|
|
"Z PROBLEMÓW NAUKI OKRESU OŚWIECENIA" , I.STASIEWICZÓWNA; seria : "MONOGRAFIE z DZIEJÓW NAUKI i TECHNIKI" tom XII; OSSOLINEUM; nakład : 1 000; stan : db : pieczątka ; przesyłka polecona : 8,00 zł.
SPIS TREŚCI:
Wstęp...............5
Rozdział I. Wokół problemów nauki i nauczania na łamach „Monitora" w latach 1765—1770............12
1. Stan nauk w Polsce w pierwszych latach panowania Stanisława Augusta w świetle artykułów „Monitora". Najlepiej rozwinięte „umiejętności": krasomówstwo, historia, rymotwórstwo, filozofia i astronomia; najsłabiej: geografia, medycyna, matematyka i prawo.
2. Przyczyny upadku nauk w Polsce — błędne metody nauczania: złe programy nauczania; brak podręczników; brak podstawowych przyrządów pomocniczych; niewłaściwe postępowanie rodziców; pogardliwy stosunek do tego, co polskie; typowe dla młodzieży polskiej zrywanie wszelkiego kontaktu z nauką natychmiast po opuszczeniu szkoły; brak nagród i wyróżnień za osiągnięcia naukowe. Projekty reform — zmiana metod nauczania. Listy o edukacji adaptowane przez Krasickiego ze „Spectatora" — dyskusja, jaki sposób nauczania jest lepszy: domowy czy szkolny? Kilka praktycznych rad z zakresu metod nauczania — wpływy Locke'a i Rous-seau. Polemika z natywistycznymi poglądami Jana Huarte wyrażonymi w jego pracy Examen de ingenios para las sciencias. Konieczność wydania nowych podręczników — dyskusja na temat podręcznika gramatyki łacińskiej, tocząca się w „Monitorze" w latach 1766—1767. Konieczność bliższych kontaktów z zagranicą — wykorzystania stosowanych tam nowoczesnych metod nauczania. Pozostałe projekty reform: propozycje utworzenia w Polsce Akademii Umiejętności, Akademii Lekarskiej i Ekonomicznej, „Towarzystwa Ludzi Uczonych do Wydoskonalenia Języka Polskiego". Konieczność urządzania w Polsce konkursów na najlepsze prace naukowe lub przynajmniej brania udziału w międzynarodowych konkursach.
3. Pierwsze rozprawki z zakresu teorii nauki. Znaczenie nauki i znaczenie poszczególnych nauk. Przekłady prac Rollina. Początki dyskusji z Rozprawą o naukach i sztukach Rousseau.
Rozdział II. Dyskusja z Rozprawą o naukach i sztukach Jana Jakuba Rousseau 35
1. Uwagi ogólne na temat Rozprawy o naukach i sztukach Jana Jakuba Rousseau: treść i główne tezy Rozprawy, próby jej interpretacji na Zachodzie i w Polsce. Polemika z Discours sur les sciences et les arts w Polsce XVIII wieku; wpływy zachodnioeuropejskich głosów polemicznych: Odpowiedzi króla polskiego... Stanisława Leszczyńskiego, mowy księdza Ceruti, francuskiego zbiorku d'Abeille du Parnasse.
2. Dyskusja z pracą konkursową Rousseau na lamach „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych": a) Dwa artykuły w duchu Rousseau, dające wykład poglądów „obywatela genewskiego": Mowa, w której roztrząsają to pytanie: jeśli nauk i umiejętności wydoskonalenie pomogło co do poprawy obyczajów i Mowa o postępkach nauk Jana Albertrandiego. b) Artykuły skierowane przeciw poglądom Rousseau na naukę i sztukę: O początku i skutkach żądzy onej tak powszechnej podania imienia swego potomności. Mowa; tłumaczenie mowy księdza Ceruti, pióra Jana Albertrandiego.
O pożytku nauk i umiejętności. Mowa przeciw Mowie P. J. J. Rousseau Jana Albertrandiego. Artykuł Albertrandiego: Większego nie masz dla ludzi zacnych zaszczytu jak wyzwolone nauki swoją darzyć obroną. Rzecz wybrana z pisma Filozofa Genewskiego: Essai sur l'histoire generale de Mr. de Voltaire, t. IV. Obrona nauki. Co pożyteczniejsze jest, czy ludzi, czy księgi znać? Pozytywna rola artykułów polemizujących na gruncie . polskim z Rozprawą o naukach i sztukach.
