Wolfgang Amade Powieść o Mocarcie

VALERIAN TORNIUS

Warszawa 1986

s.398

"Wolfgang Amadé" - to druga powieść pióra lipskiego historyka sztuki, dra Valeriana Torniusa. Zarówno w pierwszej swej książce, o Rembrandcie, jak i w tej, o Mozarcie, daje autor dowody bogatej wiedzy z zakresu minionych epok. Za podstawę tworzywa literackiego posłużyły Torniusowi źródła biograficzne i zachowane w dużej ilości listy. Życie i działalność Mozarta ujęte są w ramy swobodnej, lekkiej narracji. Spośród głównych osób akcji postacią fikcyjną jest jedynie bierny obserwator życia Mozarta, baron Waldstadten; przede wszystkim w swych listach do przyjaciół uzupełnia on akcję i te odcinki biografii kompozytora, które nie zostały ujęte w żywe sceny powieściowe ze względu na konieczność literackiej koncentracji. Postać barona jest więc niejako uzupełnieniem faktografii i nie zafałszowuje prawdy historycznej. To samo dotyczy wycieczki Wolfganga z Nannerl i siostrami Barisani. Jest to uroczy rokokowy epizod młodzieńczej miłostki, wspominanej tylko w Mozartowskiej biografii. Owiana tajemniczością i romantyzmem scena, kiedy nocą w ogrodzie Bertramki ukazuje się Mozartowi zmarły ojciec, wpleciona zręcznie i przekonująco, nie zaciera realizmu powieści.

Spotkanie z Casanovą nie jest fikcją. Casanova - jak wykazały badania - był na prawykonaniu "Don Giovanniego" w Pradze i dopisał - tak jak czytamy u Torniusa - tekst sekstetu II aktu. Autor wykorzystuje fakty historyczne, by przedstawić pełne dramatyzmu zakręty życiowe twórcy "Wesela Figara" i jego artystyczne rozczarowania. Unika romantycznego poetyzowania w ukazywaniu Mozartowskich procesów tworzenia. Krytyczna znajomość materiału chroni go przed idealizowaniem postaci Mozarta. Prawda i fikcja nie ścierają się ze sobą. Dzięki temu powieść o genialnym twórcy może - choć niewątpliwie tylko w pewnym stopniu - zastąpić popularną jego monografię.