, na której można by oprzeć systematyczne badania nad sztu­ką wojenną starożytnego Egiptu".
Autor wyraża pogląd, że tego typu badania można było podjąć dopiero od VI wieku p.n.e. w sferze teorii (napisanie słynnego dzieła O sztuce wojennej przez Sun-cy) i od V wieku p.n.e. na płaszczyźnie praktyki, gdy bitwy i kampanie wojenne opisane zostały już przez wiele pokoleń his­toryków.
Ponieważ rozmiar książki powinien być ograniczony, przedstawiono jej tematykę w sposób wybiórczy (częściowo przekrojowy) w okresach: staro­żytności, średniowiecza i czasów nowożytnych do wojny francusko-pruskiej lat 1[zasłonięte]870-18, która była wydarzeniem przełomowym w dziejach Europy i świata. Jej wyniki doprowadziły do silnego wzmocnienia ekonomicznego, politycznego i militarnego Prus, które odegrały zasadniczą rolę w proklamo­waniu Drugiej Rzeszy Niemieckiej. Państwo to doprowadziło później do pierwszej wojny światowej i jako Trzecia Rzesza Niemiecka od 1933 r wywołało w 1939 r. drugą wojnę światową.
Technika militarna, taktyka, sztuka operacyjna i strategia szczególnie w wojnach światowych, były już zdecydowanie odmienne od stos nych w wojnach poprzednich okresów historycznych. To właśnie zadecydowało o ustaleniu granicy czasowej omawianych problemów.
Ważnym zadaniem niniejszej pozycji było zbadanie kształtowania się omawianych zasad, realizacji ich treści w bitwach i kampaniach, jak również
przedstawienie interesujących nas zagadnień w wybranym piśmiennictwie wojskowym. Wnioski w tym zakresie powinny służyć współczesnym dowód­com wojskowym oraz oficerom sztabów w procesie doskonalenia ich umie­jętności we właściwym stosowaniu zasad sztuki wojennej na poligonach, a jeśli przyjdzie potrzeba - na polu walki.
Autor doszedł do wniosku, że przy praktycznym stosowaniu zasad sztuki wojennej w większości analizowanych bitew i kampanii o znaczeniu his­torycznym - mniejsze lub niewiele większe liczebnie wojska pokonywały w walce zbrojnej nieprzyjaciela. Zwyciężając, uzyskiwały przewagę względną w zaplanowanej przestrzeni i czasie. Powodowało to ekonomiczną moż­liwość kolejnego niszczenia poszczególnych „części" sił przeciwnika. Tego typu „zjawisko" kształtowało się w warunkach istniejących zależności i współzależności poszczególnych zasad sztuki wojennej w rozpatrywanych okresach historycznych. Czynny udział mieli w tym wielcy wodzowie (do­wódcy), którzy w określonych okolicznościach ekonomiczno-polityczno-woj-skowych, umiejętnie stosując omawiane zasady - odnosili zwycięstwa przy względnie niskich stratach w ludziach i uzbrojeniu wojsk własnych.
Autor główną uwagę skupił na zaprezentowaniu następujących proble­mów:
1. W jaki sposób i które z zasad sztuki wojennej ukształtowały się w bit­wach oraz kampaniach w starożytności?
2. Jak realizowano zasady sztuki wojennej w średniowieczu?
3. W jakich warunkach stosowano zasady sztuki wojennej w walce zbroj­nej okresu nowożytnego do 1871 r.?
4. W jakiej formie ujmowano (opisywano, traktowano) zasady sztuki wojennej w wybranych pracach teoretyków wojskowych od VI wieku p.n.e. do XIX wieku?
5. W jakiej mierze zasady sztuki wojennej ukształtowane na przestrzeni wieków mogą być wykorzystane w warunkach współczesnych?
Odpowiedzi na przedstawione kwestie Czytelnik znajdzie w poszczegól­nych rozdziałach książki.
Literatura przedmiotu z jednej strony jest bogata, a z drugiej wyjątkowo uboga, jeżeli rozpatruje się ją tylko z punktu widzenia zasad sztuki wojen­nej. Po prostu brak jest dziel dotyczących kształtowania się omawianych zasad. Prace te są wycinkowe i przyczynkarskie, co wyraźnie zostało uwido­cznione w wybranym piśmiennictwie wojskowym analizowanych okresów historycznych. Należało więc przebadać ogromną liczbę różnych opracowań, aby wyłowić to, co stanowi o istocie zasad i ich treści.
Ponieważ jest to książka (podręcznik) o charakterze wojskowo-historycznym, centralną w niej pozycję zajęły druki zwarte, także źródła literatury przedmiotu, skrypty i artykuły naukowe. Wydawnictwa encyklopedyczne niejako posiłkowały analizę rozpatrywanych problemów.

Słowa kluczowe: