WSTĘP
Studia nad związkami i organizacjami, zbiorowościami sformalizowa¬nymi, zajmują we współczesnej historiografii miejsce szczególne. Stają się niekiedy kluczem do rozważań nad strukturą społeczną miast śred¬niowiecznych, pozwalają bowiem wyodrębnić grupy nacisku i grupy pod¬legające presji. Z racji swych funkcji w ekonomice miejskiej stanowią korporacje przedmiot zainteresowania historyków gospodarczych, podej¬mujących temat odrębności czy też tożsamości środowisk bogactwa i wła¬dzy. Prace nad niewielkimi grupami zrzeszającymi ludzi usytuowanych na różnych szczeblach drabiny społecznej ukazały, jak płodną dla poszu¬kiwań badawczych może być ta problematyka, zwłaszcza gdy zakres ana¬liz rozszerzy się poza środowiska elitarne K
W związku z badaniami nad formami umasowienia życia religijnego w późnym średniowieczu obserwujemy również rosnące zainteresowanie historyków problematyką bractw religijnych w szerszym kontekście stu¬diów nad rolą świeckich w kościele.
Przemiany, jakie dokonały się w ostatnim półwieczu w domenie ba¬dań nad dziejami kościoła2, od studiów nad jego organizacją i znacze¬niem politycznym zawiodły uczonych ku problematyce socjologicznej. Sformułowany u progu XX w. przez M. Maussa 3 program badań podłoża ewolucji religijności opierający się na analizie zmian w życiu społecznym znalazł oddźwięk i realizatorów. Bogate i wszechstronne już dziś doświad¬czenia badawcze uczniów szkoły Annales i Gabriela Le Brasa 4, podpiera-
ne wynikami studiów etnologów, dowodzą wagi zasady metodologicznej postulującej potrzebę szerokiego uwzględnienia warunków środowiska społecznego w interpretacji życia religijnego.
Studia historyczne nad zjawiskami religijnymi przybierają coraz czꜬciej orientację socjologiczną, co w praktyce oznacza posługiwanie się kwestionariuszem oraz metodami właściwymi socjologii religii i stosowa¬nymi przez nią do badań nad społeczeństwem współczesnym. W rezulta¬cie coraz częściej domagają się uczeni traktowania historii kościoła nie jako historii instytucji kościelnych, zmian w interpretacji doktryny, pra¬wa kościelnego, ale jako historii stopniowej chrystianizacji, żywotności grup religijnych, zmian w umysłowości całych kręgów cywilizacyjnych. Teoretyczne podstawy, jakie dał badaniom współczesnej socjologii religii nad zależnością życia religijnego od kontekstu społecznego J. Wach5 i je¬go kontynuatorzy, leżą u genezy studiów nad powstawaniem i rozkładem grup religijnych, nad stosunkami między grupami religijnymi a władzą państwową, zagadnieniami moralnymi w obrębie rodziny i w życiu pub¬licznym, rozpatrywanymi w określonym związku z całokształtem mecha¬nizmów społecznych.
Zainteresowanie nowoczesnej historii społecznej problematyką ma¬łych grup, z drugiej zaś strony socjologiczna orientacja, która coraz wy¬raźniej daje się obserwować w historii religii, pozwalają i nakazują ba¬daczom rozszerzenie kwestionariusza pytań, jakie stawiają oni źródłom podejmując studia nad średniowiecznymi wspólnotami kościelnymi świec- ' kich. Kwestionariusz ten wykracza już dziś daleko poza kwestie związa¬ne z profilem dewocyjnym i rejestracją bractw. W polu dociekań stają problemy zasięgu społecznego oddziaływania organizacji — ich dostęp¬ności dla reprezentantów różnych warstw i klas. Podjęcia wymagają za¬gadnienia mechanizmów rekrutacji, motywów, którymi kierują się współ¬cześni przy wyborze tej czy innej grupy. Wagę zasadniczą mają pytania o to, jakie warunki sprzyjały bądź utrudniały egzystencję bractw, co wy¬różniało te właśnie stowarzyszenia spośród innych korporacji, czy przy¬należność do bractwa była pośrednio rezultatem określonej pozycji spo¬łecznej, czy też wręcz odwrotnie, selekcja przyszłych braci i sióstr od' bywała się całkowicie niezależnie od 'uwarstwienia społecznego i struktu¬ry zawodowej. Rozważenia wymaga kwestia udziału bractw w życiu spo¬łecznym parafii czy gminy, znaczenia członkostwa dla pozycji konfratrów w tych społecznościach. Badania dawne, zwłaszcza historyków niemiec¬kich, dowodzą, jak ważną stroną brackiej działalności była ich aktywność gospodarcza. Wszystkie te problemy dotykają zagadnień społecznych uwarunkowań popularności brackich organizacji w dobie średniowiecznej, popularności będącej niewątpliwym wyrazem istnienia w społeczności
XIV i XV w. silnych procesów integracyjnych 6. Potwierdza to dobitnie potężne zapotrzebowanie na tę właśnie formę wspólnego życia. Szczegól¬nej uwagi wymaga kwestia odrębności charakteru pobożności brackiej, tzn. określenia, o ile wartości religijne były ośrodkiem, wokół którego integrowały się poszczególne grupy.
