Dodatkowe informacje
ISBN:[zasłonięte]978-8301-130-1liczba stron: 846Okładka: twardaWydawnictwo: Wolters KluwerSeria: MonografieWymiary: 150 x 210 mmRok wydania: 2009 Opis
O jurysdykcyjnych granicach i wyborach w dynamicznej "wspólnocie prawa". W przedstawianej monografii Autor argumentuje, że tylko obiektywne i całościowe spojrzenie na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości może pozwolić na prawdziwe zrozumienie jego misji w obrębie systemu prawnego opisywanego jako "nowy". Chodzi o sąd, który za wszelką cenę zapewnia przestrzeganie prawa w dynamicznej Wspólnocie aspirującej do miana "wspólnoty prawa". Instytucjonalna specyfika Trybunału i oczekiwania tych, którzy w sądzie widzą swoją ostatnią szansę na sprawiedliwy wyrok, powodują, że nie tylko interpretuje on kreatywnie swoją jurysdykcję, ale także przejmuje niekiedy inicjatywę od polityków, którzy często wolą zasłonić się argumentem o "niebezpiecznych sędziach", zamiast samemu podjąć trudne i niepopularne decyzje.
Spis treści:
Podziękowania
Słowo wstępne do pierwszego wydania książki
Foreword to the first edition of the book
Słowo wstępne do drugiego wydania książki
Foreword to the second edition of the book
Przedmowa
Wprowadzenie
Postawienie problemu, struktura pracy i kwestie terminologiczne
1. Postawienie problemu
2. Struktura pracy
3. Kwestie terminologiczne: kompetencja, jurysdykcja i właściwość
Rozdział pierwszy
Zasada kompetencji powierzonych Wspólnot Europejskich
1. Zasada specjalności organizacji międzynarodowych jako prekursor zasady kompetencji powierzonych Wspólnot Europejskich
2. Źrodło i treść zasady kompetencji powierzonych Wspólnot Europejskich
3. Niedoskonałości zasady kompetencji powierzonych i teoria kompetencji dorozumianych (domniemanych) Wspólnot Europejskich
4. Zasada kompetencji powierzonych Wspólnot Europejskich w rzeczywistości. W poszukiwaniu precedensu dla zasady jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości
4.1. Trybunał Sprawiedliwości wobec zasady kompetencji powierzonych Wspólnot Europejskich
4.2. "Cicha rewolucja konstytucyjna"
4.3. Renesans zasady kompetencji powierzonych?
4.3.1. Opinia Trybunału Sprawiedliwości w sprawie 2/94: kompetencje i dialog między sądami
4.3.2. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Jacqueline Grant: windykacja roli państw członkowskich
4.3.3. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Germany v Council and European Parliament ("wyrok tytoniowy")
