WSTĘP
Kielce położone są w podłużnej dolinie, ograniczonej od
łudnia pasmami zalesionych gór Posłowickich i Dymiń-
skich (najwyższe wzniesienie 408 m npm.). od północy zaś
wzgórzami Szydłówkowskimi (345 m npm.). Rzeźbę doliny
wzbogacają skaliste wzniesienia.
Współczesna zabudowa na kształt parawanów zasłania starą część miasta. Ale jeszcze nie tak dawno, zaledwie dwadzieścia kilka lat temu, nad Kielcami górował zwarty masyw pałacu pobiskupiego i katedry wyniesiony na wzgó­rzu w centrum miasta. Tak było przez stulecia i był to widok o znaczeniu symbolu. Przez stulecia bowiem Kielce i cały okoliczny region pozostawały we władaniu biskupów kra­kowskich, którzy obok kolegiaty, a powyżej miasta wybudo­wali pałac. Ten łatwo rozpoznawalny, górujący nad miastem kompleks zabudowań stał się fizycznym obrazem ich władzy. Znaczenie tego symbolu nie zostało zlekceważone także i po dokonanej sekularyzacji pałacu biskupiego.
Wyodrębniony w urbanistyce Kielc zespół budowli koś­cielnych lub pokościelnych o spójnej strukturze przestrzen­nej, tworzył niegdyś rodzaj „urbs Ecclesiae11 będącego mate­rialnym wyrazem funkcjonowania znajdujących się tu in­stytucji kościelnych. Początki formowania się na Wzgórzu Zamkowym wspomnianego ośrodka sięgają XII w., kiedy to region Gór Świętokrzyskich przeszedł we władanie bisku­pów krakowskich. Następstwem tego faktu bylom.in., ufun­dowanie przez biskupa Gedkę kościoła kolegiackiego zbudo­wanego w bezpośrednim sąsiedztwie Kielc oraz organizacja kapituły. Wzgórze, na którym stanął kościół, wraz z najbliższą okolicą należało odtąd do kolegiaty z wyjątkiem jego części południowo-zachodniej, która stanowiła własność biskupa. W części tej rezydował administrator klucza dóbr biskupich, zwany pierwotnie prokuratorem, a później starostą. Tym samym Wzgórze Zamkowe stało się ośrodkiem administra­cyjnym dla regionu, którego granice wyznaczał zasięg działa­nia kapituły oraz władza starosty kieleckiego. Upadek tego szczególnego ośrodka kościelno-administracyjnego spowo­dowała również zmiana stosunków własnościowych, to jest przejście w 1789 r. świętokrzyskich dóbr biskupów krakow­skich na własność państwa. W dalszym ciągu jednak Wzgó­rze Zamkowe pozostało ośrodkiem władzy, chociaż tym razem pałac był siedzibą regionalnego przedstawicielstwa władzy państwowej. Funkcjonowała nadal kolegiata, a od stu lat rezydują na Wzórzu biskupi kieleccy.
Trwający przez dwa ostatnie stulecia proces otwierania wyizolowanej poprzednio dzielnicy, wtapiania w pozostałą strukturę miasta zatarł w części jej historyczny kształt, chociaż szczęśliwie zachowała się większość zabytkowej architek­tury. Tak więc nie tylko dla celów poznawczych, ale i dla potrzeb konserwatorskich podjęta została obecna próba odtworzenia historycznych funkcji i kształtu przestrzen-no-architektonicznego Wzgórza Zamkowego w Kielcach.
ZAKRES RZECZOWY TEMATU
Użyta w tytule nazwa „Wzgórze Zamkowe11 ma swoje miejsce w toponimii Kielc wśród nazw topograficznych
f^OZPraWa ^eSt wersi3 dysertacji doktorskiej napisanej pod kierunkiem
P ot. dr. hab. Jana Pazdura i obronionej w 1989 r. w Instytucie Historii Kultury
sturi6rialne| PAN^ Wykorzystano w niej materiały uzyskane przy opracowaniu
uaium nistoryczno-urbanistycznego m. Kielc w Pracowni Dokumentacji
uKowo-Historycznej pP Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział Kielce.
określających konfigurację terenu i jest obecnie powszech­nie używana w odniesieniu do wzniesienia w centrum miasta, na którym stoi katedra (stąd współistnienie nazwy Wzgórze Katedralne)1. Członem określającym jest w niej „wzgórze11, członem odróżniającym przymiotnik „zamko-welr, który odnosi się do stojącego na wzgórzu pałacu pobiskupiego, zwanego w Kielcach zamkiem. Dla tych, w których odczuciu wyróżnia je nie „zamek11 lecz, przede wszystkim, katedra, zwie się ono Wzgórzem Katedralnym. Pobudowane na nim budynki posłużyły więc do określenia wierzchołka wzniesienia, łatwo dającego się wyodrębnić z konfiguracji terenu.
Wzgórze Zamkowe jako utwór geologiczny jest częścią synkliny kieleckiej wypełnionej utworami górnego dewonu2. Zbudowane z łupków ilastych przekładanych warstwami wapienia, morfologicznie wyodrębnia się w formie ostańca (280 m npm). Stromy jest tylko jego stok zachodni, opadają­cy w kierunku rzeczki Silnicy (do wysokości ok. 259 m npm. na północnym zachodzie i ok. 257 m npm. na południowym zachodzie). Wyodrębnia się ono wyraźnie jeszcze od północy i południa, natomiast bardzo nieznacznie od wschodu (róż-nica wynosi tu zaledwie ok. 2 m).
W obecnych rozważaniach nazwa wzgórza posłużyła do identyfikacji znajdującego się na nim zespołu architektonicz-no-przestrzennego. I w tym właśnie rozumieniu tej nazwy, jako odnoszącej się do wyodrębnionej części zabudowy miejskiej, została użyta w dalszej części pracy.
Biorąc pod uwagę historyczną własność instytucji kościel­nych oraz przynależność do zwartego zespołu architekto-niczno-przestrzennsgo, chodzi o teren zamknięty ulicami: Ogrodową, Wesołą, Czerwonego Krzyża, pl. Panny Marii, ulicami Śliską oraz Staszica. Do 1789 r., na tak zakreślonej przestrzeni nie było działek mieszczańskich. „Miasto Ko­ścioła11 i „miasto mieszczan11 stanowiły odrębne układy prze­strzenne, łączące się jedynie od północy, tj. w sąsiedztwie pl. Panny Marii.
Zmiana stosunków własnościowych, wyburzenia, ni­welacje, regulacje starych i zakładanie nowych ulic, prze­budowy w ciągu ostatnich dwóch stuleci wpłynęły na zmianę obrazu Wzgórza Zamkowego. I chociaż zamierze­niem autora jest dokonanie możliwie wiernej rekonstrukcji historycznego układu architektoniczno-przestrzennego, to punktem wyjścia tej analizy jest obecny układ architek-toniczo-przestrzeny omawianego fragmentu miasta, a ten przedstawia się następująco (rys. 1, fot. 59-63). Funkcję głównej arterii komunikacyjnej spełnia tu ul. Jana Pawła II, (poprzednia nazwa: ul. Świerczewskiego) przechodząca kierunkiem północ — południe przez sam szczyt wzniesie­nia, obok katedry. Przy ul. Jana Pawła II usytuowane są dwa place: Żeromskiego i Panny Marii. Od tego ostatniego oddchodzą ulice: Śliska, Kilińskiego i Czerwonego Krzyża. Plac ten ma również bezpośrednie połączenie z pl. Zam­kowym, rozciągającym się pomiędzy pałacem a katedrą. Wzdłuż rzeczki Silnicy prowadzi ul. Staszica, mająca wy­prowadzenie na zachód (ul. Solna) oraz do pl. Zamkowego (ul. Zamkowa).
Katedra, budynki kurii i probostwo katedralne zamykają pl.
- W przypisach teksty łacińskie, a takie obcojęzyczne tytuły planów i dokumentów zostały zacytowane dosłownie, tj. bez rozwijania abrewiacji i prostowania błędów.
1 W. Dzikowski, D. Kopertowska: Topanimia Kielc. Warszawa
- Kraków 1967, s. 23, 35, 57-59
2 E. i J. Fijałkowscy: Nowe dane o geologii miasta Kielc i okolicy.
RMŚt. 4, 1967, s. 409