Badania nad początkowymi dziejami przykościelnych korporacji po¬siadają już dość długą tradycję w historiografii europejskiej. Brak jest jednak studiów systematycznych, co tłumaczy się ubóstwem źródeł do¬tyczących bractw i bogactwem materiałów odnoszących się do innych form życia religijnego w dobie późnego antyku. Niezastąpiony pozostaje nadal artykuł H. Leclerqueła w Dictionnaire d'archeologie chretienne et de liturgie (t. III, confreries), a z prac późniejszych dotyczących ewolucji konfraterni we wczesnym średniowieczu i ich prawnej sytuacji warte jest wspomnienia studium J. Duhra ', zawierające również obszerną in¬formację bibliograficzną. Z badań polskich odnotować tu należy artykuł E. Wipszyckiej 8 o bractwach religijnych chrześcijańskiego Egiptu.
Oddzielny nurt w historiografii dotyczącej korporacji średniowiecznej tworzą prace powstałe w toku badań nad początkami cechów rzemieślni¬czych i organizacji kupieckich. Na uwagę zasługuje tutaj studium E. Co-ornaerta 9 o gildiach (V—XIV w.), odnoszące się głównie do północno-za-chodnich terenów świata germańskiego, oraz prace O. Gierkiego, W. Som-barta, G. v. Belowa o genezie związków rzemieślniczych10. Nieraz sta¬wały wspólnoty wiernych w polu zainteresowania historyków pracują¬cych nad dziejami zakonów. Na uwagę zasługują zwłaszcza rezultaty stu¬diów G. Meerssemana u nad początkami związków dominikanów z korpo¬racjami laickimi. Pewną kontynuację tych badań stanowią prace J. C. Schmitta « nad konfraterniami różańcowymi. Sygnalizował w swych pracach tę problematykę J. Kłoczowskin, z dawniejszych zaś badaczy K. Kantak14. Bractwom Sw. Ducha związanym z wiejskimi kościołami
parafialnymi, przede wszystkim na obszarze Szwajcarii romańskiej, po¬święcił artykuł J. Duparc ».
Odrębną grupę wśród prac o bractwach stanowią monografie poświę¬cone naj różnorodni ej szym bractwom działającym na określonych tere¬nach. Wymienić należy dzieła G. M. Montiego o konfraterniach włoskich, H. F. Westlake'a o parafialnych stowarzyszeniach średniowiecznej Anglii, G. Brandesa o bractwach hamburskich i B. Pullana o stowarzyszeniach weneckich 16.
Problematyka bracka znajduje też należne jej miejsce w syntezach historii kościoła i religijności średniowiecznej (F. Rapp, E. Dellaruelle, E. R Labande, P. Ourliac, J. Kłoczowski") oraz w podręcznikowych ujęciach historii społecznej (R. Fossier 1S).
Działalność gospodarcza konfraterni przykościelnych zwróciła uwagę badaczy. Odnotować tu warto pracę G. Fink o lubeckim Bractwie Sw. Leonarda, G. Brandesa o Hamburgu i A. i G. Grunau I9 o Die St. Geor-gen-Bruderschaft w Elblągu, Z autorów polskich na ten problem zwra¬cali uwagę E. Cieślak i H. Samsonowicz 20.
Pierwsze próby syntetycznego ujęcia zagadnień ruchu brackiego w dawnej Polsce podjęte zostały przez badaczy XIX-wiecznych. Prace J. Muczkowskiego i P. Pękalskiegon ograniczyły się w zasadzie jedynie do rejestracji korporacji krakowskich i krótkich uwag o ich historii. Dru¬ga połowa ubiegłego wieku przyniosła natomiast opracowanie obszernych haseł na temat bractw religijnych w wydawnictwach encyklopedycz-
nych22. Zagadnienie stowarzyszeń świeckich w Polsce w szerszym ujęciu podjęli dopiero B. Kumor i E. Wiśniowski29. Artykuł Kumora dotyczy organizacji działających na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, na Pomo¬rzu Zachodnim i Śląsku w okresie przedrozbiorowym. Autor daje prze¬gląd dotychczasowych badań, wprowadza szeroką klasyfikację stowarzy¬szeń świeckich, dzieląc je na stowarzyszenia o charakterze gospodarczym, stowarzyszenia o celach społeczno-charytatywnych (bractwa szpitalne, Ubogich, Arcybractwo Miłosierdzia i in.), stowarzyszenia oświatowe i ka¬techetyczne (szkolne i literackie) wychowawcze, stowarzyszenia stanowe (bractwa rycerskie, strzeleckie, niewiast prowadzących wspólne życie), stowarzyszenia o charakterze ascetycznym {bractwa biczownicze i tercja-rze) oraz stowarzyszenia dewocyjne (bractwa NMP, Sw. Zofii itd.). Wiś¬niowski zajął się problematyką bracką w węższych ramach chronologicz¬nych, ograniczając się do okresu średniowiecza. Artykuł relacjonuje stan prac nad rejestracją organizacji przykościelnych na ziemiach polskich, omawia ich strukturę organizacyjną i funkcje społeczne. Bractwom na terenie diecezji warmińskiej poświęcił swą pracę G. Matern, ostatnio zaś konfraterniom w archidiakonacie lubelskim (do 1604 r.) J. Flaga. Infor¬macje źródłowe o bractwach diecezji poznańskiej zestawił J. Nowacki, a o korporacjach pomorskich H. Heyden^. Obok wymienionych prac bractwom poświęcone zostały liczne monografie, których autorzy zajmo¬wali się bądź pojedynczymi konfraterniami, bądź poszczególnymi typami stowarzyszeń. Wymienić tu należy XIX-wieczne prace F. Piekarskiego i I. Polkowskiego o krakowskim Banku Pobożnym, z późniejszych H. Schaffera o Bractwie NMP w Raciborzu, C. Blasla o różańcowej kon¬fraterni przy kościele Sw. Wojciecha we Wrocławiu, A. Mańkowskiego o bractwach literackich w diecezji chełmińskiej 2B. Ostatnie lata przynio-
sly szereg prac pisanych jako rozprawy dyplomowe na Katolickim Uni¬wersytecie Lubelskim. Część z nich została opublikowana bądź we frag¬mentach, bądź w streszczeniu. Z prac, które ramami chronologicznymi sięgają okresu średniowiecza, wymienić tu warto: B. Panka, J. Alberskie-go, J. Piróg, M. K. Ryk oraz W. Raczkowskiego ze. Wart odnotowania jest interesujący artykuł H. Rucińskiego ", w którym autor czyni problema¬tykę bracką punktem wyjścia do studiów nad społeczeństwem Koprzyw-nicy w XVII w.
