Praktyczni Amerykanie już podobno w dwóch dobrze wybranych miejscach swego wielkiego kraju zakopali naczynia szczelne z nierdzewnego metalu i wypełnili je gazem szlachetnym, dokumentami, zdjęciami i płytami gramofonowymi. Ma to być list bez adresu, przesyłka, kilka okazalszych „próhek bez wartości", album reklamowy tej epoki. Chodzi o to, że potężne burze nadciągają, cywilizacji grożą niebezpieczeństwa poważne a my — niestety — nie wznosimy już teraz wiecznotrwałych piramid. Nasze domy są kruche, nasze rzeźby mniej cenne i solidne od dawnych arcydzieł, książki szybko żółkną i butwieją, biblioteki i muzea zbudowaliśmy nieopatrznie nad ziemią, dramaty kinowe budzą śmiech, litość i pogardę już po dwóch-trzech latach. Co po nas odziedziczy i o nas pomyśli archeolog z roku 8113 tej ery?

Może historja umieści nas wogóle w najgorszej kartotece, w ponurym albumie, przestępców? Niszczyliśmy bez pardonu w straszliwym obłędzie

cenne zapasy węgla i nafty, paliliśmy i wycinali lasy, rozsadzaliśmy góry, tępiliśmy lwy, tygrysy, słonie, małpy, okapi, białe niedźwiedzie i wieloryby. Szaleliśmy od bieguna do bieguna na tym globie i żaden okaz zoologiczny, botaniczny ukryć się przed nami nie mógł. Ginęły trawy, rzadkie drzewa, ciekawe ptaki, ostrygi, żółwie na wyspach Galapagos. Długa jest lista tych grzechów i aż strach pomyśleć co to kiedyś będzie, kiedy zasiądziemy wszyscy — dwa miliardy chłopa — na ławic oskarżonych... Kiedy staniemy przed sądem potomności.

A może jaki sprytnicjszy adwo'kat mógłby naszych sędziów dalekich -wzruszyć i wyjednać wymok mniej surowy dla pokolenia dziś żyjącego na świecie? Prawnicy i autorzy, romansów kryminalnych wspominają chętnie i często pewien termin techniczny: alibi. Ostatecznie ludzkość w tej fatalnej „epoce zamętu" miała niekiedy momenty lepsze, jaśniejsze, była „gdizicindziej" — nie na miejscu przestępstwa, budowała zdumiewające teleskopy, marzyła o podróżach międzyplanetarnych, fabrykowała niatylko bombcwwce ale i batysfery, błyszczące gondole balonów stratosferycznych, okna na świat niewidizialny — uitramikroakopy, cyklotrony...

Umieściłem słowo „alibi" na karcie tytułowej zbioru szkiców i kronik, które obejmują od stycznia do grudnia rok — w dziejach chyba jeden z

najgorszych. Czytelnik uważny odnajdzie tu — (por. dawniejsze „Boczne anteny" i inne „Muszle na wybrzeżu"), relacje o postępach wiedzy w czasach kiedy złośliwe demony poodwracały wszystkie drogowskazy i zamiast napirzód kazały tłumom maszerować w tył.

Str.

Lukrecja, ogrody w Ferrarze i „muszle na wybrzeżu" .

Saldo — Bilans — 1[zasłonięte]938-19......17

Przeludnienie — Hormony — Nuda.....26

— Mózg i dusza — Człowiek nieznany — Dzień

pierwszy

35

Kuźnie Wulkana — Teleskop — Praca inżyniera

Dźwięk na matrycach -.....44

Googol — Cyfry astronomiczne — Centryfuga — Ciśnienie — Dziesięć milionów woltów . . 53 Grobowiec w Ameryce — Rok 8113 Nauka w Chinach

Człowiek i mucha......62

Rekordy maszyn — Cephenomyia — Kozy i Hellada

„Efekt Starka".......71

Kwanty w Warszawie . . . - - - ¦ • 80 Białe karły — Motor słoneczny — Pomysł psychologa. 89 Kłopoty genetyka — Temperatura i historia — Genial-

ność u szczurów — Walka o byt... 98 „Video" — Zjazd w Ottawie — Odkrvcie Roberta

Brooma........106

Odkrycia epokowe — Fizyka „niemiecka" — Atomy

i medycyna.......H5

British Association — Uczony i dziennikarz — Ćwiek

Karola Krausa.......123

Oś Zakopane — Stratosfera......132

Biochemia chińska — Kontrakt ludzi dzikich — „Uczeni wszystkich krajów..... 142

Grób ma przemówić w Opactwie . 151

Radio i bajki — Piguła czasu — Świat pod mikroskopem — Pigmeje...... 160

Literatura piękna i dur osutkowy — Humoreski — Ga-

mowa — Najcenniejsza substancja , . 169

Narada i karykatura — Radiokłopoty — Uran rozbity

Nowy robot — Gołębie..... 178

język zwierząt — Niebieska róża — Bilans — Białe

czy czarne?....... 187

„Herezje": sprawozdanie spóźnione i przedwczesne . 195

WOLNE CHWILE

Drewniane dramaty........ 203

Pochwala Fikalskiego....., , , 208

Kariera ubogiego Kopciuszka...... 214

Tajemnicza buda......... 220

Ubodzy krewni — Drzewo genealogiczne . . , 226