Tytuł:

Autor:
JAN LESZEK ADAMCZYK


WOJEWÓDZKI OŚRODEK ARCHEOLOGICZNO-KONSERWATORSKI
W KIELCACH


Wydawnictwo i rok wydania: WYDZIAŁ KULTURY I SZTUKI URZĘDU MIEJSKIEGO
W KIELCACH
KIELCE 1991

Stan: +db/-bdb przytarcia okladki, zagiecie rogu str 118 - fabryczny bład za duzo papieru, tekst caly, lekkie przybrudzenia z prawej strony bloku stron po wierzchu

Oprawa: miekka

Ilość stron i format: 194str.

21x29cm

Ilustracje:

SPIS ILUSTRACJI
RYSUNKI
Rys 1 Plan Wzgórza Zamkowego w Kielcach (stan z 1982 r.) pałac Dobfekupi 2 Baszta Prochowa. 3. zespół powięzienny, 4. pałacyk Z,el,nsk,ego, 5 dawny spichlerz. 6. magazyn. 7. posesja dawnego browaru. 8. dawny zajazd. 9 paTmTeski 10. staw u stóp Wzgórza Zamkowego, 11. katedra, 12 probostwo katedralne, 13. zabudowania kurii biskupiej, 14. tzw dworek Laszczyków 15 dawny wikariat, 16. gmach biblioteki (dawna szkolaj, 17. kościół św. Trójcy. 18. seminarium duchowne i alumnat. Rys. autor.
Rys 2 Przerys pomiaru Kielc z 1823 r. M. Potockiego. W przerysie pominięto naniesiony na plan projekt regulacji miasta. Oryginał w: AP Kielce. Zb. kart., bez sygn. Przerys autora.
Rys 3 Otoczenie kolegiaty w 1820 r. Przerys fragmentu pomiaru W. Giersza. Oryginał w: AGAD.KRSW, sygn. 2424, k. 149. Przerys autora.
Rys. 4. Zbiorczy plan wykopów i sondaży archeologicznych na Wzgórzu Zamkowym. Na podstawie aktualnego stanu badań (patrz: nie publikowane wyniki badań) opracował i rys. autor.
Rys. 5. Mapa uposażenia kapituły kolegiaty kieleckiej w XV w. sporządzo­na na podstawie Liber beneficiorum Jana Długosza (Wyd.: E. L. Łętowski, 1863, T. 1, s. 436-477). Nazwy miejscowości zanotowano w brzmieniu współczesnym. Opracowanie i rys. autora.
Rys. 6. Parafie wchodzące w skład prepozytury kieleckiej w XVI w. Mapa opracowana na podstawie Liber Retaxationum z 1529 r. (Księga dochodów beneficjów..., s. 352-353, 355-356. 360-361, 369, 371-374, 376, 378, 380-381, 384, 402. 459-460). Nazwy miejscowości zanotowano w brzmie­niu współczesnym. Opracowanie i rys. autora.
Rys. 7. Fragmenty murów kolegiaty romańskiej (oznaczone rastremj zinwentaryzowane przez J. Kuczyńskiego w 1976 r. w trakcie prac ziemnych związanych z instalowaniem centralnego ogrzewania wewnątrz kościoła. Przerys autora.
Rys. 8. Klucz kielecki świętokrzyskich dóbr biskupów krakowskich w XVI w. Mapa opracowana na podstawie Liber Retaxationum z 1 529 r. ^Księga dochodów beneficjów.... s. 22-24). Nazwy miejscowości zanotowa­no w brzmieniu współczesnym. Opracowanie i rys. autora.
Rys. 9. Klucz kielecki świętokrzyskich dóbr biskupów krakowskich w XVII w. Mapa opracowana na podstawie inwentarza z 1645 r. (AKapM Kraków, sygn. 2, k. 207-263). Uwzględniono tu również wsie (Wilków, Cedzyna, Brzezinki i Nida) nie wymienione w inwentarzu, lecz wzmiankowane w innych źródłach. Nazwy miejscowości zanotowano w brzmieniu współczes­nym. Oznaczone zostały zakłady przemysłowe (z wyjątkiem młynów) i folwar­ki. Opracowanie i rys. autora.
Rys. 10. Pałac pobiskupi, korpus główny, plan piwnic. Pomiar PKZ Kraków 1965 r. Przerys E. Traczyński.
Rys. 11. Pałac pobiskupi, plan parteru. Pomiar H. Lesch, 1818 r Oryoinal w: AGAD. Zb. kart., sygn. 556-3. Przerys autora.
nuR^.12 aP^ P-,ObiSkupL plan piętra- Pomiar H- Schumann, 1818 r. Oryginał w: AGAD. Zb. kart., sygn. 556-2. Przerys autora.
sTawfeTom^ig^
miaf PKZ braków
eleWacja
192
Rys. 18. Baszta Prochowa, plany obu kondygnacji. Pomiar i rys. autora.
Rys. 19. Ogród włoski w 2. poł. XVII w. 1. Baszta Prochowa, 2. dom ogrodnika. Lokalizacja: A. spiżarni, B. lodowni, C. figami. Rekonstrukcja kompozycji ogrodu oparta na opracowaniu J. Bogdanowskiego Studium kompozycy/no-historyczne ogrodu..., tabl. 4). Rekonstrukcja zabudowy ogro­dowej i rys. autora.
Rys. 20. Ogród włoski w końcu XVIII w. 1. Baszta Prochowa, 2. dom ogrodnika, 3. izba ogrodnicza, 4. oranżeria. 5. druga oranżeria. Lokalizacja: A. lodowni, B. cieplarni (trephauz), C. figami, D. inspektu zimowego. Rekon­strukcja kompozycji ogrodu oparta na opracowaniu J. Bogdanowskiego (Studium kompozycyjno-historyczne ogrodu.... tabl. 6). Rekonstrukcja zabu­dowy ogrodowej i rys. autora.