Przedmiotem tej pracy są środowiska brackie średniowiecznego Kra¬kowa. Datę wyjściową badań określiło pojawienie się w pierwszej poło¬wie XIV w. konfraterni religijnych w mieście, cezurą końcową jest po¬czątek obrad soboru trydenckiego. Ograniczenie chronologiczne pracy do polowy XVI w. znajduje swoje uzasadnienie w zmianie, jaka w tym właś¬nie czasie następuje w polityce kościoła wobec bractw. Nowa orientacja tej polityki podyktowana była potrzebą uporządkowania spraw konfra¬terni, mnożących się w dobie kontrreformacji, skoordynowania i zdyna¬mizowania ich działalności. Rozporządzenia papieskie z początku XVII w. kładą kres prawnej niezależności tych organizacji i spontanicznemu do tej pory ich rozwojowi28.
Teren podjętych badań określają granice trzech krakowskich miast: Krakowa, Kleparza i Kazimierza.
Niejednolita dokumentacja źródłowa nie pozwoliła na dokonanie rów¬noważnych analiz dotyczących poszczególnych wspólnot. Niemożliwe oka¬zało się przeprowadzenie odrębnych studiów nad każdą z korporacji. Dla¬tego też dla udokumentowania rozważanych kwestii w wielu wypadkach posłużyć się trzeba było wybranymi przykładami. Szczególnie duże bra¬ki w źródłach zadecydowały o usunięciu z kwestionariusza badawczego zagadnień gospodarczej działalności bractw; zagadnienia te w sposób wy¬starczający dałyby się naświetlić na podstawie materiału tylko jednego bractwa — NMP przy kościele Mariackim. Wobec faktu, że konfraternia ta zajmowała w krakowskim środowisku brackim miejsce wyjątkowe, nie
dające się porównać z żadną inną organizacją, rozważanie jej aktywnoś¬ci gospodarczej nie stanowiłoby reprezentatywnego dla innych organiza¬cji przykładu.
W polu analiz znalazły się bractwa związane organizacyjnie z koś¬ciołami parafialnymi i klasztorami. Poza zasięgiem badań pozostały kra¬kowskie grupy tercjarskie, czekające odrębnego rozważenia.
Materiał rękopiśmienny wyzyskany w pracy 2» pochodzi z krakow¬skich zbiorów archiwalnych i bibliotecznych. Kwerendą objęte zostały zbiory archiwów państwowych, miejskiego oraz uniwersyteckiego, bi¬bliotek: PAN i Jagiellońskiej, oraz zbiory archiwów kościelnych: Kra¬kowskiej Kurii Metropolitalnej, parafii Sw. Szczepana, Sw. Anny i NMP, oraz klasztorów: Kanoników Kongregacji Bożego Ciała i Dominikanów.
