historycznySquad

2008
425 s., 24 cm
stan dobry

Wprowadzenie, Józef Dohos;, p. Y

O niniejszym wydaniu słów kilka, Józtf Pohwr., p. XXI.

IWstępj.p. 1.

Rozdział   I.   Literatura   przedmiotu.   Główne   pytania i problemy, p. 5.

Zagadnienie analizy źródeł polskiego średniowiecza, p. 5. Znaczenie dokumentu jako źródła, p. 7. Długosz i jego stosunek do dokumentu, p. 8. Historycy polscy XVI w. a dokument, p. 8. Rozwój krytyki dyplomatycznej na Za­chodzie a Polska, p. 9. Wydawnictwa I.S. NakieUkiego i S. Szczygielskiego, p. 9. Heraldycy, p. 9. Ruch pijarski XVIII w., p. 10. M. Dogiel, p. 10. Skąpość ogłoszonego do końca XVIII w. materiału dyplomatycznego, p. 11. Przenika­nie znajomości zasad dyplomatyki do Polski, p. 12. ]. Lele­wel, p. 13. Ruch wydawniczy dyplomatyczny z okresu do r. 1830, p. 13. Ruch wydawniczy po r. 1830, p. 14. Niedo­statki tych wydawnictw, p. 15. Początki ruchu krytyczno-dyplomatycznego w drugiej połowie XIX w, p. 16. Prace 7dawnicze od r. 1870, p. 17. E Piekosiński jako wydawca, p. 17. Inne wydawnictwa dyplomatyczne, p. 18. Sprawa re-gestów, p. 19. Budzenie się krytyki dyplomatycznej, sprawa techniki wydawniczej w r. 1874, p. 20. Instrukcja wydawni­cza, 1925, J. Siemieńskiego, Symbolika wydawnicza, 1927, p. 22. Pierwsze prace dyplomatyczne, p. 24. W Kętrzyński, p. 24. Studia nad dokumentami Xli w., p. 25. S. Krzyża-nowski, p. 30. Jego polemika z W. Kętrzyńskim, p. 30. Działalność dyplomatyczna S. Krzyżanowskiego, p. 30. Młod­sza generacja dyplomatyków, O. Górka, M. Łodyński, p. 33. Stan badań nad XII w., W. Semkowicz, _P. 35. Stan badań

419

 K Maleczyński p. 35. R. Taubenschlag, p. 36. Prace nad organizacją

r ?SnS«^i*^Ms«' p- "• ^{StanbadańnadXIV}'^xvw-

""s B«kH nStatki badnń dotychczasowych, n. 39. Badania z zakresu paleogra-fij p'41. Badania z zakresu chronologii, p. 43. Badania z zakresu sfragistyki, p. 43.

Rozdział II. Ogólne pojęcia dyplomatyczne w związku z polską nomenklaturą

naukową, p. 47.

Definicja dokumentu, p. 47. Nazwa techniczna, dokument, p. 48. Nomenklatura łacińska i polska dokumentu w Polsce średniowiecznej, p. 49. Mandat, p. 51. List, p. 52. Akt, p. 52. Dokument poświadczeniowy, p. 53. Dokument dyspozytywny, p. 54. Dokument publiczny i prywatny, p. 55. Odbiorca i wystawca, p. 56. Pisarz, kancelaria, p. 57. Kancelaryjność i niekancelaryjność dokumentów, p. 57. Cechy wewnętrzne i zewnętrzne dokumentu, p. 58. Formuły dokumentu i podział doku­mentu, p. 59. Dyktat, p. 60. Forma subiektywna i obiektywna dokumentu, p. 61. Oryginał, autentyczność, fałszerstwo, p. 61. Koncept, p. 63. Kopia, p. 64. Kopia re-gestrowa, p. 64. Kopiariusze, p. 64. Insert, transumpt, yidimus, p. 65. Stadia powsta­wania dokumentu, p. 67. Znaczenie badań nad dokumentem, p. 68. Podział chro­nologiczny i rzeczowy pracy, p. 70.