Rys. 21. Izba ogrodnicza, plan przyziemia. Rastrem oznaczono odsłonięte w trakcie prac archeologicznych fragmenty murów domu ogrodnika. Na podstawie pomiarów i badań prowadzonych przez PKZ Kraków w 1968 r. oraz weryfikacji tychże pomiarów dokonanej przez WOAK Kielce w 1[zasłonięte]984-19 rys. autor.
Rys. 22. Mury oranżerii w ogrodzie włoskim odkryte w trakcie prac archeologicznych prowadzonych przez WOAK kielce w latach 1 985-1 988, A. tzw. gruba, czyli piec zewnętrzny, B. mury podłogowych kanałów grzewczych. Na podstawie pomiaru W. Smigielskiego rys. autor.
Rys. 23. Zajazd przy pl. Panny Marii, plany parteru i piętra. Pomiar K. Ostrzeniewski, 1847 r. (oryginal w: AP Kielce, DU, sygn. 135, s. 365). Przerys autora.
Rys. 24. Rozplanowanie XVII-wiecznego zamku. 1. pałac, 2. kuchnia pańska, 3. dom gościnny, 4. Baszta Prochowa, 5. dom ogrodnika. Lokalizacja: a. siedziby starosty, b. drwalni, c. spiżarni, d. figami, x. pierwotnie projek­towanego podwórza. Rekonstrukcja autora.
Rys. 25. Kościół św. Trójcy, plan przyziemia i rzut sklepień. Pomiar J. Mróz, 1 987 r. Przerys autora.
Rys. 26. Szkic posesji zajmowanej przez szpital i kościół św. Trójcy w XVII w. Rekonstrukcja autora.
Rys. 27. Wzgórze Zamkowe w Kielcach w 3. ćw. XVIII w. 1. paląc biskupi, 1 a. skrzydło południowe pałacu, 1 b. skrzydło północne pałacu, 1 c. kordegarda, 2. kolegiata, 3. kaplica Ogrójcowa. 4. dzwonnica, 5. kostnica, 6. kanonia Pierzchnica, 7. kanonia Daleszyce, 8. kanonia Tumlin, 9. siedziba prepozyta, 1 0. Brama Krakowska i ganki, 11. kanonia Żydów, 1 2. kanonia Sieradowice, 1 3. wikariat, 14. szkoła, 15. probostwo kościoła św. Trójcy, 16. kościół św. Trójcy, 17. seminarium, 17 a. alumnat, 18. browar seminaryjski, 1 9. spichlerz, 20. folwark seminaryjski, 21. szpital, 22. ogród kuchenny, 23. kanonia Głęboczka, 24. dworek Jaworskiego, 25. dziekania, 26. scholasteria, 27. ekonomia, 28. stajnia starosty i kuźnia, 29. budynek bramny w murze południowym, 30. stajnie i wozownie pańskie, 30a. stancja koniuszego, 31. rajtszula, 32. dom pisarza prowentowego i praczki, 33. spichlerz wielki, 34. ogród włoski, 35. oranżeria, 36. dom ogrodnika, 37. izba ogrodnicza, 38. Baszta Prochowa, 39. oranżeria, 40. szlachtuz, 41 .dom gościnny, 42. domy służby kościelnej i szkoła farna, 43. kustodia, 44. kanonia Brzechów, 45. kanonia Szydłówek, 46. kanonia Szewna. 47. browar, 48. Folwark Podzamkowy, 49. okoły prowentowe, 50. myśliwnia, 51. młyn nad stawem.
Rekonstrukcja architektoniczno-przestrzenna autora. Układ warstwie odtwo­rzył M. Siuda. Rysowali M. Siuda oraz autor.
Rys. 28. Seminarium duchowne, plan piwnic. Pomiar J. Mróz, 1986 r. Przerys autora.
Rys. 29. Seminarium i alumnat, plan parteru. Pomiar J. Mróz, 1986 r. Przerys autora.
Rys. 30. Seminarium i alumnat, plan sytuacyjny, plany parteru i pięter. Pomiar z 1893 r. (F. KowalskiegoJ. Oryginał w: AP Kielce. Zb. kart., bez sygn., Situacionnyj plan Rimsko Katoliczeskoj Seminarii... . Przerys autora.
Rys. 31. Seminarium i alumnat, przekroje. Fragment pomiaru F. Kowal­skiego z 1893 r. Oryginał w: AP Kielce. Zb. kart bez sygn.. Plan zdani/a nmsko-katoliczeskoj Duchownoj Seminarii... . Przerys autora.
Rys. 32. Seminarium i alumnat, funkcje wnętrz parteru w końcu XVIII w. neKonstrukcja na podstawie inwentarza z 1800 r. (AD Kielce, sygn. SD-43, k. 1-19). Rekonstrukcja autora
cpminarium i alumnat, funkcje wnętrz piętra w końcu XVIII w Rys. 33-. a „odstawie inwentarza z 1800 r. (AD Kielce, sygn. SD-43 ^konstrukcja autora.
rmach biblioteki przy ul. Jana Pawła II (dawna szkoła i probo-:.,„szpitalnegośw. TrójcyJ, plany liii kondygnacji. Pomiar J. Mroza ra.
Szkoła, plan parteru i piętra. Pomiar: K. Ostrzeniewski, 1847 r. Rys. 3 5J, Kje|ce. DU, sygn. 135, s. 260. Przerys autora.
Wikariat plan parteru. Pomiar: K. Ostrzeniewski, 1 847 r. Oryginał Rys- , nll svón 135, s. 273. Przerys autora. AP Kielce- uu, sw-
17 Usytuowanie nowego przytułku, wzniesionego w sąsiedztwie RyŁ Fraament pomiaru W. Giersza z 1820 r. Oryginał w: AGAD. -lfiariumi 2424, k. 149. Przerys autora.
„ Skrzydło południowe pałacu pobiskupiego, plan parteru. Ra-pys. JO. ^ zosta|y pozostałości locus secretus; kreskowaniem — prze-_ .można ^ fozwarstwienia mUrów. Na podstawie pomiaru z 1965 r. oraz murowan^ ^^ architektonicznych prowadzonych przez PKZ Kraków w la-
