WSTĘP 7

I. PODSTAWOWE WYMAGANIA W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY

1. ŹRÓDŁA PRAWA PRACY 9

1.1. Obowiązujące źródła prawa 9
1.2. Źródła prawa pracy 9
1.3. Wewnątrzzakładowe źródła prawa pracy 11
1.4. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy 11
1.5. Zasada uprzywilejowania pracownika 11

2. POWIADOMIENIE O ROZPOCZĘCIU DZIAŁALNOŚCI 12

3. PROWADZENIE DOKUMENTACJI W SPRAWACH ZWIĄZANYCH ZE STOSUNKIEM PRACY 16

3.1. Dokumentowanie podjęcia pracy przez pracownika 16
3.2. Dokumenty dotyczące nawiązania stosunku pracy oraz przebiegu zatrudnienia 16

4. BADANIA LEKARSKIE PRACOWNIKÓW 17

4.1. Wstępne badania lekarskie 17
4.2. Okresowe badania lekarskie 17
4.3. Skierowanie na badania lekarskie 17

5. SZKOLENIA W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ... 18
6. OBIEKTY BUDOWLANE 23

6.1. Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki 23
6.2. Oddawanie do użytku obiektów budowlanych 24
6.3. Utrzymanie obiektów budowlanych 25

6.4. Pomieszczenia higienicznosanitarne 42
6.4.1. Wymagania dla pomieszczeń higienicznosanitarnych 42
6.4.2. Szatnie pracownicze 42
6.4.3. Umywalnie i pomieszczenia natryskowe 43
6.4.4. Pomieszczenia do wypoczynku 43
6.4.5. Ustępy 44
6.4.6. Jadalnie 44
6.4.7. Palarnie 45
6.4.8. Pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej 45
6.4.9. Pomieszczenia do ogrzewania się pracowników 45

6.5. Pomieszczenia magazynowe i składowanie materiałów 46

6.5.1. Pomieszczenia magazynowe zamknięte 46
6.5.2. Magazynowanie na składowiskach otwartych, magazyny budowlane .... 47

7. POMIESZCZENIA PRACY 48

7.1. Wymagania techniczne – ogólne 48
7.2. Oświetlenie 49
7.3. Ogrzewanie i wentylacja 49

8. PROCESY PRACY 51

8.1. Wymagania ogólne 51
8.2. Organizacja stanowisk pracy 51

9. ZARZĄDZANIE BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY – OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKACH PRACY 54

9.1. Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy 54

9.2. Ocena ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach pracy 55
9.2.1. Ocena ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach pracy 55
9.2.2. Podstawy prawne 55

9.2.2.1. Ryzyko zawodowe powodowane przez czynniki fizyczne i psychiczne 55
9.2.2.2. Ryzyko zawodowe powodowane czynnikami chemicznymi 56
9.2.2.3. Ryzyko zawodowe powodowane szkodliwymi czynnikami biologicznymi 57
9.2.2.4. Ryzyko zawodowe powodowane obciążeniem układu mięśnio-wo-szkieletowego 59
9.2.2.5. Ryzyko zawodowe powodowane występowaniem atmosfery wybuchowej 60

9.2.3. Podstawowe definicje oceny ryzyka zawodowego 61
9.2.4. Podstawowe cele oceny ryzyka zawodowego 62
9.2.5. Przebieg oceny ryzyka zawodowego 63
9.2.5.1. Metody oceny ryzyka zawodowego 64
9.2.6. Informacja o ryzyku zawodowym występującym w pracy 64

10. MASZYNY I INNE URZĄDZENIA TECHNICZNE 66

10.1. Zasadnicze wymogi budowy maszyn 66
10.2. Ocena zgodności 67
10.3. Normy zharmonizowane 67
10.4. Bezpieczeństwo użytkowania maszyn – regulacje prawne 68
10.5. Wzór książki kontroli maszyn i urządzeń 70

11. ERGONOMIA W KSZTAŁTOWANIU WARUNKÓW PRACY 73

11.1. Przepisy prawa dotyczące ergonomii 73
11.2. Definicja ergonomii 73
11.3. Kształtowanie ergonomicznych warunków pracy 74

12. DODATKOWE KWALIFIKACJE ZAWODOWE PRACOWNIKÓW 75

12.1. Eksploatacja urządzeń, instalacji i sieci 75
12.2. Obsługa i konserwacja urządzeń technicznych, tzw. poddozorowych 76
12.3. Obsługa maszyn i urządzeń do robót ziemnych, budowlanych i drogowych .. 77
12.4. Kierowanie pojazdami w transporcie drogowym 78
12.5. Transport wewnątrzzakładowy – obsługa wózków jezdniowych z napędem silnikowym 78
12.6. Zabezpieczanie i usuwanie wyrobów zawierających azbest 79
12.7. Wykonywanie prac spawalniczych 79
12.8. Prace budowlane 80
12.9. Prace z zakresu gospodarki leśnej 80
12.10. Przewóz drogowy towarów niebezpiecznych 81

