Najnowsze dzieje Polskiej Marynarki Wojennej cieszą się dużym zainteresowaniem zarówno wśród młodzieży, jak też starszego pokolenia, pamiętającego jej powstanie i rozwój w latach międzywojennych oraz pełne poświęcenia i chwały zmagania „małej floty” z przeważającymi siłami hitlerowskiej Kriegsmarine w drugiej wojnie światowej. Mimo iż na ten temat ukazało się już wiele publikacji, brak jest nadal pozycji książkowych o polskiej marynarce, zwłaszcza o charakterze wspomnieniowym. Literatura pamiętnikarska, tak obecnie popularna i chętnie czytana, ma też dużą wartość, gdyż wydarzenia historyczne ukazywane przez naocznych świadków odsłaniają atmosferę różnych środowisk i okresów, którą nie zawsze można odtworzyć tylko na podstawie źródeł drukowanych czy archiwalnych. Doceniając zapotrzebowanie społeczne w tym zakresie, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej wydaje także wspomnienia oficerów Wojska Polskiego, którzy w przeszłości zajmowali ważniejsze stanowiska służbowe, a działalność ich ma już znaczenie historyczne. Wśród znacznej liczby tego rodzaju pozycji można wymienić między innymi wydane w 1967 roku wartościowe wspomnienia podpułkownika dyplomowanego Mariana Romeyki Przed i po maju, ujawniające wiele faktów o rzeczywistych przyczynach tragedii wrześniowej, czy wydane już po raz czwarty w 1969 roku wspomnienia znanego polskiego podwodnika, komandora Bolesława Romanowskiego, Torpeda w celu, których autor jako dowódca okrętów podwodnych „Jastrząb” i „Dzik” wsławił się w walce z okrętami hitlerowskiej Kriegsmarine. Wartościową pozycją jest również książka Zbigniewa Flisowskiego Westerplatte, który zebrał i wstępem opatrzył wspomnienia uczestników wszystkich niemal placówek broniących się na niewielkim gdańskim półwyspie z wielokrotnie silniejszym wrogiem, oraz wspomnienia komandora porucznika Wieńczysława Kona — oficera na niszczycielu „Błyskawica” – z walk pod Narwikiem, Dunkierką, na Atlantyku i Morzu Północnym. Na uznanie zasługuje też inicjatywa wydania wartościowych i ciekawych Wspomnień z Marynarki Wojennej komandora dyplomowanego Jerzego Kłossowskiego.
Autor podjął się opracowania tematu, którego dotychczas, w takim zakresie i ujęciu, nikt jeszcze z oficerów korpusu morskiego nie próbował przedstawić. Komandor Kłossowski, zajmując szereg odpowiedzialnych stanowisk w marynarce okresu międzywojennego oraz w ludowej Marynarce Wojennej, będąc jednocześnie wszechstronnie wykształconym oficerem morskim, jest jednym z ludzi najbardziej predestynowanych do przedstawienia czytelnikom wspomnień związanych z rozwojem marynarki wojennej.
Komandor dyplomowany Jerzy Kłossowski urodził się 19 kwietnia 1893 roku w Kielcach. Po zdobyciu matury w Warszawie, w 1912 roku rozpoczyna studia wojenno-morskie w Petersburgu. Początkowo studiuje w Morskim Korpusie, następnie przenosi się do uczelni o nazwie Samodzielne Gardemarińskie Klasy, którą kończy w styczniu 1916 roku, uzyskując pierwszy stopień oficerski – miczmana.
W 1916 roku pełni służbę na froncie rosyjsko-niemieckmi w carskiej Flocie Bałtyckiej, w rejonie Zatoki Fińskiej, początkowo na kanonierce, później na stanowisku komendanta transportowca Flotylli Transportowej Specjalnego Znaczenia, w końcu zaś oficera flagowego na starym pancerniku szkolno-artyleryjskim „Pietr Wielikij”. Od października 1916 roku rozpoczyna naukę w Szkole Lotnictwa Morskiego w Baku nad Morzem Kaspijskim, której nie zdołał ukończyć, gdyż uległ wypadkowi lotniczemu. Skierowany następnie na stanowisko oficera flagowego i jednocześnie dowódcy największego kutra Flotylli Wańskiej bierze czynny udział w walkach na froncie rosyjsko-tureckim.