39 Skrzydło południowe pałacu pobiskupiego, plan piętra. Pomiar:
plCKraków 1965 r. Przerysował E. Traczynski.
40 Skrzydło północne pałacu pobiskupiego, plan parteru. Kres-
- m oznaczone zostały rozwarstwienia murów. Na podstawie pomiaru
k0W4ng f wyników badań architektonicznych prowadzonych przez PKZ ków w 1972 r. oraz sondażu archeologicznego wykonanego przez WOAK Kielce w 1984 r. rys. autor.
Rvs 41. Skrzydło północne pałacu pobiskupiego, plan piętra. Pomiar: PKZ Kraków 1965 r. Przerysował E. Traczynski.
Rys 42. Skrzydło północne pałacu pobiskupiego i kordegarda, plany parteru i pietra. Pomiar: K. Ostrzeniewski, 1847 r. Oryginał w: AP Kielce. DU, sygn. 135, s. 332. Przerys autora.
Rys. 43. Zabudowa dawnego zamku widoczna od południa (na pierw­szym planie zespół powięzienny). Pomiar i opracowanie PKZ Kielce, 1984 r. Przerysował E. Traczynski.
Rys. 44. Pałacyk Zielińskiego, plan parteru i fragment elewacji połud­niowej. Rastrem zaznaczone zostały mury odsłonięte w trakcie sondaży archeologicznych; kreskowaniem — rozwarstwienia murów. Na podstawie pomiaru i wyników badań architektonicznych prowadzonych w latach 1[zasłonięte]975-19 przez PKZ Kielce rys. autor.
Rys. 45. Magazyn przy ul. Zamkowej (dawny dom pisarza prowentowe-go), plan parteru i elewacja północna. Rastrem oznaczone zostały odsłonięte przez archeologów mury północnej części budynku oraz fundamenty bramy, która zamykała niegdyś dostęp do obecnej ul. Zamkowej; kreskowaniem -rozwarstwienia murów w południowej części budynku. Na podstawie pomiaru PKZ Kielce z 1979 r., wyników badań archeologicznych prowadzo­nych przez WOAK Kielce w 1984 r. oraz własnych odkrywek rys. autor.
Rys, 46. Zespół powięzienny (dawne stajnie i wozownie pańskie), plan Piwnic. Pomiar: PKZ Kielce, 1985 r. Przerys autora.
Rys. 47. Zespół powięzienny (dawne stajnie i wozownie pańskie), plan
Parteru i przekroje. Raster uczytelnia stwierdzoną głębokość posadowienia
rraamentów; kreskowaniem oznaczone zostały zamurowane wrota obu
ozowni; zaznaczono również ślady po zburzonej stancji koniuszego na
iltw-ioaocnej skrzVdła południowego. Na podstawie pomiaru z lat
Kini ! wynikow badań architektonicznych prowadzonych przez PKZ
cewl984r. rys. autor.
byłej ł^ - Pozostaiości w postaci rozwarstwień na elewacji południowej wtkryiupt1 Wl^ziennei XVI 11-wiecznego budynku bramnego. Na podstawie wykonanych przez PKZ Kielce w 1986 r. rys. autor.
ftwTarta, ^fSpÓł Powi?zienny - XVIII-wieczna stajnia starosty i kuźnia, Iu- Pomiar: PKZ Kielce, 1980 r. Przerys autora.
eleWaCj3 w„i,espó1 Powi?2ienny - XVIII-wieczna stajnia starosty i kuźnia, schodnia. Pomiar: PKZ Kielce, 1980 r. Przerys autora.
^ w 1746 r - gludniowo-zachodni narożnik zamku, tzw. okoly prowentowe.
- - w 1782 r. Rekonstrukcja autora. Rys. 52 s | ,
^acyjnej 2 17gj re Prcy ul. Zamkowej, inskrypcja na marmurowej tablicy
p r Przerys z oryginału autora.
2?1 WnaczonTz^ PfZY ulp Zamkowej, plany piwnic i parteru. Kreskowa-łv2!nicze (dla wm! - rozwarslwienia murów, zamurowane okna i blendy Prow epólnocn SZ6p C2ytelności pominięto zamurowane otwory okienne ^adzonych nr, D Podstawie pomiaru z 1965 r. oraz wyników badań RVs 54 ez PKZ Kraków w latach 1967 i 1972 rys. autor.
ippzV ul. Zamkowej, elewacja południowa. Pomiar: PKZ 1 ^Brvsował E. Traczynski.
: Piwnice dawnego browaru podzamkowego. Pomiar: PKZ Kielce, autora^ ^ Katedra (dawniei kolegiataj, fazy budowy. Opracowanie i rys.
Rys. 57. Katedra, inskrypcja na marmurowej tablicy - rodzaj podręcznika elementarnej wiedzy z końca XVIII w. Przerys z oryginału autora
Rys. 58. Katedra, plan. Pomiar i rys. autora.
Rys. 59. Katedra, przekrój poprzeczny. Na podstawie anonimowych nota­tek pomiarowych z ok. 1946 r. wykreślił autor.
W gI8,^ ^a,CnPannV Mf ! CmSntar2 kole9iacki. Fragment pomiaru
autorL ^ Vgmal w: AGAD- KRSW- sV9n- 2424, k. 149. Przerys
Rys. 61. Mur południowy cmentarza katedralnego, zamurowane arkady Pomiar i rys. autora.