Rozdział drugi
Szczególny status Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
1. Wprowadzenie
2. Trybunał Sprawiedliwości jako nietypowy sąd międzynarodowy
2.1. Sądownictwo międzynarodowe ogólnie
2.2. Międzynarodowa jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości: klasyczna czy specyficzna?
3. Trybunał Sprawiedliwości jako Wspólnotowy sąd sui generis
4. Na czym polega uprzywilejowana pozycja Trybunału Sprawiedliwości wśród instytucji Wspólnotowych?
5. Kilka uwag na temat metod interpretacji (wykładni) prawa Wspólnotowego przez Trybunał Sprawiedliwości
str
5.1. Interpretacja literalna (językowa)
5.2. Interpretacja systemowa
5.3. Interpretacja teleologiczna (celowościowa)
5.4. Interpretacja przez analogię
6. Competence de la competence Trybunału Sprawiedliwości
6.1. Wprowadzenie. Kwestie terminologiczne
6.2. Geneza i treść zasady competence de la competence w sądownictwie międzynarodowym
6.3. Zasada competence de la competence na przykładzie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
6.4. Competence de la competence i Trybunał Sprawiedliwości: w poszukiwaniu równowagi w multicentrycznym świecie prawnym
Rozdział trzeci
Treść zasady jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. Koncepcja tradycyjna
1. Wprowadzenie. Założenia teoretyczne
2. Wytłumaczenie Wspólnotowej funkcji sądów krajowych
3. Budowa Wspólnotowego mandatu sądu krajowego: proces, ktory trwa
4. Jurysdykcyjna podstawa Wspólnotowego mandatu sądów krajowych
5. Zakres i podstawy jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości
6. Zarzut niedopuszczalności (art. 91 i 92 Regulaminu) jako konsekwencja zasady jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości
6.1. Zawiśnięcie sprawy (seising): warunek sine qua non analizy jurysdykcyjnej
6.2. Zarzut niedopuszczalności (objection of inadmissibility)
6.3. Zarzut niedopuszczalności. Kwestie proceduralne
6.4. Zarzut braku jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości
7. Tradycyjne rozumienie jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości w świetle zasady jurysdykcji powierzonej
7.1. Artykuł 220 (dawny art. 164) Traktatu rzymskiego
7.2. Artykuł 220 Traktatu rzymskiego i zasada jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości
8. Założenie podstawowe: "Trybunał Sprawiedliwości działa na podstawie i w granicach przyznanych mu kompetencji" - przegląd orzecznictwa
9. Sędziowska wstrzemięźliwość jurysdykcyjna jako wzmocnienie zasady jurysdykcji powierzonej
Trybunału Sprawiedliwości
10. Wyrok w sprawie CFDT jako afirmacja zasady jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości
11. Konieczność alternatywy dla zasady jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości
11.1. Wprowadzenie: hard cases - clear cases i sędziowska dyskrecjonalność w prawie Wspólnotowym
11.2. Artykuł 220 Traktatu rzymskiego: deklaracja pozbawiona niezależnego znaczenia jurysdykcyjnego
11.3. Zadanie przestrzegania prawa i jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości. Pierwsze kroki w stronę nowej interpretacji art. 220 Traktatu rzymskiego?
11.3.1. Opinia rzecznika generalnego Jean-Pierre'a Warnera w sprawie Transocean Marine Paint Association v Commission
11.3.2. Artykuł 220 Traktatu rzymskiego i zasada
skutecznej ochrony prawnej - skromne początki
11.3.3. Wyrok w sprawie ERTA: funkcja zapewnienia przestrzegania prawa jako decydujące kryterium interpretacji
11.3.4. Artykuł 220 Traktatu rzymskiego i specyfika prawa Wspólnotowego
12. Zasada jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości a interpretacja celowościowo systemowa jurysdykcji
12.1. Wyrok w sprawie Clean Car. Dopuszczalność orzeczeń wstępnych w przedmiocie interpretacji Regulaminu Trybunału Sprawiedliwości
12.2. Wyrok w sprawie John Mills v European Investment Bank
12.3. Interpretacja terminu "sąd lub trybunał" na podstawie art. 234 Traktatu rzymskiego
12.4. "Akty prawne instytucji Wspólnotowych" w rozumieniu art. 234 Traktatu rzymskiego
12.5. Akty prawne wydawane na podstawie Układów Stowarzyszeniowych. W stronę jednolitej interpretacji prawa Wspólnotowego
12.6. Zasięg jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości i wnioskowanie per analogiam
12.6.1. Przykład interpretacji art. 88 w związku z art. 230 Traktatu rzymskiego oraz art. 234 w związku z art. 231 Traktatu rzymskiego
12.6.2. Wnioskowanie per analogiam i milczące rozszerzenie jurysdykcji wyraźnie przyznanej
12.6.3. Właściwy zasięg przedmiotowy art. 231 Traktatu rzymskiego
12.7. Legitymacja czynna do wnoszenia interwencji w postępowaniu przed Trybunałem Sprawiedliwości
12.8. "Wyrok mieszany": interpretacja ekspansywno - restryktywna na przykładzie sprawy International Chemical Corporation
13. Granice interpretacji celowościowej jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości. Wyrok w sprawie Commission v Germany