W wykorzystanym materiale dominują dokumenty, zapiski i księgi, które współcześnie wchodziły w skład zespołów brackich archiwów orga¬nizacyjnych. W pierwszym rzędzie zaliczyć należy do nich dokumenty erekcyjne {i ich kolejne aprobaty) oraz odpustowe, dalej akta erekcji kaplic korporacyjnych. Wymienić tu należy również dokumenty, w któ¬rych wystawcy czynili legaty na rzecz bractw — w tej kategorii miesz¬czą się przede wszystkim testamenty. Dokumenty łacińskie wydane przed r. 1450 zostały w całości opublikowane 30, w formie rękopiśmiennej za¬chowały się natomiast dyplomy niemieckie oraz późniejsze, wydane po r. 1450. Niedrukowane brackie dokumenty posiadają archiwa parafii Sw. Szczepana, NMP, klasztoru Kanoników Kongregacji Bożego Ciała, w zbiorach Archiwum Państwowego m. Krakowa i Województwa Kra¬kowskiego znajdują się dyplomy korporacji przy kościele Sw. Katarzyny. Znaczna część dokumentów brackich zachowała się jedynie w później¬szych kopiach, głównie z XVII i XVIII w. Wpisywane bywały bądź do kopiariuszy zawierających teksty dyplomów oraz różne noty dotyczące wyłącznie bractw, bądź do kopiariuszy akt kościołów, z którymi bractwa były związane. Kopiariusze obu typów odnoszące się do konfraterni Sw. Zofii przy kościele Sw. Marka i NMP przy kościele Mariackim znaj¬dują się w zbiorach archiwum miejskiego, kopie dyplomów Bractwa Ubogich przy kościele Wszystkich Świętych znalazły się w kopiariuszu przechowywanym w Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obok dy¬plomów wykorzystane zostały w pracy księgi brackie. Zachowały się trzy: jedną^XV-wieczna Bractwa NMP przy kościele NMP (BJ, rkp. 2365) oraz dwie XVI-wieczne Bractwa Ubóstwa Chrystusowego (Arch. UJ, rkp. 175) i gWg Ducha (BJ, rkp. 6771). W zbiorach parafii Mariackiej znajduje się księga wspominkowa działającego przy kościele NMP brac¬twa, jej tekst został opublikowany przez J. Mitkowskiego «. Spora część
zapisek brackich, not dotyczących przeprowadzanych transakcji, kopii wpisów do ksiąg miejskich, rachunków korporacyjnych zachowała się w formie luźnych kart; najwięcej tego typu materiału znalazło się w ar¬chiwum parafii NMP. Wzmianki, odnoszące się przede wszystkim do go¬spodarczej działalności bractw, figurują w księgach miejskich Krakowa i Kazimierza. Notowano w nich teksty transakcji zawieranych w imie¬niu bractw przez starszych. Ze względu na wielkie rozmiary krakowskie¬go zespołu źródeł miejskich, opublikowanych w niewielkim procencie, kwerendą nie została objęta całość ksiąg. Kilka sondaży wykazało, że pełna kwerenda byłaby bardzo pracochłonna, z raczej niewielkimi szan¬sami skuteczności. Stąd w poszukiwaniach ograniczyłam się jedynie do przejrzenia tomów akt radzieckich Krakowa z lat 1512—1549 i ławni¬czych z lat 1431—1459 oraz Kazimierza z lat 1416—1433, 1481—1533 (akta radzieckie) i 1407—1427, 1485—1508 (akta ławnicze). Uwzględ¬niony natomiast został w pracy materiał zawarty w testamentariach obu miast (APKr., rkp. 772, 773, K 439, Cr. Art. I). Archiwalia poszczegól¬nych kościołów i klasztorów krakowskich zachowane tak w zbiorach państwowych, jak i kościelnych wykorzystane zostały tam, gdzie było to konieczne do uzyskania ogólnego obrazu funkcjonowania tych placó¬wek lub do odnalezienia informacji dotyczących osób duchownych, któ¬re sprawowały nadzór nad bractwami. Przydatne okazały się zwłaszcza nekrologi, kalendarze kościelne oraz rachunki zakonne i parafialne.
Kwerenda-w aktach konsystorza krakowskiego objęła zarówno „Acta Officialia", jak i „Episcopalia". Przejrzane zostały wszystkie XV-wiecz-ne tomy obu serii, tomy szesnastowieczne natomiast jedynie według bardzo niekompletnego indeksu. -
Niewątpliwe luki i opuszczenia w uwzględnionym materiale źród¬łowym ksiąg miejskich i konsystorza starałam się uzupełnić wykorzy¬stując noty, jakie z źródeł tych wypisał Żegota Pauli32. Obok źródeł śred¬niowiecznych wyzyskane zostały również późniejsze, XVI—XVII-wiecz-ne. Przydatne okazały się zwłaszcza wizytacje biskupie. Kwestionariusz pytań stawianych w czasie pierwszej przeprowadzonej w stołecznych kościołach wizytacji za rządów biskupa Filipa Padniewskiego nie obej¬mował bractw. Szeroko zostały one natomiast uwzględnione w ankiecie drugiej wizytacji w dekanacie krakowskim, która odbyła się w czasach, gdy władzę nad diecezją sprawował kardynał Jerzy Radziwiłł. Notowa¬no wtedy liczbę konfraterni przy poszczególnych kościołach, ich nazwy, posiadane ołtarze, dni nabożeństw i mszy korporacyjnych oraz bracki majątek ruchomy przechowywany w kościele. Informacje zawarte w tek¬ście wizytacji okazały się przydatne zwłaszcza do samej rejestracji brac¬kich wspólnot przykościelnych, XVI-wieczna sieć tych organizacji po¬służyła bowiem za punkt wyjścia do odtworzenia wcześniejszej średnio-
wiecznej. Tym samym zawarte w niej dane ukierunkowały kwerendę archiwalną. Wiele cennego materiału wniosła lektura XVIII-wiecznej wizytacji biskupa Andrzeja Załuskiego, w której bractwom poświęcono dużo uwagi, przytaczając również fakty z ich historii. W tekście wizy¬tatorzy powołują się często na nie istniejące już dziś dokumenty brac-kie.