Rys. 62. Działki kanonicze na Wzgórzu Zamkowym. Fragment pomiaru Kielc M. Potockiego z 1823 r. (oryginał w: AP Kielce. Zbiory Kart., bez sygn.). Opis działek na podstawie Regestru planu sytuacyjnego... z 1 823 r (AGAD KRSW, sygn. 2425, s. 21 8-226). W przypadkach, w których posesja zmieniła użytkownika, umieszczono w nawiasach informacje o poprzednich właś­cicielach. 1. Kanonia Pierzchnica; 2. Kanonia Daleszyce; 3. Kanonia Tum/in; 4. Probostwo; 5. Xię: Sipińskiego tkanonia Żydowi; 6. Kanonia Sieradowics; 1. Dziekania Kielecka; 8. Kanonia Glęboczka fscholasteriaj1; 9. Kwiatkowski tdworek Jaworskiego); 10. do Seminarium tkanonia Głęboczka); 11. Kanonia Kustodia; 12. Kanonia Szydlówek; 1 3. Franci. Winkler tkanonia Szewnaj; 14. Kanonia Brzechów. Opracowanie i przerys autora.
Rys. 63. Dom prepozyta, plan parteru i piętra. Pomiar: K. Ostrzeniewski. 1848 r. Oryginał w: AP Kielce. DU, sygn. 135, s. 199. Przerys autora.
Rys. 64. Budynek kurii (dawny dom prepozyta), plany piwnic i parteru. Pomiar: J. Mróz, 1986 r. Przerys autora.
Rys. 65. Budynek kurii (dawna kanonia Tumlin), plany piwnic, parteru i piętra. Pomiar: J. Mróz, 1987 r. Przerys autora.
Rys. 66. Kanonia Tumlin, plany parteru i piętra. Pomiar: K. Ostrzeniewski, 1848 r. Oryginał w: AP Kielce. DU. sygn. 135, s. 186. Przerys autora.
Rys. 67. Kanonia Daleszyce, plan parteru. Pomiar: K. Ostrzeniewski, 1848 r. Oryginał w: AP Kielce. DU, sygn. 135, s. 177. Przerys autora.
Rys. 68. Kanonia Żydów, plan parteru. Pomiar: K. Ostrzeniewski, 1848 r. Oryginał w: AP Kielce. DU, sygn. 135, s. 222. Przerys autora.
Rys. 69. Kanonia Głęboczka, plan parteru. Pomiar: K. Ostrzeniewski, 1848 r. Oryginał w: AP Kielce. DU, sygn. 135, s. 286. Przerys autora.
Rys. 70. Dworek zbudowany przez Jaworskiego, zwany obecnie dwor­kiem Laszczyków, plany piwnic, parteru oraz elewacja wschodnia. Pomiar i rys. autora.
Rys. 71. Dworek zbudowany przez Jaworskiego, plan parteru. Pomiar: K. Ostrzeniewski, 1 848 r. Oryginał w: AP Kielce. DU, sygn. 135, s. 295. Przerys autora.
Rys. 72. Dom służby kościelnej przy pl. Panny Marii (obecnie parafia katedralna!, plan parteru. Pomiar: K. Ostrzeniewski, 1847 r. Oryginał w: AP Kielce. DU, sygn. 135, s. 378. Przerys autora.
Rys. 73. Plan Spiskiej Kapituły. 1. brama; 2-7. kanonie; 8. dom kapelana; 9. pałac biskupi; 10. brama; 11. katedra św. Marcina; 12-13. dawne seminarium; 14-17. kanonie. Przerys z: B. Puśkarova, J. Puśkar: Spisskś Kapituła. Bratislava, 1981, s. 8-9. Przerys autora.
Rys. 74. Pomiar Kielc W. Krassowskiego z 1872 r. Oryginał w: AP Kielce. Zb. kart., sygn. I/8. Przerys autora.
Rys. 75. Zespół powięzienny, widok od zachodu. Pomiar i opracowanie PKZ Kielce, 1984 r. Przerysował E. Traczynski.
FOTOGRAFIE
Fot. 1. Kielce na mapie Antoniego Mayera von Heldensfeld z 1804 r. Oryginał w: Archiwum Wojenne w Wiedniu, sygn. B XI a, Mapa Galicji Zachodniej, sekcja 56 i 57.
Fot. 2. Pałac pobiskupi, plan parteru i elewacja frontowa. Pomiar Sad-kowskiego z 1811 r. Oryginał w: AP Radom. ZDP, sygn. 16715, nlb.
Fot. 3. Pałac pobiskupi, elewacja ogrodowa. Rysunek A. Kozarskiego, przed 1870 r. Drzeworyt reprodukcyjny z: Kłosy, 1871 (2).
193
Fot. 4. Pałac pobiskupi, elewacja frontowa. Pomiar: F. Kowalski. 1866 r. Oryginał w: IS PAN, sygn. 3045.
Fo, 5. Pałac pobiskupi, elewacja frontowa, figury oos.6w moskiewskich. Rycina z: Pamiętnik Sandomierski 1829 r., s. 80.
Fot 6 Pałac pobiskupi, elewacja frontowa, figury posłów szwedzkich. Rycina z Pamiętnik Sandomierski 1829 r., s. 80.
Fo. 7. Kolegiata, widok z dziedzińca przed pałacem. Pomiar: W. Giersz, 1820 r Oryginał w: AGAD. KRSW, sygn. 2424, k. 162.
Fot. 8. Plan posesji Winkler, ^^imfT^?1^-go w sąsiedztwie zamkowego podwórza z 1822 r. w przeryb Oryginał w: PBN Kielce, k. hip. 67.
Fot 9. Zamek pobiskupi, brama we wsc^^^^^ Ik ment pomiaru W. Giersza z 1820 r. Oryginał w: AGAO. KRSW, sygn. ^t.
152.
Fot 10. Zamek pobiskupi, szkic dawnego ogrodu włoskiego wykonany w 1852 r. Oryginał w: AP Radom. ZDP, sygn. 7182, s. 110.
Fot 11 Zamek pobiskupi, usytuowanie XVIII-wiecznej oranżerii w są­siedztwie południowego międzymurza. Fragment projektu werandy przy pałacu pobiskupim z 1899 r. Oryginał w: AP Kielce. Zb. kart., bez sygn.
Fot. 12. Dawny zajazd przy pl. Panny Marii. Fotografia z końca XIX w.
