Dziewiętnastowieczna Wielkopolska jako prowincja pruska należała gospodarczo do najsłabiej rozwiniętych części Niemiec, lecz będąc najdalej na zachód wysuniętym bastionem ziem polskich cywilizacyjnie wyróżniała się jednak korzystnie od pozostałych dwóch zaborów, rosyjskiego i austriackiego. Jej mieszkańcy potrafili wykorzystać reformy przeprowadzane przez obce im władze, a zmuszeni do rywalizacji i naturalnej w tym przypadku współpracy ze społecznością niemiecką z uporem osiągali zachodnioeuropejski poziom cywilizacyjny. Wbrew dość powszechnemu przekonaniu o słabości kultury polskiej w rządzonej przez Prusy Wielkopolsce trzeba stwierdzić, iż właśnie stąd wywodzą się wzory naszej pracy organicznej. ich trwałymi, a zarazem wielkimi symbolami pozostały takie instytucje, jak pierwsza na polskich ziemiach dostępna szerokiemu ogółowi mieszkańców publiczna Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, znakomite w skali europejskiej Zbiory Kórnickie Działyńskich, zamek w Gołuchowie, jakby żywcem przeniesiony znad Loary, z unikalnymi na skalę światową zbiorami starożytnych waz. Założone w 1857 r. Towarzystwo Przyjaciół Nauk chlubnie zapisało sie na polu wydawnictw naukowych i prowadziło różnorodne badania. Wspomnijmy również o pierwszych wzniesionych na ziemiach polskich pomnikach naszych wieszczów, Mickiewicza w Poznaniu i Słowackiego w Miłosławiu, przypomnijmy o niesłusznie zapomnianym złotym okresie kultury w końcu lat trzydziestych XIX w., gdy z wielkopolskich wydawnictw trafiały pod strzechy dzieła naszych romantyków przybywających na emigracji, zaś prasa - z "Tygodnikiem Literackim" na czele - stała na znakomitym poziomie.