Obok Historii Długosza wykorzystane zostały inne, późniejsze źródła narracyjne. Zwłaszcza XVII-wieczna kronika ks. S. Ranothowicza, po¬święcona dziejom miasta Kazimierza, zawiera wiele ciekawych wiado¬mości,
Praca ta powstała w Instytucie Historii PAN jako rozprawa doktor¬ska. Pragnę serdecznie podziękować mojemu promotorowi doc. drowi Bronisławowi Geremkowi za okazaną mi pomoc, prof. drowi Jerzemu Kłoczowskiemu, prof. drowi Jerzemu Dowiatowi, prof. drowi Henrykowi Samsonowiczowi, doc. drowi Jerzemu Wyrozumskiemu oraz zespołowi Pracowni Historii Kultury Średniowiecznej Instytutu Historii PAN za uwagi krytyczne, doc. drowi Stanisławowi Kurasiowi, drowi Michałowi Rożkowi i ks. mgrowi Zbigniewowi Jakubowskiemu za okazaną mi ży¬czliwość i cenne, w poszukiwaniach archiwalnych, wskazówki.
WYKAZ TABEL
TABELE W TEKŚCIE
1. Ludność i obszar parafii krakowskich w połowie XIV w. według T. Ła-dogórskiego...................34
2. Związek cechów krakowskich z kościołami miejskimi ...... 40
3. Rzemieślnicy w Bractwie NMP przy kościele Mariackim w Krakowie według listy z 1481 r................69
4. Wpisy w „Księdze zmarłych Bractwa Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny"....................72
TABELE W ANEKSIE
I. Bractwa przy kościołach krakowskich.......... 175
II. Bractwa przy kościołach kazimierskich.......... 176
III. Bractwa przy kościołach na Kleparzu i na przedmieściach Krakowa . . 176
IV. Rzemieślnicy w Bractwie Ubóstwa Chrystusowego przy kościele Sw. Flo¬riana w latach 1501—1550.............. 177
V. Kobiety w Bractwie Sw. Ducha w latach 1540—1543......177
VI. Kobiety w Bractwie Ubóstwa Chrystusowego w latach 1501—1550 . . 178 VII. Brackie dokumenty odpustowe............ 179
1
SPIS TREŚCI
Wstęp..................... 3
Rozdział I. Kraków późnośredniowieczny — miasto i struktury kościelne . 12
1. Topografia i osadnictwo miejskie........ 12
2. Społeczność miejska............ 18
3. Struktury kościelne............ 30
Rozdział II. Bractwa krakowskie i ich organizacja....... 44
1. Formalne ramy działalności brackiej....... 44
2. Dokumenty erekcyjne i statuty........ 53
3. Władze bractwa............. 59
Rozdział III. Skład i zasięg rekrutacji bractw......... 65
1. Bractwa i społeczność miejska . ...... 65
2. Bractwa krakowskie............ 67
3. Bractwa kazimierskie........... 84
4. Bractwo kleparskie .'........... 92
Rozdział IV. Profil społeczny bractw............ 99
1. Administracja kościelna i charakter bractw..... 99
2. Bractwa i elity miejskie.......... 101
3. Bractwa Ubogich i początki miejskiej polityki charytatyw¬nej ................ '.106
Rozdział V. Religijność bracka............. 112
1. Wezwania bractw............ 113
2. Religijność maryjna i kult obrazów....... 122
Rozdział VI. Kult i życie publiczne — odpusty, pogrzeby i procesje . . . 137
1. Indulgencje w życiu bractw......... 137
2. Uroczystości pogrzebowe.......... I39
3. Udział bractw w procesjach Bożego Ciała..... 149
Rozdział VII. Bractwa i miejskie więzi grupowe........ 154
1. Kobiety i grupy rodzinne w bractwie....... 156
2. Więzi grupowe —- zawodowe, sąsiedzkie, narodowościowe . 162
3. Solidarność bracka............ 165
Zakończenie . . \................. 172
Aneks..................... 175
Resume . . ................. 182
Wykaz źródeł................... 186
Wykaz skrótów tytułów czasopism............. 191
Wykaz tabel.............-...... l92
WYKAZ ŹRÓDEŁ I.
Źródła rękopiśmienne
ARCHIWUM PAŃSTWOWE M. KRAKOWA I WOJ. KRAKOWSKIEGO (APKt.)
Dokumenty: 28, III/A, 30, III/A, 26, III/A, 298 (depozyt), 439.
Consularia Cracoviensia (Consul. Cr.), 432, 433, 434, 439, 440, 441.
Scabinalia Cracoviensia (Sc. Cr.), 6, 7.
Testamenta, 772, 773, K 439.
Consularia Casimiriensia (Consul. Casim.), K 7, K 8.
Scabinalia Casimiriensia (Sc. Casim.), K 376, K 378, K 380.
Rkp. 3301, Kopiariusz przywilejów i zapisów na rzecz kościoła Sw. Barbary w Kra¬kowie (lata 1404—1596).
Rkp. 3320, Registrum confraternitatis Sancti Spiritus anno MDLXVI in conventu S. Spiritus Cracoviae.
Rkp. 3343, Registrum certorum censium necnon proventium ... ab anno 1539 usque ad anno 1545.
Rkp. 3361, Kalendarz i nekrolog „domus altaristarum" kościoła P. Maryi (s. 25—87).
Rkp. 3362, Liber erectionis, indulgentiarum, admissionis publicationis approbationum, inscriptionum ... ad confraternitatem Assumptionis BM Virginis. Adalberti Wa-ryski capellani... oonscriptus ... 1753.
Rkp. 3363, a) 1711 3 VI, Descriptio inscripcionum confraternitatis Assumptionis B. Marie Virginis excerpta ex libro visitationis externae per... Casimirum a Łabna Lubieński episcopum Crac...., b) 1535—1769, Conotatio censuum reemptionalium a summis capitalibus super bonis tam terrestribus quam civilibus inscriptis ad confraternitatem Assumptionis... iuxta superiorem visitationem... a me Adal-berto Waryski... descripta anno 1775.