Rozdział III. Warunki recepcji dokumentu w Polsce, p. 73.

Różnice dotychczasowych poglądów na pochodzenie dokumentu w Polsce, p. 73. Obraz dokumentu w Polsce w XII i pierwszej połowie XIII w., p. 76. Sprawa doku­mentu na Zachodzie w X i XI w., p. 78. Wytwarzanie się dokumentu uwierzytelnio­nego pieczęcią, p. 79. Późność recepcji dokumentu przez Polskę, p. 80. Trudnos'ci recepcji, przeszkody prawne, p. 81. Trudności ortograficzne, p. 82. Trudności słow­nictwa prawnego, p. 84. Czynniki pobudzające rozpowszechnienie się dokumentu w Polsce, p. 85. Stosunki kościelne z Zachodem, p. 86. Rola zakonów, p. 86. Immu­nitet, p. 87. Wpływ prawa kanonicznego, p. 88. Ślady wpływu prawa kanonicznego w dokumentach polskich pierwszej połowy XIII w., p. 89. Ustawodawstwo synodal­ne polskie XIII w. o dokumencie i pieczęci, p. 91. Zaniedbanie spisania dokumen­tu, p. 94. Niekonieczność dokumentu, p. 95. Wiara w świadectwo ustne, p. 96. Wzrastanie używania i znaczenia dokumentu, p. 97. Okres bezdokumentowy, p. 98. Używanie notatek aktowych, p. 98. Ślady ich istnienia w dokumentach póz-mejszych, p. 99. Wpływ odbiorcy, p. 101. Zagadnienie istnienia dokumentu w Pol­sce przed XII w., p. 103. Znaczenie dokumentu i jego recepcji dla dziejów cywiliza­cji w Polsce p. 108. Narastanie i zwiększanie się używania dokumentu w Polsce oznaką zwiększania się wpływów zachodnich na układ życia w Polsce, p. 110.

Rozdział IV Stanowisko prawne dokumentu w Polsce. Wiek XII i XIII, p. 113.

gadnieme wartości prawnej dokumentu, p. 113. Sądy W Kętrzyńskiego i S. Krzy-S, łT niif ° "^artości Prawnej dokumentu XII w., p. 114. Sąd R. Hubego, p. 1 15. zal   1 ^Dąbkowsk'^eg°' P- 115. Sąd R. Taubenschlaga, p. 116. Trudności oceny tego