14. Doktryna justiciability i Trybunał Sprawiedliwości: pozytywne ograniczenie jurysdykcji?
14.1. Doktryna justiciability w sądownictwie międzynarodowym: uwagi ogólne
14.2. Perspektywa polskiego Trybunału Konstytucyjnego
14.3. Doktryna justiciability w Trybunale Sprawiedliwości
14.4. Doktryna justiciability i art. 234 Traktatu
14.5. Zasada pomocniczości (subsydiarności) i justiciability: zarys problemu
14.5.1. Wprowadzenie
14.5.2. Zasada pomocniczości i pożądany zasięg kontroli sprawowanej przez Trybunał
Sprawiedliwości
14.5.3. Zasada pomocniczości w Trybunale Sprawiedliwości
Rozdział czwarty
Zasada jurysdykcji powierzonej w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
Ewolucja koncepcji tradycyjnej
1. Artykuł 234 Traktatu rzymskiego i zasada jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości
1.1. Wprowadzenie
1.2. Zasady ogólne procedury o wydawanie orzeczeń prejudycjalnych (wstępnych) na podstawie art. 234 Traktatu rzymskiego
1.3. Podział jurysdykcji pomiędzy Trybunałem Sprawiedliwości a sądami krajowymi na podstawie art. 234 Traktatu rzymskiego
1.3.1. Orzeczenia prejudycjalne - aspekt proceduralny. Incydentalność postępowania
1.3.2. Czy istnieje ścisły podział jurysdykcji na podstawie art. 234 Traktatu rzymskiego?
1.4. Artykuł 234 Traktatu rzymskiego i jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości
1.5. Wyrok w sprawie Foglia v Novello (I i II): Trybunał Sprawiedliwości określa granice swojej jurysdykcji na podstawie art. 234 Traktatu rzymskiego
1.6. Warunki dostępu sądów krajowych do Trybunału Sprawiedliwości
1.6.1. "Doktryna Meilicke": rozszerzenie czy potwierdzenie orzecznictwa Foglia v Novello?
1.6.2. Meilicke/Telemarsicabruzzo: w poszukiwaniu ładu w świecie prawniczej dyskrecji
1.6.3. Brak dostatecznej informacji na temat stanu faktycznego i prawnego sprawy
1.6.4. Pytanie nie dotyczy interpretacji lub ważności prawa Wspólnotowego
1.6.5. Pytania nierelewantne
1.6.6. Zasada jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości i test dopuszczalności na podstawie art. 234 Traktatu rzymskiego
1.7. Trybunał Sprawiedliwości i zapobieżenie "nadużyciu procesu
1.7.1. "Nadużycie prawa" w prawie Wspólnotowym
1.7.2. "Nadużycie procesu" - perspektywa krajowa
1.7.3. "Nadużycie procesu" - perspektywa
Wspólnotowa
1.7.4. Skarga o unieważnienie (art. 230 Traktatu rzymskiego) a orzeczenie prejudycjalne (art. 234 Traktatu rzymskiego). Przykład sytuacji "nadużycia procesu"
1.7.5. "Nadużycie procesu" i art. 234 Traktatu rzymskiego
1.8. Podsumowanie. W poszukiwaniu teorii dopuszczalności na podstawie art. 234 Traktatu rzymskiego
1.9. Artykuł 234 Traktatu rzymskiego i zawężająca interpretacja jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości
1.10. Wyrok w sprawie Foto-Frost: pytanie o wyłączność w przedmiocie orzekania o ważności aktów prawa Wspólnotowego
1.11. Wyrok w sprawie Busseni: nowa kompetencja Trybunału, czy jedynie interpretacja teleologiczna kompetencji już istniejącej?