Rkp. 3364, Descriptio fundationum octavae Assumptionis BMV litaniarum sabbati-narum et confraternitatis animarum purgatorii sub invocatione Crucifixi; Con-scriptio fundationum et inscriptionum confraternitatis BV Mariae Assumpte in caelum, k. 61—131.
Rkp. 3498, Fundacya albo założenie szpitala bracztwa Panny Marii na uliczi szwięt-hego Szczepana... w Cracovie roku Bożego 1588 dnia V octobra.
Rkp. B/l; III, Akta luźne i listy z lat 1[zasłonięte]363-17.
Rkp. B/2, III, Akta luźne i listy z lat 1500—1598.
Rkp. B/51, III, Liber perceptorum et expositorum conventus Stae. Cath. ordinis eremitarum S. Augustini 1502—1508.
ARCHIWUM METROPOLITALNE W KRAKOWIE (ARCH. METROP.)
Liber visitationis Ecclesiarum in civitate ac diaecesiae Cracoviensis exist auctoritate illustrissimi ac reverendissimi domini Philippi Padniewski Dei g^ episcopi Cracoviensis [ducis Sev] eriensis...
Acta visitationis exterioris decanatum Tarnoviensis, Dobcziccnsis, Opatoviensis, Lyp-
nicensis et Wielicensis ad archidiaconatum Cracoviensem pertinentium... 159t3
expeditae episcopo Cracoviensi erecta. Acta visitationis Ecclesiarum Parochialis cum capellarum oratoriorum ... vigore
literarum ... D. Andrae... Stanislai Kostka in Załuskie Załuski Dei et Apostolice
Sedis Cracovia Episcopi Crac. In Anno Domini 1748 et sequens conscripta. Acta Episcopalia (Ac. Episc), t. 1 (1466—1471), 2 (1472—1488), 4 (1489—1503), 5 (1503—
1514), 6 (1515—1519), 7 (1520—1524). Acta Officialia (Ac. Off.), t. 5 (1433—1439), 6 (1440—1447), 1 (1447—1454), 7 (1454—
1457), 2 (1472—1481), 11 (1484—1491), 15 (1491—1500), 21 (1500—1597), 26 (1509—
1512), 36 (1512—1516).
ARCHIWUM KOŚCIOŁA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY W KRAKOWIE (ARCH. NMP)
Dokumenty: 23, 35, 45, 46, 47 a, b, c, d, 63, 69, 70, 99, 198, 202, 203.
Vol. XLV, Acta generalia Altarium, fasc. B (pars I), Acta do „Altare Assumptionis
in supremo choro". Vol. LXVI, Akta do sum brackich (1539—1869).
ARCHIWUM KOŚCIOŁA ŚW. ANNY W KRAKOWIE (ARCH. ŚW. ANNY)
Cathalogus confraternitatis S. Annae in quo conscripta sunt nomina fratrum exclu-tiones Quartualium Mensium ab Anno domini 1595 pro Quartuali S. Cructe 1 Octobris ex consensu ex deliberatione Fratrum in congregatione constitutus,
ARCHIWUM KOŚCIOŁA ŚW. SZCZEPANA W KRAKOWIE (ARCH. SW. SZCZEP.)
Dokumenty: (brak sygnatur) z 5 V 1514 r. [Rzym] i z 20 X 1579 [Kraków].
ARCHIWUM KLASZTORU BOŻEGO CIAŁA KANONIKÓW REGULARNYCH NA KAZIMIERZU W KRAKOWIE (ARCH. KAN. REG.)
Dokumenty: z 23 VI 1470 [RzymJ, z 1 X 1496 [Rzym] i z 5 V 1518 [Rzym].
Cathalogus Fratrum defunctorum Canonicorum Regularium Lateranensium Congr. Crac. ab introductione Cracoviam scilicet ab Anno 1405 conscriptus cui accedit. Cathalogus defunctorum Fundatorum atque Benefactorum eiusdem Congre-gationis, b. r. m. w. [1867],
Cathalogus sodalium in Albo Archiconfraternitatis Quinque vulnerum Christi Do¬mini ac Sanctissimi Sacramenti conscriptorum A. D. 1551, [w:] Album Confra¬ternitatis Literatorum, [1651].
Protokół Bractwa Kościoła Bożego Ciała przez Wojciecha Podgórskiego, A. D. 1635.
ARCHIWUM KLASZTORU DOMINIKANÓW W KRAKOWIE (AHCH. DOM.)
Dokument 312.
Rkp. 267, Kopiarz Hieronima z Brzeska z r. 1531.
ARCHIWUM UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO (ARCH. UJ)
Rkp. 175, Registrum fraternitatis paupertatis Christi.
Rkp. 208, Acta ecclesiae collegiatae et parochialis OOSS Cracoviensis a. D. 1742 compilata.
BIBLIOTEKA JAGIELLOŃSKA (BJ)
Rkp. 1045, II, Consularia Casimiriensia (1416—1433).
