Pełna nazwa serii brzmiała „Cuda Polski - Pomniki Przyrody - Pomniki Pracy - Zabytki Dziejów” i miała charakter krajoznawczy. Obok „Biblioteki Laureatów Nobla” była to reprezentacyjna i najpopularniejsza seria wydawnictwa. Była ona efektem długotrwałych analiz światowego rynku wydawniczego prowadzonych przez Wegnera. Największy wpływ na ostateczny kształt serii miała francuska „Collection les Beaux Pays” wydawana przez J. Reya.
Motto serii brzmiało „To Polska – to ojczyzna nasza” (Aleksander Fredro). Jej celem było upowszechnianie w Polsce wartości patriotycznych, w związku z czym wydawnictwo nie było w tym przypadku nastawione na zysk finansowy, a książki były rozprowadzane w znacznym stopniu poza rynkiem. Agendy rządowe wykorzystywały „Cuda Polski” (podobnie jak pozycje bibliofilskie wydawnictwa) do kreowania pozytywnego obrazu Polski za granicą. Ukazywała się od roku 1928, zaplanowana była na 20 tomów, do wybuchu wojny ukazało się ich 14. W roku 1939 przygotowywany był tom 15 pt. „Wołyń”[1][5][9].
„Cuda Polski” wydawane były szczególnie starannie i atrakcyjnie. Wszystkie tomy miały niezmienny format (21×16 cm), układ graficzny projektu Jana Bułhaka oraz styl oprawy (projektu Ernesta Czerpera[1]) i ilustracji; drukowane były jednolitą czcionką na takim samym specjalnym papierze bezdrzewnym. Bułhak zajmował się też opracowaniem fotografii – wielu własnego autorstwa – ilustrujących książki. Wykonywane były one pracochłonną techniką heliografii. Autorem map był zięć Rudolfa Wegnera, płk Tomasz Rybotycki[9]. Na okładki wykorzystywano dzieła Jana Kilarskiego, Kamila Mackiewicza, Rafała Malczewskiego, Teodora Rożankowskiego i Leona Wyczółkowskiego[1]. Opracowanie każdego tomu zajmowało ok. 4–6 lat[16].
Proces produkcyjny był dość skomplikowany, gdyż druk wykonywały 4 drukarnie: poznańska Concordia (tekst), Zakłady Graficzne Biblioteki Polskiej w Bydgoszczy (ilustracje heliograficzne, druk rotograwiurowy) oraz Drukarnia św. Wojciecha w Poznaniu i Drukarnia Narodowa w Krakowie (okładki)[1][9].
„Cuda Polski” cieszyły się dużą popularnością, były wielokrotnie wznawiane i dodrukowywane, jednak brak numeracji tomów i dat wydań utrudnia analizę bibliograficzną. Nie są znane też nakłady poszczególnych wydań. Wybrane tomy wznawiane były przez jednostki podlegające polskiemu rządowi emigracyjnemu („Lwów”, Jerozolima 1944; „Morze i Pomorze”, Jerozolima 1946), a później przez małżeństwo Rybotyckich, zarówno w Norymberdze (fragmenty) i Londynie („Puszcze Polskie” z posłowiem „Wierny las” Zofii Kossak o partyzantce polskiej 1940–1944, Londyn 1953; „Między Niemnem a Dźwiną” z posłowiem „Wierna ziemia” Antoniego Bogusławskiego, Londyn 1955[8][22]), jak i w Polsce – za pośrednictwem Anny Łempickiej.
W serii ukazały się 4 monografie miast polskich i 10 monografii regionów[1]:
- Regiony:
- Jerzy Smoleński: „Morze i Pomorze” (1928), wydane także w języku angielskim
- Jerzy Smoleński: „Wielkopolska” (1930)
- Gustaw Morcinek: „Śląsk” (1933), wydane także w języku angielskim
- F. Antoni Ossendowski: „Polesie” (1934)
- Rafał Malczewski: „Tatry i Podhale” (1935)
- F. Antoni Ossendowski: „Puszcze polskie” (1936)
- F. Antoni Ossendowski: „Huculszczyzna, Gorgany i Czarnohora” (1936)
- Aleksander Patkowski: „Sandomierskie. Góry Świętokrzyskie” (1938)
- Tadeusz Łopalewski: „Między Niemnem a Dźwiną. Ziemia wileńska i nowogrodzka” (1938)
- F. Antoni Ossendowski: „Karpaty i Podkarpacie” (1939)
W czasach PRL-u książki serii dotyczące Kresów znalazły się na indeksie. Strat wojennych dopełniła polityka bibliotek, pozbywających się „niewygodnych” pozycji. Cześć książek została ponadto wykradziona, a zachowane egzemplarze często są zniszczone. W efekcie książki w dobrym stanie stały się bardzo cenne.
|