B unienia w okresie początkowym, p. 117. Sprawa dokumentu poświadczenie)-

wego i dyspozytywnego, p. 118. Uwagi o stanowisku prawnym dokumentu w XII i pierwszej połowie XIII w., p. 120. Pełnoprawność dokumentu monarszego w po­czątku XIV i w drugiej połowie XIII w., p. 122. Dokument monarszy drugiej poło­wy XIII w. świadczy samodzielnie, bez świadków, p. 124. Wypadki powoływania świadków obok dokumentu, p. 125. Naganienie dokumentu, p. 125. Odrzucenie dokumenru prawnie niewiarogodnego, p. 127. Dojście dokumentu monarszego do stanowiska samodzielnego świadectwa prawnego przed połową XIII w., p. 128. Okres przejściowy, w. XII i pierwsza połowa XIII w, p. 129. Sprawa uzyskiwania wiersytelnych odpisów, insertów, transumptów, vidimus, p. 130. Transumpt doku­mentu książęcego w XIII w. przez dygnitarzy świeckich, p. 131. Takiż transumpt w w. Xlv, p. 132 uw. 49. Transumpt dokumentu książęcego przez władze duchow­ne, p.   132. Inserty dokumentów władz duchownych przez władze duchowne, p. 133. Transumpty dokumentów przez władzę książęcą, p. 133. Dokumenty ksią­żęce inserujące dokument książęcy, p. 133. Wyjątkowe wypadki transumowania dokumentem książęcym dokumentu władzy duchownej, p. 134. Wypadki insero-wania dokumentem książęcym dokumentu prywatnego, p. 135. Rzadkość takich insertów w XIV i XV w., p. 135 uw. 63. Dokument książęcy jest w XIII w. jedynym, posiadającym wartość pełnoprawnego świadectwa, p. 135. Niemiarodajność w tej sprawie dokumentów wcześniejszych, p. 136. Przewaga powagi dokumentu książę­cego nad innymi dokumentami XIII w, p. 137. Stanowisko dokumentu książęcego w Wielkopolsce, p. 138. Stanowisko dokumentu książęcego w Małopolsce, p. 139. Stanowisko dokumentu wojewodzińskiego i biskupiego w Małopolsce w pietwszej połowie XIII w., p. 140. Stanowisko dokumentu książęcego na Kujawach i Mazow­szu, p. 140. Stanowisko prawne dokumentu władz duchownych w XIII w, p. 142. Badanie dokumentu przedkładanego władzy, p. 143. Strona prawna uwierzytelnie­nia dokumentu, pieczęć, p. 145. Wartość prawna dokumentu związana z wartością prawną pieczęci, p. 146. Pieczęć książęca jako sigillum authenticum, p. 146. Rozpo­wszechnienie się pieczęci w Polsce, p. 147. Carentia sigilli, p. 147. Brak pieczęci z powodu małoletniości, p. 151. Ptzeszkody prawne dla używania pieczęci, p. 151. Dziedziczenie pieczęci i używanie pieczęci wspólnej, p. 151. Wymagania prawne od pieczęci, p. 153. Różnice zachodzące między właścicielem pieczęci a jego pie­częcią i skutki prawne, p. 153. Używanie większej ilości tłoków pieczętnych i róż­nice ich wartości prawnej, p. 155. Pieczęć wielka i mniejsza w XIII w., p. 156. Uży­wanie pieczęci większej i mniejszej w XIV w., p. 157. Używanie pieczęci większej i mniejszej za Jagiellonów, p. 158. Pieczęć większa i mniejsza u książąt mazowiec­kich, p. 159. Używanie, rozpowszechnienie i znaczenie conaasigillum, p. 160. Bada­nie pieczęci, p. 160. Uszkodzenie pieczęci, p. 162. Chronienie tłoków pieczętnych, p. 163. Niszczenie tłoków pieczętnych, p. 164. Zagubienie pieczęci, p. 165 i 178, uw. 258. Uwierzytelnienie dokumentu pieczęcią, p. 165. Większa ilość pieczęci użyta dla uwierzytelnienia dokumentu, p. 166. Pieczęcie w dokumentach wład: kościelnych, p. 166. Większe ilości pieczęci w dokumentach książęcych Xlii w, p. 166. Dokumenty książęce uwierzytelnione pieczęcią wystawcy i członków rodzi­ny, p. 167. Dokumenty książęce uwierzytelnione pieczęcią wystawcy i pieczęciami postronnych. Ich znaczenie i wartość, p. 168. Znaczenie i wartość pieczęci postron-

421

nvch pr-y dokumentach monarszych XIV w., p. 170. Znaczenie pieczęć, książęcych -y dokun entach prywatnych XIII w., _P. 171. Pieczecie postronnych przy doku-entth prywatnych i ich znaczenie, p. 172. Wypadki braku pieczęci zapowiedzia­nych lub istnienie niezapowiedzianych przy dokumencie XIII w, p. 175.