2. Uzupełnienie katalogu środków ochrony prawnej w Traktatach. Parlament Europejski przed Trybunałem Sprawiedliwości
2.1. Parlament Europejski przed Trybunałem Sprawiedliwości. Zarys problemu
2.2. Skarga o zaniechanie (bezczynność) i Parlament Europejski. Teoria "ścisłego powierzenia kompetencji"
2.3. Pierwszy krok: sprawa 230/81 Luxembourg v Parliament
2.4. Drugi krok: Trybunał Sprawiedliwości przekracza
Rubikon. Sprawa Les Verts v European Parliament
2.4.1. "W poszukiwaniu zasady, która definiuje misję Trybunału Sprawiedliwości": opinia rzecznika generalnego G.F. Manciniego
2.4.2. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości
2.4.3. Sprawa Les Verts i nowe odczytanie art. 220 Traktatu rzymskiego
2.5. Artykuł 230 Traktatu rzymskiego i legitymacja czynna Parlamentu Europejskiego
2.5.1. Wyrok w sprawie Comitology: odwrot od Les Verts?
2.5.2. Wyrok w sprawie 70/88 European Parliament v Council (Chernobyl)
2.5.3. Ubi ius ibi remedium i wyrok w sprawie Chernobyl
2.5.4. Jurysdykcyjne znaczenie sprawy Chernobyl
2.5.5. Sprawa Chernobyl. Wspólnotowy hard case, czyli jak zasada prawa sędziowskiego przeważyła nad literą art. 230 Traktatu rzymskiego
2.5.6. Locus standi Parlamentu Europejskiego: przejaw sędziowskiego aktywizmu (judicial activism)
czy przykład odkodowywania konstytucyjnych zasad prawa Wspólnotowego?
3. Kompletność Wspólnotowego systemu ochrony prawnej
3.1. Problem luk w prawie Wspólnotowym
3.2. Trzy możliwe sposoby rozumienia terminu "kompletność"
3.3. Sprawa Chernobyl: luka w systemie ochrony prawnej?
3.4. Kompletność Wspólnotowego systemu prawnego jako postulat: spojrzenie z perspektywy bezpośredniego skutku prawa Wspólnotowego. Od bezpośredniego skutku przez interpretację proWspólnotową i dalej
3.5. Wyrok w sprawie Chernobyl i kompletność Wspólnotowego systemu ochrony prawnej
3.6. Trybunał Obrachunkowy i skarga o unieważnienie. Skuteczna kontrola sądowa i milczenie Traktatu rzymskiego
4. Orzecznictwo parlamentarne i poszukiwanie alternatywy dla zasady jurysdykcji powierzonej
4.1. Wyrok w sprawie Chernobyl: jeszcze jurysdykcja powierzona?
4.2. "Orzecznictwo parlamentarne" z perspektywy wyroku w sprawie CFDT
5. Efektywna ochrona prawna podmiotow prywatnych w Trybunale Sprawiedliwości. Jeszcze jedna ewolucja jurysdykcjna: od CFDT do Union de Pequenos Agricultores (UPA)
5.1. "Formuła Plaumanna": skarga o unieważnienie wnoszona przez osoby fizyczne i prawne