Fot 13 Fragment ganków, szkoła, probostwo i kościół św. Trójcy. Rysunek wykonany przed wyburzeniem ganków i przebudową szkoły w końcu lat 60. XIX w. Litografia wg rys. A. Jarzyńskiego z: Pamiętnik Kielecki. Kielce 1901, s. między 64 i 65.
Fot. 14-21. Wzgórze Zamkowe od południowego zachodu na rysunku z 3. ćw. XVIII w. Oryginał w: MM Kielce, nr inw. MNKi/H/2754.
Fot. 22-32. Wzgórze Zamkowe w 2. poł. XVIII w. Rekonstrukcja układu architektoniczno-przestrzennego autora. Makietę wykonał w 1989 r. M. Siuda. Fot. J. Marchlewicz, 1989 r.
Fot. 33. Seminarium i kościół św. Trójcy, elewacja frontowa. Fotografia z ok. 1885 r.
Fot. 34. Plan ganków ciągnących się wzdłuż obecnej ul. Jana Pawia II. Fragment pomiaru F. Kowalskiego z 1867 r. Oryginał w: AGAD. Zb. kart., sygn. ADTT=7-
Fot. 35. Ganki, przekrój i elewacja tylna. Fragment pomiaru F. Kowal­skiego z 1867 r. Oryginał w: AGAD. Zb. kart, sygn. AD ^EŁ-.
Fot. 36. Brama Krakowska. Fragment pomiaru F. Kowalskiego z 1867 r. Oryginał w: AGAD. Zb. kart, sygn. AD ^jŁ-.
Fot. 37. Brama Krakowska. Fot. W. Krajewski, lata 60. XIX w.
Fot. 38. Wzgórze Zamkowe. Fragment mapy folwarku „Kielce11 z 1819 r. Oryginał w: AP Radom. ZDP, sygn. 431 a.
Fot. 39. Plan posesji wydzierżawionej Tomaszowi Zielińskiemu przy obecnej ul. Zamkowej. Pomiar z 1850 r. Oryginał w: AP Radom ZDP syqn 7171, nlb.
Fot. 40. Wzgórze Zamkowe widziane od zachodu. Akwarela J Szermen-towskiego, przed 1860 r. Oryginał w: MN Warszawa, sygn. Rys. Poi. 5732.
Fot. 41. Wzgórze Zamkowe, zabudowania Folwarku Podzamkowego nad stawem. Rysunek F. D. Chotomskiego, ok. 1826 r. Oryginał w: MN Poznań nr inw. TPN 1247, Szkicownik. k. 20v.
Fot 42. Wzgórze Zamkowe, plan stawu podzamkowego. Pomiar (w
?oTz:cK^cnzz3 r0 M-strasza z ok-1838 r-orvsinat - ap Rad-
Fot 43. Wzgórze Zamkowe, szkic stawu podzamkowego wykonany or?^ M. Kałamaszka w 1814 r. Oryginał w: AP Radom. ZDP. sygn 3273, nlb
^^l^ P^ W- G-sza 1820 r.
z 1820 r. Oryginał w: AGAD. KRSW sygn. 2424 k 150 F W GierS2a
194
Fot 49. Pałac pobiskupi widziany od zachodu na litografii Nan„i
Ordy. N. Orda: Album widoków Polski. 1[zasłonięte]873-18, tabl. 215. Oria
Fot 50. Pałacyk Zielińskiego, widok od strony parku. Reprodukr
cztówki z lat 20. XX w. la M-
Fot 51 Plan więzienia urządzonego w kompleksie dawnych staie
kupich i ekonomii. Pomiar z 1 859 r. Oryginał w: AGAD. Zb, kart, sygn. AD Jal
ark. 5. ^
Fot. 52. Plan ogrodu górniczego (dawny ogród kuchenny) przezna
nego na park miejski. Pomiar: K. Meyzer, ok. 1830 r. Oryginał w AP Kief0
RGR, sygn. 2317, k. 335. elce-
Fot. 53. Staw w parku miejskim. Reprodukcja pocztówki z okresu miedz wojennego.
Fot. 54. Cerkiew wznoszona na terenie zajętych działek kanoniczy h w sąsiedztwie kolegiaty. Fotografia W. Krajewskiego z 1868 r.
Fot. 55. Widok na Wzgórze Zamkowe od północnego wschodu. Foto grafia z pocz. XX w.
Fot 56. Kolegiata, projekt przebudowy fasady. F. Kowalski, 1869 r Oryginał w: IS PAN, sygn. 4433.
Fot. 57. Dawny dom sług kościelnych przy pl. Panny Marii. Reprodukcja pocztówki z ok. 1900 r.
Fot. 58. Siedziba kurii biskupiej (dawny dom prepozyta), widok od południa. Fotografia z okresu międzywojennego.
Fot. 59. Wzgórze Zamkowe, widok od południowego zachodu. Fot J. Siudowski, 1967 r.
Fot. 60. Widok z lotu ptaka na rynek i Wzgórze Zamkowe. Fot. Z. Siemaszko, 1967 r.
Fot 61. Widok z lotu ptaka na Wzgórze Zamkowe. Fot. E. Kupiecki, lata 60. XX w.
Fot. 62. Wzgórze Zamkowe, widok od północy. Fot S. Stępień, 1984 r.
Fot. 63. Wzgórze Zamkowe, widok od południowego wschodu. Fot. S. Stępień, 1 984 r.
Fot. 64. Katedra, portal z 1 632 r. na elewacji północnej. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 65. Portret biskupa Jakuba Zadzika. Fragment plafonu „Sąd nad Arianami11 z pałacu pobiskupiego w Kielcach. Fot. S. Stępień, 1989 r.
Fot. 66. Oś widokowa: pałac pobiskupi—kościół i klasztor na Karczówce. Fot E. Krygier, 1 953 r.