Ro-dział V Stanowisko prawne dokumentu w Polsce. Wiek XIV i XV, p. 179. Zmiany zasadnicze ustroju państwa w początku XIV w., p. 179. Rozwój pierwiast­ków cywilizacji, p. 180. Wpływ tych czynników na sprawę dokumentu i jego zasto­sowania, p. 181. Stanowisko prawne dokumentu monarszego w Polsce i na Mazow­szu w XIV i XV w., p. 181. Dokument monarszy poświadczeniowy i dyspozytywny w XIV i XV w., p. 182. Dokument starościński i jego wartość prawna, p. 183. Wy­twarzanie się w pierwszej połowie XIV w. dokumentu starościńskiego jako pełno­prawnego świadectwa, p. 184. Kompetencje dokumentu starościńskiego, p. 187. Wartość prawna wpisów do ksiąg grodzkich w XV w., p. 189. Dokument sądowy i jego stanowisko prawne, p. 190. Przepisy prawne XV w., p. 190. Praktyka sądowa, p. 192. Badanie dokumentów przedkładanych sądom, p. 194. Przewaga świadków nad świadectwem pisanym w sądach XV w, p. 195. Zmiany właściciela dokumentu i podziały, p. 196. Dokument władz miejskich, p. 198. Dokument władz duchow­nych, p. 198. Instrument notarialny, p. 198. Jego pojawienie się w Polsce, p. 199. Rozwój zastosowania instrumentu notarialnego w XIV w, p. 199. Instrument no­tarialny na usługach kościoła, p. 200. Ustawodawstwo kanoniczne XIV i XV w. a dokument i instrument notarialny, p. 201. Stan notariatu publicznego w Polsce w końcu XIV i w początkach XV w., p. 203. Warunki wykonywania zawodu nota­riusza publicznego, p. 203. Kontrola władz duchownych nad notariatem, p. 205. Zaprzysięganie notariuszy publicznych i konsystorskich, p. 207. Wskazówki o za-przysięganiu notariuszy innych wystawców, p. 208. Procedura badania zarzutów stawianych notariuszom konsystorskim, p. 208. Stanowisko prawne dokumenru prywatnego, p. 211.

Rozdział VI. Stadia przedwstępne dokumentu złączone z czynnością prawną, p. 215.

Czynność prawna a oświadczenie woli wystawcy, p 215. Warunki prawności czyn­ności prawnej, jej publiczność, p. 216. Świadkowie, p. 217. Obwieszczenie czynno­ści prawnej przez jej sprawcę, p. 218. Pośrednicy czynności prawnej, p. 219. Czyn­ności symboliczne, p. 219. Znaczenie czynności prawnej wobec dokumentu, p. 220. Zabezpieczenie czynności prawnej klątwą, p. 221. Ogłaszanie publiczne czynności prawnej, p. 224. Czynność prawna w dokumentach XIV i XV w, p. 226. Inicjatywa spisania dokumentu, _P. 228. Prośba o dokument, p. 229. Obecność pisarza przy czynności prawnej, p. 230. Informowanie kancelarii o czynności prawnej, p. 231. bormula relacji w kancelarii mazowieckiej, p. 232. Prowadzenie protokołów c-yn-ności prawnej, p. 233.

Rozdział VII. Spisanie dokumentu. Koncept, p. 235.

Zgoda wystawcy na spisanie dokumentu, rozkaz ustny spisania dokumentu n 215 Rilecenie wewnętrzne kancelaryjne szefa kancelarii spisania dokumentu, p. 238 Rozkaz piśmienny wystawcy spisania dokumentu, p. 239. Polecenie spisania in­strumentu dla notariuszy publicznych, p. 240. Opuszczenie lub brak formalnego rozkazu wystawcy, p. 240. Rozkaz spisania lub prośba o spisanie początkiem pracy kancelaryjnej, p. 243. Koncept, p. 243. Ślady bezpośrednie używania konceptu p. 243. Wzmianki o konceptach, p. 246. Ślady konceptu wydedukowane na podsta­wie błędów czystopisu, p. 247. Ślady konceptu wydedukowane na podstawie różnic zachodzących między egzemplarzami tego samego dokumentu, p. 250. Ślady kon­ceptu wydedukowane na podstawie różnicy dyktatora i ingrossatora, p. 251. Wzór dokumentowy, Votutkunde (VU) jako pomoc przy koncepcie, p. 253. Koncept i im-brewiatura w instrumentach notarialnych, p. 256. Pomoc formularza przy koncep­cie, p. 257. Sprawa używania formularzy w Polsce, p. 259. Wpływy obcych formula­rzy w XIII w., p. 260. Ślady używania formularzy w XIII, XIV i XV w., p. 262 Tworzenie w Polsce formularzy dla użytku kancelaryjnego, p. 267. Formularze pol­skie od końca XIV w., p. 267. Forma zewnętrzna i wewnętrzna konceptów, p. 271 Kontrola i zatwierdzenie konceptu, p. 272. Pisarze konceptu, p. 275. Zasada zgodno­ści pisarza konceptu, dyktatora, z pisarzem czystopisu, ingrossatorem, p. 275.