3. Dalsze odgłosy dyskusji w Polsce z poglądami na naukę i sztukę J. J. Rousseau: a) mowa Szymona Wyhowskiego, 1778; b) informacje o dyskusji w publikacji Jacka Przybylskiego, 1783; c) K. Bogusławski, O doskonałym prawodawctwie, 1786; d) wpływ „paradoksu" Rousseau na polską osiem-nastowieczną powieść. Podolanka wychowana w stanie natury Michała Krajewskiego.
4. Charakterystyka i próba ukazania znaczenia toczącej się w polskich osiemnastowiecznych czasopismach dyskusji z poglądami Rousseau na społeczną funkcję nauk i sztuk.
Rozdział III. Od problemów nauki do problemów nauk. Próby klasyfikacji i określenia funkcji poszczególnych nauk w czasopismach polskich lat 1770—1773...............61
1. Znaczenie Historii nauk wyzwolonych Carlancasa i O naukach wyzwolonych Włodka w polskiej osiemnastowiecznej historii i teorii nauki; niedocenianie roli „Monitora" i innych osiemnastowiecznych czasopism.
2. Próba podziału i hierarchizacji nauk na łamach „Monitora" w 1773 roku; kompilacyjny charakter podziału. Kryterium klasyfikacji nauk- w „Monitorze": zasada różnych metod badawczych, zasada wzajemnej zależności nauk. Wpływy Wolffa. Kryterium hierarchizacji nauk w „Monitorze" — społeczna użyteczność.
3. Rozważania „Monitora" nad poszczególnymi gałęziami wiedzy w cyklu artykułów: O uszczęśliwieniu Polski, a) Filozofia moralna — jej powiązanie z polityką i ekonomią; b) uwagi „Monitora" o nauce prawa: geneza praw i nauki prawnej, definicja i funkcje nauki prawa; wpływ na „Monitora" niemieckiej szkoły prawa natury; „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne" 0 nauce prawa, c) „Monitor" o naukach medycznych: medycynie, cyru-lictwie, położnictwie i farmacji; związki farmacji z chemią; artykuł na temat „nauki lekarskiej" zamieszczony w 1774 r. w t. X „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych", d) Próby określenia funkcji i znaczenia nauk matematycznych: geometrii teoretycznej i praktycznej, algebry, astronomii, geografii, statyki, optyki, inżynierstwa, architektury żołnierskiej i cywilnej, mechaniki, aerometrii, zegarmistrzostwa, sztuki żeglarskiej, e) Nauki filozoficzne: logika, metafizyka, fizyka, f) „Monitor" na temat botaniki i rolnictwa, g) Rozważania „Monitora" o historii i innych naukach humanistycznych, objętych wspólną nazwą „humaniora"; artykuły „Monitora" i „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych" o fcrasomowstwie.
4. Inne zagadnienia z zakresu teorii nauki poruszane w czasopismach polskich lat 1770—1773. a) Użyteczność nauki dla wszystkich stanów: dla władców państw, dla wojskowych i gminu, b) Rozwinięcie tezy, iż prawdziwa nauka uczy tego tylko, co zgodne jest z prawami natury. c) Akcentowanie roli doświadczenia i szczegółowego udokumentowania tezy w naukowej pracy; wpływy Bacona i Kartezjusza. d) „Dobry gust" w nauce; uwagi o tzw. „duchu filozoficznym" w badaniach naukowych.
Rozdział IV. „Zbiór Różnego Rodzaju Wiadomości" Jana Augusta Posera . 106
1. Charakterystyka czasopisma: szata graficzna, odbiorca, program periodyku, przyczyny jego stosunkowo krótkiej egzystencji, charakter artykułów. Artykuły o poszczególnych naukach i umiejętnościach: a) o nauce prawa, b) o polityce, c) o filozofii, d) o filozofii moralnej, e) o historii, f) o językach. Publikacje poświęcone ogólnym zagadnieniom nauki: Problema: Czyli umiejętność jest tak wielkiego szacunku, iżby trzeba wszystko porzucać dla jej nabycia ? Uwagi nad sposobem czytania. Wnioski.
Zakończenie..............123
Streszczenia............ 125
Wykaz nazwisk...............128 |
|
|
