Powstanie styczniowe zajmuje w twórczości Żeromskiego miejsce wyjątkowe. Powraca w wielu utworach, przywoływane najczęściej jako rozpaczliwy, daremny i tragiczny epizod polskiej historii. Bywa okazją do rozdrapywania narodowych ran, aby nie zarosły bliznami zapomnienia. Ale „Wierna rzeka” to coś więcej niż powieść o tragedii kolejnego polskiego zrywu. To historia będąca także literacką panoramą polskich problemów społecznych i politycznych w XIX wieku. A jednocześnie klasyczny romans, opowieść o miłości, która przegrywa w konfrontacji z brutalnymi regułami rządzącymi światem. To także apokalipsa w mikroskali. Nad powieściowym światem unosi się złowrogie widmo śmierci. Giną powstańcy, w ruinę popadają dwory, umiera Polska. Umiera też miłość. Tę mroczną atmosferę udało się znakomicie ukazać twórcom filmowej adaptacji. Także dzięki niezapomnianym kreacjom aktorskim.