13. STANOWISKA PRACY WYPOSAŻONE W MONITORY EKRANOWE ... 83

13.1. Akty prawne normujące bhp na stanowiskach pracy wyposażonych w monitory ekranowe 83
13.2. Obowiązki pracodawców w zakresie bhp zatrudniających pracowników na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe 84
13.3. Zapewnienie pracownikom okularów korygujących 84
13.4. Czas pracy przy obsłudze monitora ekranowego 85
13.5. Ocena warunków pracy na stanowiskach z monitorami ekranowymi 85

14. NIEBEZPIECZNE I SZKODLIWE CZYNNIKI WYSTĘPUJĄCE W PROCESIE PRACY 86

14.1. Klasyfikacja niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy 86
14.2. Obowiązki pracodawcy (zakładu pracy) wynikające z przepisów w zakresie ograniczenia bądź likwidacji zagrożeń powodowanych niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami 87
14.3. Pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy 92

15. PROFILAKTYCZNE POSIŁKI I NAPOJE 96

15.1. Zapewnienie wody do picia 96
15.2. Profilaktyczne posiłki 96
15.3. Napoje w warunkach szczególnych 97

16. PRACE SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNE 98

16.1. Rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych 98
16.2. Zasady bezpiecznego wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych 98
16.2.1. Roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części 98
16.2.2. Prace w zbiornikach, kanałach, wewnątrz urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych 99
16.2.3. Prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych 100
16.2.4. Praca na wysokości 102

17. TRANSPORT WEWNĄTRZZAKŁADOWY 107

17.1. Transport ręczny 107
17.2. Mechaniczny sposób przemieszczania materiałów 108

18. ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ 112

19. WYPADKI PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWE 115

19.1. Wypadki przy pracy 115
19.2. Obowiązki pracodawcy 116
19.3. Powołanie zespołu powypadkowego 117
19.4. Zabezpieczenie miejsca wypadku 117
19.5. Obowiązki zespołu powypadkowego 118
19.6. Protokół powypadkowy 118
19.7. Rejestr wypadków przy pracy i statystyczna karta wypadku przy pracy 119
19.8. Wypadek na terenie innego zakładu 119
19.9. Wypadki w drodze do pracy lub z pracy 120
19.10. Wypadki przy pracy ubezpieczonych z danego tytułu 121

19.11. Choroby zawodowe 121
19.11.1. Pojęcie choroby zawodowej 121
19.11.2. Tryb zgłaszania choroby zawodowej 121
19.11.3. Obowiązki pracodawcy 123
19.11.4. Postępowanie odwoławcze w sprawach chorób zawodowych 124

19.12. Procedury przy ubieganiu się o uzyskanie świadczenia z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej 124
19.13. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych 125

19.14. Wypadki i choroby zawodowe powstałe w szczególnych okolicznościach 125
19.14.1. Wypadek w szczególnych okolicznościach 126
19.14.2. Choroba zawodowa nabyta w szczególnych okolicznościach 126
19.14.3. Świadczenia przysługujące z tytułu wypadku i choroby zawodowej .. 127
19.14.4. Postępowanie w sprawie świadczeń 127

20. OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA 130

20.1. Podstawy prawne ochrony przeciwpożarowej 130
20.2. Pojęcie ochrony przeciwpożarowej 130
20.3. Obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej 130
20.4. Wyposażenie w sprzęt gaśniczy 131
20.5. Sposób rozmieszczania gaśnic 131
20.6. Konserwacje gaśnic 131
20.7. Drogi ewakuacji 131
20.8. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego 132

21. OCHRONA ŚRODOWISKA 134

22. OCHRONA PRACY KOBIET I MŁODOCIANYCH 135

22.1. Ochrona pracy kobiet 135
22.2. Zatrudnianie młodocianych 136

23. ZASADY WSPÓŁDZIAŁANIA I KOORDYNACJI ROBÓT PRZY RÓWNOCZESNYM WYKONYWANIU PRAC W ZAKŁADZIE PRZEZ RÓŻNE PODMIOTY GOSPODARCZE 138

24. ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY W STOSUNKACH POZAPRACOWNICZYCH 139

24.1. Umowy cywilnoprawne 139
24.2. Działalność gospodarcza na własny rachunek 140
24.3. Osoby niebiorące udziału w procesie pracy 140

25. ORGANA NADZORU NAD WARUNKAMI PRACY 141


II. OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY W ZAKŁADZIE

1. Podstawy prawne dokonywania oceny stanu bhp w zakładzie 149
2. Dokumenty niezbędne do oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy 150
3. Tematyka oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy 150

4. Sposób wykonywania oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie .... 150

4.1. Przykładowa lista kontrolna 151
4.2. Część opisowa oceny stanu bhp 153
5. Wzór oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie 154

LITERATURA 159