W listopadzie 1919 roku wraca do Polski i wstępuje ochotniczo do Marynarki Wojennej, gdzie do 1934 roku pełni kolejno funkcje: dowódcy Oddziału Zapasowego Marynarzy w Porcie Wojennym Modlin, I oficera flagowego dowództwa Wybrzeża Morskiego, szefa Biura Hydrograficznego Marynarki Wojennej, kierownika wydziału organizacyjno-mobilizacyjnego sztabu Kierownictwa Marynarki Wojennej, dowódcy kanonierki „Generał Haller”, dyrektora nauk Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu i dowódcy torpedowca ORP „Krakowiak”. W listopadzie 1922 roku kończy roczne studia hydrograficzne we Francji, a w kwietniu 1927 roku – dwuletnią Wyższą Szkołę Wojennomorską, uzyskując tytuł oficera dyplomowanego.
Na skutek niekorzystnego układu stosunków w Kierownictwie Marynarki Wojennej z dniem 1 lipca 1934 roku zostaje zwolniony do rezerwy i przeniesiony służbowo na stanowisko naczelnika biura personalnego Dyrekcji Okręgowej Polskich Kolei Państwowych w Toruniu. W czasie okupacji hitlerowskiej ukrywa się na terenie województwa łódzkiego.
Po wojnie w 1945 roku Jerzy Kłossowski zgłasza się ochotniczo do ludowej Marynarki Wojennej. Przyjęty do służby czynnej awansuje do stopnia komandora. 1 czerwca 1945 roku obejmuje stanowisko szefa oddziału Marynarki Wojennej przy Ministrze Obrony Narodowej, a jednocześnie pełni obowiązki pomocnika szefa Sztabu Głównego Marynarki Wojennej, z siedzibą w Warszawie. Od sierpnia do końca października 1945 roku jest przewodniczącym Misji Morskiej w Szwecji, dokonującej odbioru internowanych tam w czasie wojny okrętów podwodnych „Sęp”, „Ryś”, „Żbik”, statku szkolnego „Dar Pomorza” i statku strażniczego „Batory”. W grudniu tego roku zostaje wyznaczony na attache morskiego w Londynie. Na początku 1947 roku obejmuje stanowisko kierownika jednego z wydziałów w Sztabie Głównym Marynarki Wojennej. W marcu 1949 roku powierzono mu zorganizowanie repatriacji Polaków z Mandżurii. W styczniu 1950 roku zostaje przeniesiony na emeryturę.
Komandor Kłossowski, przez całe niemal życie związany zawodowo i uczuciowo z morzem, zajmuje się propagowaniem myśli wojennomorskiej zarówno przez publicystykę, jak też wykłady, odczyty i pogadanki. Szczególnie aktywną i owocną działalność w tym zakresie prowadzi w latach 1[zasłonięte]928-19, tj. w czasie pełnienia funkcji dyrektora nauk Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu. Jest jednym z założycieli i zastępcą redaktora naczelnego „Przeglądu Morskiego”, który został powołany do życia w 1928 roku jako miesięcznik Marynarki Wojennej i wychodzi po dzień dzisiejszy.
Na łamach „Przeglądu” publikuje szereg obszernych l wartościowych artykułów, między innymi: Organizacja Marynarki Wojennej (1928, zesz. 1), Rozważania nad rozwojem naszej siły morskiej na morzu (1930, zesz. 14), Polityka morska jako czynnik dziejowy w dawnej i obecnej Polsce (1933, zesz. 49), Stosunek pojemności do możliwości operacyjnych na małych obszarach wodnych (1933, zesz. 56). Artykuły te dotyczą głównie perspektyw rozwojowych narzędzi wojny na morzu i ich wpływu na koncepcje organizacyjno-operacyjne floty z uwzględnieniem specyficznych warunków polskich. Problematykę tę popularyzuje w latach trzydziestych również na łamach „Polski Zbrojnej” i „Kuriera Porannego”.
W czasie swej służby w ludowej Marynarce Wojennej publikuje w „Przeglądzie Morskim” artykuł Flota wojenna przyszłości (1947, zesz. 3), w którym postuluje kierunki rozwojowe współczesnych sił morskich. Wartościową pozycją jest również jego artykuł Współdziałanie lotnictwa z marynarką wojenną (widziane przez marynarza), opublikowany w „Bellonie” (1949, zesz. 3), który został wyróżniony przez redakcję tego czasopisma.
