Warszawa 1998
520 str., wys. 20 cm
stan dobry



SPIS TREŚCI
Wprowadzenie ..... 5
1. Wilno sceną teatralną
I. Sławińska, Wilno sceną teatru Ruszczyca ..... 8
M Ślusarska, O teatralności Wilna
w czasach stanisławowskich ..... 17
M. Niecikowska, Teatr jezuicki w Wilnie w II połowie XVIII w. ..... 38
M. Olesiewicz, Wileńskie Szopki Akademickie (1[zasłonięte]921-19) jako świadectwo zbiorowego życia ..... 47
II. Teatr profesjonalny
Dyrekcje
Z. Jędrychowski, Antrepryza Jana Chełmikowskiego w Mińsku Litewskim ..... 55
A.Kuligowska-Korzeniewska, Przed wskrzeszeniem stałej sceny w Wilnie (1[zasłonięte]905-19) ..... 79
E. Warżagolis, Losy sceny wileńskiej w pierwszych latach kształtowania się państwowości Niepodległej Polski (11 XI 1918-24 III 1922) ..... 121
E. Krasiński, Teatry wileńskie za dyrekcji Franciszka Rychłowskiego ..... 131
B. Osterloff, Aleksander Zelwerowicz
w Wilnie ..... 159
J, Hernik Spalińska, Teatr Miejski i życie teatralne w Wilnie za dyrekcji Mieczysława Szpakiewicza (1[zasłonięte]931-19) ..... 196
Repertuar i aktorzy
M. Bialota, Wileńskie losy „Przepióreczki" Stefana Żeromskieęo w latach 1[zasłonięte]925-19 ..... 233
M. Lewko, Wileńskie inscenizacje dramatów Jerzego Szaniawskiego ..... 238
L. Kaczyńska, Przeciw tradycji i dla przyszłości. „Wesele" Stanisława
Wyspiańskiego w Reducie wileńskiej ..... 257
K, Duniec, Wileńskie prymicje Jana
Kreczmara ..... 272
Teatr „śpiewny" i teatr łątek
M. Komorowska, Wileński teatr
śpiewny między wojnami ..... 290
G, Kilarska, Wileński Teatrzyk tytek ..... 316
Trupa Wileńska
A Hannowa, Wileńskie lata Jakuba
Rotbauma ..... 331
M Bułat, Teatry jidyszowe w Wilnie i ich występy gościnne w Krakowie w latach 1[zasłonięte]918-19. (Wprowadzenie do tematu) ..... 349
III. Refleksja o teatrze
P. Urbański, Tragedia i jej sceniczna realizacja w systemie sztuk mimetycznych (Uwagi na marginesie „Poetyki" Macieja Kazimierza Sarbiewskiego) ..... 372
R Jakubenas, Teatr w „Gazetach Wileńskich" ..... 383
J. Ciechowicz, Na przykład „Comoedia" - Józefa Maślińskiego ..... 388
G. Golik-Szarawarska, Obrona wileńskiej Reduty ..... 402
M. Kozlowska, Helena Romer-Ochenkowska i Wanda Stanislawska o teatrach wileńskich w latach 1[zasłonięte]922-19 ..... 422
IV. Życie teatralne po roku 1941
K Woźniakowski, Wileński jawny
teatrzyk..Ali-Baba"(1[zasłonięte]942-19) ..... 439
J. Surwiło, Polski ruch teatralny
w Wilnie po II wojnie światowej ..... 457
Indeks nazwisk ..... 479