Rozdział VIII. Spisanie dokumentu. Czystopis, p. 279.

Praca nad czystopisem, p. 279. Polecenie spisania czystopisu, p. 280. Formuła scrip-twm per manus i in., p. 280. Polecenie ingrossacji przez wystawcę, przez kanclerza, p. 281. Kontrola i aprobata czystopisu, p. 283. Wskazówki bezpośrednie istnienia kontroli, p. 284. Formuły i znaki wskazujące na kontrolę, p. 284. Poprawki, razury, dopiski, wykreślenia, dowodzące bezpośrednio istnienia kontroli, p. 285. Formuła rekognicyjna, p. 290. Znaki specjalne kontroli, p. 291. Pieczątki kanclerskie, sekre-tacja dokumentów, p. 292. Podpisy kanclerskie XV w., p. 293. Formuła datum per manus, p. 295. Dowody, że formuła datum per manus nie łączy się z czynnością praw­ną, p. 297. Związek formuły datum per manus z ingrossatorami dokumentów, p. 300. Związek formuły datum per manus z pieczątkami kanclerskimi, p. 302. Zanikanie od końca XIV w. pierwotnego znaczenia formuły datum per manus, p. 310. Używanie formuły datum per manus od połowy XIII w., p. 314. Osoby wymieniane w formule datum per manus, p. 315. Formuła ad reladonem w kancelarii koronnej, p. 316. Oso­by wymieniane w formule ad relaaonem, p. 317. Zgodność formuły ad relaaonem od r. 1472 z formułą datum per manus i podpisem kanclerskim, p. 318. Strona ze­wnętrzna formuły ad relacionem, p. 319. Późniejsze dopisywanie formuły ad relacio-nem, p. 319. Znaczenie formuły ad relaaonem, p. 319. Odmienne stylizacje formuły ad relacionem, p. 320. Formuła ad relaaonem me łączy się w kancelarii koronnej 2 tozkazem spisania dokumentu, p. 320. Formuła ad relaaonem me łączy się w kan­celarii koronnej z czynnością prawną, p. 322. Formuła ad relaaonem łączy się w kancelarii koronnej z najpóźmejszymi stadiami pracy kancelaryjnej, p. ii ■

Stosunek IMJ    _for

 do wpisów Metryki koronnej, p. 324. Rola osób

S                                   J    _for^_u,_{e ad relmm}, _p. 325. Recepcja formuły

,_:i, kanceU.ru "J^™_c2ystopisu _w innych kancelariach, p. 328. Formuła '"' ^KlaT^m'L Podob"e, p. 328. Formuła i„ commi.is, p. 329 uw. 218. Aproba-""•*- ^"wysnU p. 329. Podpis wystawcy, _P; 330. Formuły dominu, rex ^„■» proprui domini reps, ad mandatum domin, reps, p. 333. Znaczenie ^kumentów opatrzonych tymi formułami, p. 333. Znaczenie tych formuł, p. 334. Oobista kontrola wystawcy, p. 335. Różnica między formułą ad relaaonem a for-muła dominus «x f>er se itp., p. 336. Ślady kontroli u innych wystawców, p. 337. Inne nory kancelaryjne, p. 337. Rozkaz uwierzytelnienia, p. 338. Opieczętowanie przed kontrolą czystopisu. Blankiety, p. 341. Wypadki kontroli dokumentu opieczętowa­nego, p. 341. Zasada kontroli dokumentu przed uwierzytelnieniem, p. 342. Opóź­nienie opieczętowania, p. 343. Prośba o uwierzytelnienie, p. 344. Doręczenie do­kumentu odbiorcy, p. 346. Wstrzymanie wydania dokumentu, p. 347.