Fot. 67. Pałac pobiskupi, elewacja frontowa, lukarna na dachu. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 68. Pałac pobiskupi, loggia wejściowa. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 69. Pałac pobiskupi, loggia wejściowa, herb kapituły krakowskiej „Trzy korony11. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 70. Pałac pobiskupi, elewacja ogrodowa. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 71. Spichlerz przy ul. Zamkowej, elewacja północna, wnęka ze strzelnicą kluczową. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 72. Zachowany fragment XVII-wiecznego muru dziedzińca przed pałacem. Fot S. Stępień, 1 984 r.
Fot. 73. Mur północny zamku pobiskupiego. Fot J. Marchlewicz, 1984 r. Fot. 74. Zamek pobiskupi. Baszta Prochowa. Fot R. Jakubowski, 1957r.
Fot. 75. Skrzydło południowe pałacu pobiskupiego, elewacja południo­wa, obramienie przejazdu bramnego. Fot S. Stępień, 1984 r.
Fot. 76. Przewiązka skrzydła południowego pałacu, zamurowana wnęka widoczna w murze od strony dziedzińca. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 77. Przewiązka skrzydła południowego pałacu, zamurowany przejazd bramny. Fot. S.Stępień, 1984 r.
Fot. 78. Dawny zajazd przy pl. Panny Marii. Fot S. Stępień, 1934 r.
Fot 79. Biskup Konstanty Felicjan Szaniawski na portrecie nagrobko­wym. Fragment epitafium z katedry w Kielcach.
I MOt ,.8,a Seminarium i kościół św. Trójcy, elewacja frontowa. Fot. J Marchlewicz, 1984 r.
bIbw?-8,^ Biblioteka (dawna szkoła i probostwo kościoła św. Trójcyf. elewacja frontowa. Fot J. Marchlewicz. 1984 r.
Fot. 82. Budynek XVI 11-wiecznego wikariatu (w trakcie rozbiórki). Fot p. Rosiński, 1984 r.
Fot. 83. Skrzydło południowe pałacu pobiskupiego wraz z przewiązką, widok z dziedzińca. Fot. S. Stępień, 1984 r.
I Fot. 84. Skrzydło południowe pałacu pobiskupiego wraz z przewiązką, widok z wieży południowo-zachodniej. Fot. S. Stępień, 1 984 r.
Fot. 85. Pałac pobiskupi. A. skrzydło południowe, zarys arkady pozostałej po wyburzonych gankach; B. skrzydło północne, zarys arkady pozostałej po zburzonej kordegardzie. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 86. Pałac pobiskupi, skrzydło północne wraz z przewiązką. Repro­dukcja pocztówki z lat 30. XX w.
Fot. 87. Arkady skrzydła północnego pałacu pobiskupiego. Fot. S. Stę­pień, 1984 r.
Fot. 88. Wzgórze Zamkowe, zachowany fragment muru południowego z 1. poł. XVIII w., widok od strony parku. Fot. J. Marchlewicz, 1986 r.
Fot. 89. Zespół powięzienny (dawne stajnie i wozownie pańskie), widok z wieży południowo-zachodniej pałacu pobiskupiego. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 90. Biskup Andrzej Stanisław Kostka Załuski na portrecie nagrob­kowym. Fragment epitafium z katedry w Kielcach.
Fot. 91. Katedra, widok z pl. Panny Marii. Fot. J. Marchlewicz, 1984 r.
Fot. 92. Katedra, elewacja południowa, ślad po przejściu dla alumnów pozostały po zburzonych gankach. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 93. Katedra, elewacja południowa, ślad po przejściu do loży bis­kupiej, pozostały po zburzonych gankach. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 94. Barokowa figura N. Marii Panny na cmentarzu przykatedralnym. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 95. Kamienne filary obramiające wejście do parku miejskiego (prze-niesione w XIX w. z cmentarza kolegiackiego). Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 96. Dzwonnica na cmentarzu przykatedralnym. Fot. J. Marchlewicz, 1984 r.
Fot. 97. Kaplica Ogrójcowa na cmentarzu przykatedralnym. Fot. S. Stę­pień, 1984 r.
Fot. 98. Siedziba kurii biskupiej przy ul. Jana Pawła II (dawna kanonia Tumlin i dom prepozyta). Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 99. Tzw. dworek Laszczyków (dworek Jaworskiego) przy ul. Jana Pawła II, elewacja frontowa. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 100. Tzw. dworek Laszczyków, fragment ogrodzenia posesji, wido­czny z ulicy. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 101. Katedra, widok z pl. Zamkowego. Fot. J. Marchlewicz, 1986 r. Fot. 102. Katedra, widok z ul. Jana Pawła II. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 103. Katedra, wieżyczka na sygnaturkę projektu F. Kowalskiego. Fot. S. Stępień, 1987 r.
Fot. 104. Probostwo katedralne (dawny dom sług kościelnych) przy pl. Panny Marii. Fot. S. Stępień, 1984 r.
Fot. 105. Alumnat przy seminarium, elewacja południowa. Fot S Stę­pień, 1984 r.