Rkp. 2365, Reformacio fraternitatis S. Marie in circulo Cracoviensi facta est anno-
incarnacionis Domini 1481... Rkp. 3742, St. Ranothowicz, Casimiriae Civitatis Urbi Cracoviensi Confrontatae
Origo In eaque Ecclesiarum Erectioncs et Religiosorum Fundationes Nec non
Seriaes, Vitae, Res gestae, Praepositorum Conventus Canonicorum Regularium
Lateranensium S. Augustini ad Ecclesiam SS. Corporis Christi Descriptae. A... Rkp. 5350, Wypisy własnoręczne Żegoty Paulego z Acta consul. Crac. ab a. 1392
i Acta scab. Crac. ab a. 1431. Rkp. 5357, Noty luźne do bistoryi m. Krakowa i okolicy. Autografy Żegoty Paulego
vol. I—IV. Rkp. 6771. II, Registrum confraternitatis Sancti Spiritus anno domini MDXXXXo__
1566. Rkp. 7756, II, Formularz zawierający wzory pism krakowskiej kancelarii biskupiej
oparty na dokumentach głównie z lat 1452—1464.
BIBLIOTEKA PAN W KRAKOWIE (BPAN)
Rkp. 85, Teki A. Helcla. O bractwach literackich w Polsce od r. 1334 do dzisiej¬szych czasów.
Rkp. 4983, Teki J. Fijałka dotyczące bractw w sensie modlitw, bractw ubogich i miłosierdzia, bractw literackich, bractw cechowych.
Rkp. 5052, Teki J. Fijałka, Kościół i Bractwo Bożego Ciała na Kazimierzu pod Krakowem (dzisiaj w Krakowie).
Rkjp. 5053, Teki J. Fijałka, Ołtarze i kaplica Bożego Ciała, procesje, nabożeństwa i cyborium w kościele NMP w Krakowie.
II. Źródła drukowane
Acta Camerae Apostolicae, „Monumenta Polonie Vaticana" (MPV), wyd. J. Pta-śnik, t. II, Kraków 1913.
Acta Rectoralia almae Universitatis Studii Cracoviensis, wyd. W. Wisłocki, Kra¬ków. 1893.
Akta wizytacji dekanatu krakowskiego 1599, „Materiały do dziejów kościoła w Pol¬sce" (AWDK), wyd. Cz. Skowron, cz. 1, Lublin 1965.
Biesiekierski J. C, Krótka Nauko o Czci y poszanowaniu Obrazów Świę¬tych ... opisanie obrazu Najśw, Panny Maryi w kaplicy kościoła Ciała Bożego Wielebnych Ojców Kanoników Lat. Augustyna Sw. na Kazimierzu przy Kra¬kowie ... R. 1624.
Codex diplomaticus Universitatis studii generalis Cracoviensis (1365—1548) (CDUJ), wyd. P. Zegota, t. I—IV, Kraków 1870—1884.
Codex diplomaticus Varmiensis, wyd. C. B. Woelky, t. III, Braniewo 1873.
Cracovia Artificium 1300—1500, 1500—1550 (Cr. Art.), wyd. J. Ptaśnik, t. I—II, Kra¬ków 1917—1936.
Cracoma Artifictum 1551—1552, wyd. S. Pańkow, Z. Wojas, Wrocław—Warszawa— Kraków 1966.
Długosz J., Historia Polonicae Ubri XII, wyd. A. Przeździecki, Kraków 1[zasłonięte]863 18.
Liber beneficiorum Cracoviensis Joannis Dlugosi senioris (Dl. LB), wyd. A. Przeź¬dziecki, t. I—III, Kraków 1863—1864.
D u r a c z J., Historia o Dziwnie Cudownym Obrazie Błogosławionej Panny Mariey, który jest u Ojców Karmelitów, Kraków 1610.
Formulae ad iu$ canonicum spectantes ex actis Petri Wysz, episcopi cracoviensis (1392—1412) maxima partae depromptae, wyd. B. Ulanowski, „Scriptores Rerum Polonicarum" (Script. Rer. Poi.), t. XII.
Gorczyński M., Źródło troiste nabożeństwa z trojakiego Bractwa Literackiego..., Kraków 1768.
Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej Sw. Wacława (Kod. Kat. Sw. Wacł.), wyd. F. Piekosiński, cz. 1—2, Kraków 1874—1883.
Kodeks dyplomatyczny Małopolski (KDMłp), wyd. F. Piekosiński, t. I—IV, Kraków 1874—1883.
Kodeks dyplomatyczny m. Krakowa (KDK), 1257—1506. wyd. F. Piekosiński, t. I—II, Kraków 1879—1882.
Kronika Jana z Czarnkowa, „Monumenta Poloniae Historica" (MPH, N), wyd. J. Szlachtowski, Kraków 1884.
Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575—1595, wyd. H. Barycz, Kraków 1930.
Księga zmarłych bractwa kościoła Panny Marii w Krakowie (wiek XIV—XVIII), wyd. J. Mitkowski, „Studia Historyczne", 11, 1968, 1.
Księgi ławnicze krakowskie 1365—1376, 1390—1397, wyd. S. Krzyżanowski, Kra¬ków 1904.
Księgi przyjęć do prawa miejskiego 1392—1506. Libri iuris ewilis Cracoviensis 1392— 1506, wyd. K. Kaczmarczyk, Kraków ]913.
Księgi radzieckie kazimierskie 1369—1381 i 1385—1402 (Ks. radź. kaz.), wyd. A. Chmiel, Kraków 1932.