5.2. Od Union de Pequenos Agricultores(UPA) do Jego-Quere v 489
5.2.1. Opinia rzecznika generalnego F. Jacobsa w sprawie Union de Pequenos Agricultores (UPA)
5.2.2. Wyrok Sądu Pierwszej Instancji w sprawie Jego-Quere
5.2.3. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości w sprawach
Union de Pequeneos Agricultores (UPA) i Jego-Quere
5.3. Trybunał Sprawiedliwości i państwa członkowskie: nowy etap jurysdykcyjny?
5.3.1. Państwa członkowskie i Trybunał Sprawiedliwości: historia niełatwego sąsiedztwa
5.3.2. Pomiędzy akceptacją a odrzuceniem
5.4. Sprawa Union de Pequeneos Agricultores (UPA) i zasada skutecznej ochrony prawnej
5.5. Wyrok w sprawie Union de Pequenos Agricultores (UPA) i kompletność systemu - problem powraca. Krytyka
5.6. Sprawa Union de Pequenos Agricultores (UPA) i granice jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości
6. Sędziowie wobec problemu terroryzmu. Jaka kontrola sądowa?
7. Ubi ius ibi remedium czy ubi remedium ibi ius? Jak zapewnić efektywność i przestrzeganie prawa Wspólnotowego?
7.1. Wspólnotowa zasada odpowiedzialności odszkodowawczej państwa a zasada jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości. Efektywność według koncepcji private enforcement
7.1.1. Zasada autonomii proceduralnej państw członkowskich
7.1.2. Rozumowanie w sprawach Francovich i Brasserie du Pecheur z perspektywy zasady jurysdykcji powierzonej
7.1.3. Wspólnotowa zasada odpowiedzialności państwa za szkodę i zasada jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości. Ocena
7.2. Sankcje finansowe za nieprzestrzeganie prawa Wspólnotowego. Artykuł 228 TWE i efektywność według koncepcji public enforcement
Rozdział piąty
W stronę jurysdykcji inherentnej czy generalnej Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w ramach "wspólnoty prawa"? Alternatywa dla koncepcji tradycyjnej
1. Sprawa Imm Zwartveld i modyfikacja Wspólnotowego systemu ochrony prawnej
1.1. Dwa możliwe sposoby rozwiązania problemu przekazanego Trybunałowi Sprawiedliwości
1.2. Trybunał Sprawiedliwości znajduje rozwiązanie numer trzy
2. Wyrok w sprawie Weddel - odwrót od czy alternatywa dla Zwartveld?
3. Sprawa IMM Zwartveld a zasada jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości
4. Sprawa IMM Zwartveld jako podstawa do uznania jurysdykcji inherentnej Trybunału Sprawiedliwości
4.1. Wprowadzenie. Kompetencje inherentne
4.2. Pojęcie jurysdykcji inherentnej
4.3. Jurysdykcja inherentna i Trybunał Sprawiedliwości
5. Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości jako element "Wspólnoty prawa". Wspólnotowa chain novel: art. 220 Traktatu rzymskiego i zasada rządów prawa (rule of law)
5.1. Wspólnota Europejska jako "Wspólnota prawa"
5.2. Artykuł 220 w związku z art. 10 Traktatu rzymskiego: nowa podstawa jurysdykcyjna Trybunału Sprawiedliwości?
5.3. Opinia 1/91. Trybunał Sprawiedliwości o własnej jurysdykcji
5.3.1. Opinia 1/91: jak Trybunał Sprawiedliwości rozumie swoją jurysdykcję w ramach Wspólnotowego systemu prawnego?
5.3.2. Artykuł 220 Traktatu rzymskiego jako materialna granica dla swobody państw członkowskich w dokonaniu zmian Traktatu?
5.3.3. Artykuł 220 Traktatu rzymskiego i obowiązek wierności Wspólnotowemu porządkowi prawnemu
5.4. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i budowanie Wspólnotowej chain novel
5.4.1. Ronald Dworkin i chain novel
5.4.2. Koncepcja chain novel i Trybunał
Sprawiedliwości
6. Jurysdykcyjne znaczenie art. 10 Traktatu rzymskiego.
Traktat o Unii Europejskiej i jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości
6.1. Pytanie o zasięg kontroli legalności sprawowanej przez Trybunał Sprawiedliwości
6.2. Postawienie problemu: Traktat o Unii Europejskiej i jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości
6.3. Trybunał Sprawiedliwości i wyłączenie jurysdykcji. Analiza orzecznictwa
6.3.1. Orzecznictwo wczesne
6.3.2. Trybunał Sprawiedliwości wobec granic jurysdykcyjnych
6.3.3. Sprawa Maria Pupino. Powrót "jurysdykcyjnej filozofii Van Gend en Loos"?
6.3.4. Tandem Segi Gestoras Pro Amnistia: pomiędzy literą prawa a zapewnieniem rządów prawa. Niedoskonały kompromis i trudne jurysdykcyjne wybory
Rozdział szósty
"Konstytucjonalizacja" prawa wspólnotowego i jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
1. Pojęcie "konstytucjonalizacji" w prawie Wspólnotowym
2. Traktat o Wspólnocie Europejskiej jako "karta konstytucyjna Wspólnoty"
3. Traktat o Wspólnocie Europejskiej jako "karta konstytucyjna Wspólnoty" w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości
4. Trybunał Sprawiedliwości i konstytucjonalizacja prawa Wspólnotowego
4.1. Trybunał Sprawiedliwości jako Wspólnotowy sąd konstytucyjny
4.2. Zasada bezpośredniego skutku prawa Wspólnotowego. Sprawa Van Gend en Loos i ewolucja kreatywnej jurysprudencji
4.2.1. Sprawa Van Gend en Loos: kombinacja celu i systemu. Analiza wyroku
4.2.2. Bezpośredni skutek: zasada dynamiczna
4.2.3. Bezpośredni skutek i "pewna wizja Europy"
4.2.4. Bezpośredni skutek jako wyraz aktywizmu sędziowskiego. Próba obrony Trybunału Sprawiedliwości
4.3. Zasada pierwszeństwa prawa Wspólnotowego
4.3.1. Zasada pierwszeństwa - kolejny łańcuch w procesie konstytucjonalizacji. Analiza orzecznictwa
4.3.2. Dlaczego pierwszeństwo prawa Wspólnotowego?
W poszukiwaniu podstaw i usprawiedliwienia
4.4. Prawa fundamentalne jako zasady ogólne prawaWspólnotowego: Rechtsfortbildung i uzupełnienie "Wspólnoty prawa
4.4.1. Prawa fundamentalne i Wspólnotowe Rechtsfortbildung
4.4.2. Prawa fundamentalne i granice jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości
4.4.3. Trybunał Sprawiedliwości wobec Karty Praw Podstawowych
4.4.4. "Wspólnota sędziów". Nowy paradygmat "sądowych konwersacji"?
4.5. "Konstytucjonalizacja" i Wspólnotowy system ochrony prawnej. W stronę dualizmu i komplementarności
5. Jurysdykcyjna funkcja Trybunału Sprawiedliwości i wzajemne przenikanie się zasad konstytucyjnych w obrębie Wspólnotowego systemu ochrony prawnej. W poszukiwaniu jurysdykcyjnej równowagi
Podsumowanie
Nowa definicja: jak dzisiaj powinna być rozumiana zasada
jurysdykcji powierzonej Trybunału Sprawiedliwości?
1. Instytucjonalne usytuowanie Trybunału Sprawiedliwości: determinanta jurysdykcji?
2. "Fluktuacje i falowania jurysdykcyjne": w poszukiwaniu definicji i granicy dla jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości
2.1. Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości: niejednorodna i dynamiczna
2.2. Artykuł 220 Traktatu rzymskiego: nowe odczytanie
2.3. Artykuł 220 Traktatu rzymskiego: jurysdykcyjna carte blanche?
2.4. "Fluktuacje (falowania)" jurysdykcyjne: sędziowski świat bajek czy powieści?
3. Jurysdykcyjne granice i wybory: element czasu i momentu integracji
Summary
The principle of conferred jurisdiction of the Court of Justice of the European Communities. On jurisdictional boundaries and choices within the dynamic "Community of law"
Table of contents
Wykaz wybranej literatury
1. Książki
2. Artykuły
3. Wybrane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
4. Orzecznictwo sądów międzynarodowych
4.1. STMS i MTS
4.2. Trybunał Praw Człowieka
5. Orzecznictwo sądów krajowych
5.1. Sąd Najwyższy Dania
5.2. Trybunał Konstytucyjny Polska
5.3. Sąd Najwyższy Polska
5.4. Trybunał Konstytucyjny Włochy
5.5. Trybunał Konstytucyjny Niemcy
5.6. Sądy angielskie
5.7. Sąd Najwyższy Stany Zjednoczone
5.8. Sąd Najwyższy Izrael
O Autorze
On the Author