Spis treści:


SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów ^
Rozdział I. POWSTANIE W WIEKACH ŚREDNICH OŚRODKA KOŚCIELNEGO NA WZGÓRZU ZAMKOWYM W KIELCACH . . 14
Fundacja
Kapituła 14
Kościół Kolegiacki 16
Kanonie ^
Szpital 20
Dwór biskupi 21
Rozdział II. BUDOWA ZESPOŁU 24
Zamek 24
Korekta planu 33
Dziedziniec 37
Podwórze - 38
Ogród włoski 39
Poza obrębem murów zamkowych 44
Zamek — w podsumowaniu analiz 46
Szpital i kościół św. Trójcy 46
Rozdział III. UKSZTAŁTOWANIE 50
Kompleks szkolny 50
Ganki 69
Rozbudowa zespołu 74
Poza zamkiem 88
Przebudowa kolegiaty 92
Domy kanonicze 99
Domy służby kościelnej 109
Rozdział IV. OMÓWIENIE PRZEMIAN FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNYCH WZGÓRZA ZAMKOWEGO W XIX I XX W. . . 113
Przemiany w strukturze własnościowej i administracyjnej 113
Przemiany przestrzenne i architektoniczne 115
Summary 151
Tabela 1 155
Aneksy 158
Wykaz materiałów źródłowych 188
Bibiografia
Spis ilustracji

"Moja strona" w Allegro

Zobacz inne moje aukcje - SZUKAJ W PRZEDMIOTACH UŻYTKOWNIKA - szybkie wyszukiwanie podobnych tytułów

Uwaga! Na zdjęciach wokół liter możliwe charakterystyczne zniekształcenia - wynik kompresji jpg. W rzeczywistości zniekształcenia nie występują. Możliwe też błędy literowe - z powodu niedoskonałości odczytu OCR, za co przepraszam i liczę na wyrozumiałość.