Rozdział IX. Księgi kancelaryjne i regestracja dokumentu, p. 349.

Potrzeba kontroli wystawionych przez kancelarię dokumentów, p. 349. Najdawniej­sze ślady rejestracji w Polsce, p. 350. Przechowywanie dokumentów, p. 352. Wiado­mości o przechowywaniu odpisów wystawionych dokumentów, transscńpla, p. 353. Wiadomości o księgach kancelaryjnych używanych w Polsce w XIV w., p. 354. Po­czątki Metryki koronnej, p. 355. Wiadomości o jej istnieniu w pierwszej połowie XV w., p. 355. Przypuszczalne jej powstanie w czasach Kazimierza Wielkiego, p. 357. Charakter ksiąg regesttowych, p. 361. Nazwy techniczne nadawane księgom kancelaryjnym w Polsce, p. 362. Stan obecny pozostałości ksiąg Metryki koronnej z XV w., p. 363. Podziały istniejących ksiąg Metryki koronnej. Zasada kompetencji, p. 364. Systemy regestracji, p. 365. Zapełnianie osobnych zeszytów, p. 365. Tworze­nie z zeszytów ksiąg. p. 366. Związek formuły relacyjnej z systemem regestracji w kancelarii koronnej, p. 367. Wpisy wyjątkowe, p. 368. Wpisy in exten50 i skróco­ne, _P. 368. Podstawy wpisu, p. 369. Wpisy na podstawie konceptu, p. 369. Wpisy na podstawie czystopisu, p. 370. Wpisy na podstawie nieaprobowanych czystopi-^só*^l«^h konceptów, p. 372. Oryginalne koncepty w księgach Metryki koronnej, P- 372. Rćznolitość torm wpisów w Metryce koronnej, p. 373. Chronologiczność następstwa wpisów do Metryki koronnej, p. 374. Pisarze wpisów do Metryki koron­nejp. in. Polecenie wpisu, p. 376. Zupełność wpisów do Metryki koronnej, P- ilb. Kontrola wpisów do Metryki koronnej, p. 377. Fragmenty ksiąg kancelaryj-Kn skarbu, p. 378. Księgi rachunkowe skarbu, p. 379. Metryka mazowiecka,

wieckiei      ISA 7                   ^"oiioiogicznosc wpisów do Ksiąg Memu mazo-

kiej, _P. 386 S is ™'^{anV następne}' P^ra™e, we wpisach do ksiąg Metryki mazowiec--om!^ _lej. p. 386. R,J_:i_a)^. terytorialne a księgi Metryki mazowieckiej, p. 387.

Metryka koronna a Metryka mazowiecka, p. 388. Księgi sądowe ziemskie, p. 389. Ich początki, p. 390. Charakter tych ksiąg, p. 392. Sposoby prowadzenia tych ksiąg, p. 392. Podziały tych ksiąg, p. 394. Księgi grodzkie, p. 395. Księgi miejskie i ich początki p. 396. Księgi władz kościelnych, księgi kapitulne i konsystorskie, p. 397. Wartość prawna wpisów, p. 399.

Dodatek I. Zestawienie ważniejszych prac charakteru dyplomatycznego z za­kresu dokumentu polskiego wieków średnich, p. 403.

Dodatek II. Zestawienie skrótów, p. 415.