Materiały do dziejów reformacji w Krakowie. Zaburzenia wyznaniowe w latach 1551—1598, oprać. R. Zelawski, Wrocław—Warszawa—Kraków 1962.
Materiały do historii ustawodawstwa synodalnego w Polsce w XVI w., wyd. B. Ula¬nowski, „Archiwum Komisji Prawniczej", t. I, Kraków 1895.
Miracula Sancti Johannis Cantii, „Monumenta Poloniae Historica" (MPH, VI), wyd. W. Kętrzyński.
Miracula venerabilis Patris Prandothae, „Monumenta Poloniae Historica" (MPH, N), wyd. W. Kętrzyński.
Missale Cracoviense (Miss. Crac), wyd. J. Haller, Kraków 1509.
Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa od r. 1300 do 1400, wyd. F. Piekosiń¬ski i J. Szujski, Kraków 1878.
Najstarsze statuty synodalne krakowskie biskupa Nanckera, wyd. J. Fijałek, Kra¬ków 1915,
Najstarszy zbiór przywilejów i wilkierzy m. Krakowa, wyd. S. Estreicher, Kraków 1936.
Ordo coronandi Regis Poloniae, „Archiwum Komisji Historycznej", t. XI, wyd.
S. Kutrzeba, Kraków 1909—1913.
Prawa, przywileje i statuta m. Krakowa (PPS), wyd. F. Piekosiński, S. Krzyżanow¬ski, t. I—II, Kraków 1885—1909. Pruszcz P. H„ Kleynoty stołecznego Miasta Krakowa abo Kościoły Y co w nich
test widzenia godnego y znacznego, krótko opisane .,., Kraków 1650. —Morze łaski Bożej, Kraków 1740. Rachunki dworu Władysława Jagiełły i królowej Jadwigi z lat 1388—1420, wyd.
F. Piekosiński, Kraków 1896. Rachunki królewskie z lat 1471—1472 i 1476—1478, opr. S. Gawęda, Z. Perzancwska,
A. Strzelecka, Wrocław—Kraków 1960. Rachunki wielkorządowe krakowskie z lat 1461—1462 i 1471, wyd. S. Krzyżanowski,
Kraków 1913. Registrum Bursae Hungarorum Cracoviensis. Das Inwohner-Verzeichniss Ungari-
schen Studentenburse zu Kracau, wyd. K. Schrauf, Wien 1894.
Statuta kapituły katedralnej włocławskiej, wyd. S. Chodyński i J. Fijałek, Kraków 1915.
Statuta Bractwa Literackiego Nauki Chrześcijańskiej przy kolegiacie Sw. Małgorzaty w Nowym Sączu, wyd. B. Kumor, ABMK. 2, 1961, 1.
Statuta synodalia episcoporum Cracoviensium XIV et XV saeculi ..., wyd. U. Heyz-mann, „Starodawne Prawa Polskiego Pomniki". (SPPP), t. IV, Kraków 1875.
Statuty bractwa kapłańskiego oficjalatu pilzneńskiego przy kościele Sw. Jana Chrzci¬ciela w Pilżnie, wyd. B. Kumor, ABMK. 5, 1962.
Statuty i przywileje bractwa kapłańskiego dekanatu zatorskiego 1378—3525, wyd. S. Kuraś, „Polonia Sacra", 17, 1955, 4.
Statuty synodalne krakowskie biskupa Jana Konarskiego z 1509 r., opr. J. Sawicki, Kraków 1945.
Średniowieczna poezja polska świecka, zebr. i oprać. S. Vrtel-Wierczyński, Kraków 1923.
Średniowieczne przyczynki źródłowe do dziejów Bractwa Literackiego NMP w Boch¬ni i do salin bocheńskich, wyd. B. Kumor, ABMK, 1, 1960, 2.
Trzciński K., Bractwa s. Ursule w Krakowie Przy kościele Farskim s. Szcze¬pana z starodawni założonego, prawa y Przywileie Przez..., Kraków 1612.
—Porządki y powinności bractwa P. Mariey Krolowey Niebieskiey, które od Roku Pańsk. 1333 przy kościele w Rynku Krakowskim zaczęte..., Kraków 1629.
Vetera Monumenta Poloniae et LUhuaniae Vaticana, wyd. A. Theiner, t. I—II, Ro-mae 1860—1861.
Zbiór cudów bl. Szymona z Lipnicy, „ActŁ Sanctorum", IV, 529—576.
Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, „Materiały do dziejów kościoła w Polsce" (Zbiór, I, II), wyd. S. Kuraś, cz. 1—2, Lublin 1965—1973.
Zbiór dyplomów klasztoru mogilskiego, wyd. E. Janota, [w:] Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, Kraków 1867.
Zbiór formuł zakonu dominikańskiego prowincji polskiej z lat 1338—1411, wyd. J. Woroniecki i J. Fijałek, „Archiwum Komisji Historycznej" t. XII, cz. 2, Kraków 1938.
WIELKOŚĆ 24X17CM,LICZY 193 STRONY,11 TABEL.
STAN :OKŁADKA DB-,MAŁE ZAPLAMIENIE W DLN.CZĘŚCI DO 6 STRONY,POZA TYM STAN W ŚRODKU DB/DB+.
WYDAWNICTWO OSSOLINEUM WROCŁAW 1972,NAKŁAD 1500 EGZ.!!!.
INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.
PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"
NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!
ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE
ZOBACZ STRONĘ O MNIE