Książka Wilno teatralne jest plonem konferencji zorganizowanej przez Zakład Wiedzy o Sztuce Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Pracownię Historii i Teorii Teatru Instytutu Sztuki Polskie) Akademii Nauk, która odbyła się w Szczecinie w dn. 18-20 października 1995 r.
„Wilno teatralne" to hasło wywoławcze pierwszej sesji poświęconej życiu teatralnemu Wilna i na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, której celem była prezentacja dotychczasowych wyników badań i określenie kierunków dalszych prac. Na książkę złożyły się więc artykuły przedstawiające różne przejawy życia teatralnego: działalność scen zawodowych i amatorskich, występy gościnne, refleksję krytyczną o teatrze i dramacie, czasopiśmiennictwo i krytykę teatralną.
Tom otwiera artykuł Ireny Sławińskicj prezentujący różne aspekty teatralnej działalności Ferdynanda Ruszczyca - scenografa, pomysłodawcy i animatora teatralizacji ubarwiających życie miasta W części Wilno sceną teatralną znalazły się teksty prezentujące nieprofesjonalne przejawy życia teatralnego, współistniejące z teatrem zawodowym: uroczystości za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego i sceny akademickie: teatr jezuicki oraz — o blisko 200 lat młodszą — Szopkę Akademicką,
Na część drugą — Teatr profesjonalny — złożyły się artykuły ukazujące różne formy życia teatralnego w powiązaniu ze szczególną sytuacją społeczno-polityczną Wilna i Wileńszczyzny: niezwykłe ożywienie polskiego życia kulturalnego spowodowane złagodzeniem polityki rusyfikacyjnej w 1905 r., burzliwe losy teatrów w latach 1[zasłonięte]918-19, działalność kolejnych dyrektorów scen wileńskich w okresie dwudziestolecia międzywojennego: Franciszka Rychlowskiego, Aleksandra Zelwerowicza, Mieczysława Szpakiewicza oraz dzieje „teatru śpiewnego" - opery i operetki, wileńskie lata Jana Kreczmara. Niektóre ważne dokonania wileńskiej Reduty Juliusza Osterwy i Mieczysława Limanowskiego omówione zostały w tekstach traktujących o inscenizacjach Wesela Stanisława Wyspiańskiego, Uciekła mi przepióreczka Stefana Żeromskiego i dramatów Jerzego Szaniawskiego. Po raz pierwszy opublikowane zostały bardzo interesujące materiały dotyczące Wileńskiego Teatru Łątek.
Wilno, miasto wielonarodowe i wielowyznaniowe, było miejscem spotkania wielu kultur. Działały — mniej lub bardziej systematycznie — sceny rosyjskie, litewskie, białoruskie i żydowskie. W tomie zamieszczono dwa opracowania poświęcone jednemu z najwyżej cenionych w Europie jidyszowych zespołów teatralnych - Trupie Wileńskiej. Szerzej zostały omówione zrealizowane w niej prace inscenizacyjne Jakuba Rotbauma.
W części trzeciej znalazły się szkice poświęcone myśli o teatrze Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, czasopiśmiennictwu oraz krytyce teatralnej w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
Lata II wojny światowej to czas współistnienia instytucji oraz imprez oficjalnych i konspiracyjnych. Ten pierwszy, aprobowany przez okupanta nurt polskiego życia kulturalnego reprezentuje jawny teatrzyk „Ali-Baba", którego działalność została tu także przedstawiona. Tom zamyka artykuł przybliżający osiągnięcia i problemy polskich scen teatralnych w Wilnie po 1945 roku.
Zebrany w książce, niewątpliwie bogaty i w przeważającej części po raz pierwszy opublikowany materiał, prezentujący różne aspekty życia teatralnego w Wilnie i na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, świadczy zarówno o intensywności i szerokim zakresie prowadzonych badań, jak i konieczności ich kontynuowania oraz rozwijania nowych kierunków. Panoramę „Wilna teatralnego"__co podkreślają Autorzy wielu artykułów — trzeba jeszcze uzupełnić Zbyt mało wiemy o konkretnych, znaczących w Wilnie przedstawieniach teatralnych, aktorach, gościnnych występach, życiu teatralnym na prowincji, działalności scen amatorskich i — współistniejącym z polskim — życiu teatralnym innych nacji oraz wzajemnych oddziaływaniach. Tom stanowi jedynie przyczynek do historii teatru i życia teatralnego w Wilnie i na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Mirosława Kozłowska


Słowa kluczowe: kresy