Komandor Jerzy Kłossowski nadal jest aktywnym popularyzatorem myśli wojennomorskiej wśród społeczeństwa: wygłasza w Warszawie, Szczecinie i innych miastach Polski odczyty i pogadanki, między innymi na temat polskich tradycji morskich i Marynarki Wojennej II Rzeczypospolitej. Bierze udział w konferencjach i zjazdach o charakterze marynistycznym. Prowadzi nadal dorywczo działalność publicystyczną. Na początku lat sześćdziesiątych napisał dla Wydziału Historycznego Marynarki Wojennej szereg obszernych relacji dotyczących swej długoletniej służby w Polskiej Marynarce Wojennej okresu międzywojennego i w pierwszych latach Polski Ludowej.
Swoje Wspomnienia z Marynarki Wojennej rozpoczyna rozdziałem omawiającym okres służby w marynarce carskiej, w dziewięciu kolejnych przedstawia swą działalność w Polskiej Marynarce Wojennej okresu międzywojennego, w trzech ostatnich wreszcie służbę w ludowej Marynarce Wojennej. Jego wspomnienia mają głównie charakter osobisty.
Autor, uzasadniając opracowanie pierwszego rozdziału, w końcowej jego części stwierdza: „Jeżeli poświęciłem ten rozdział wspomnieniom z pobytu w rosyjskich szkołach morskich i lotnictwa morskiego oraz we flotylli na jeziorze Wan, to dlatego, że były to ważne wydarzenia w moim życiu, których nie sposób ze swej pamięci wykreślić, a które obrazują krętą drogę prowadzącą mnie do Polskiej Marynarki Wojennej”.
Przedstawienie tych faktów i związanej z nimi atmosfery poszczególnych środowisk ma poważne znaczenie, ponieważ oficerowie z byłej marynarki Rosji carskiej, zajmując w pierwszych latach powojennych kierownicze stanowiska w morskich siłach zbrojnych Polski, mieli duży wpływ na ich kształtowanie się. Świadczy o tym chociażby fakt, iż w 1924 roku w polskiej marynarce pełniło służbę 73 oficerów z wyższym wykształceniem wojennomorskim zdobytym w uczelniach carskich, w tym 1 wiceadmirał, 2 kontradmirałów, 33 starszych oficerów. Stanowili oni znaczną większość starszych oficerów w polskiej marynarce, nie zawsze zresztą należycie wykorzystanych ze względu na brak odpowiednio dużej floty. Pozostałą część starszej kadry stanowili oficerowie z byłej marynarki austrowęgierskiej i niemieckiej, których drogę życiową autor przedstawia dość obszernie.
Uwzględnić przy tym należy również fakt, że kadra starszych oficerów marynarki wojennej okresu międzywojennego spełniała określone funkcje wynikające z charakteru sił zbrojnych burżuazyjnego państwa polskiego. Dlatego też dokonana przez Autora polityczna ocena niektórych oficerów zajmujących stanowiska kierownicze nie zawsze jest pełna i niekiedy budzi wątpliwości. Niemniej jednak wartość jego wspomnień polega głównie na tym, iż w sposób ciekawy i interesujący przedstawił on rodowód przedwojennych admirałów, jak też wielu starszych oficerów oraz scharakteryzował ich działalność, zwłaszcza prowadzoną przez nich politykę personalną.
Autor trafnie naświetlił początki polskiej marynarki, właściwie ukazał trudności natury organizacyjnej, szkoleniowej i finansowej, których źródłem był między innymi nie najlepszy stosunek kierownictwa wojsk lądowych i władz cywilnych do rozwoju marynarki, wynikający głównie z tradycji lądowych polskiego społeczeństwa, określonej polityki państw zaborczych oraz błędnej polityki morskiej Rzeczypospolitej szlacheckiej. Ponadto do interesujących zagadnień należy zaliczyć charakterystykę i działalność Flotylli Pińskiej oraz poglądy Autora dotyczące obronności Wybrzeża.
Cenne są ostatnie trzy rozdziały wspomnień, poświęcone budowie nowej, ludowej Marynarki Wojennej, w której Autor zajmował kierownicze i ważne stanowiska.
Wspomnienia komandora dyplomowanego Jerzego Kłossowskiego stanowią wartościowy przyczynek do poznania dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Przedstawiona w nich problematyka ma w dużej części charakter pionierski, zmusza uważnego Czytelnika do refleksji i wyciągnięcia dodatkowych wniosków.
Kmdr dr STANISŁAW ORDON