Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony, zgadzasz się na ich użycie. OK Polityka Prywatności Zaakceptuj i zamknij X

WIELKA MONOGRAFIA TATRZAŃSKI PARK NARODOWY 675 STR

19-01-2012, 14:52
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.
Aktualna cena: 50 zł     
Użytkownik inkastelacja
numer aukcji: 2036022666
Miejscowość Kraków
Wyświetleń: 20   
Koniec: 13-01-2012 20:20:42
Dodatkowe informacje:
Stan: Używany
Okładka: twarda
Rok wydania (xxxx): 1962
Język: polski
info Niektóre dane mogą być zasłonięte. Żeby je odsłonić przepisz token po prawej stronie. captcha



PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
TATRZAŃSKI PARK NARODOWY : PRACA ZBIOROWA



PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)


AUTOR -


WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO -
WYDANIE -
NAKŁAD - EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -


ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON -
WYMIARY - x x CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -



KOSZT WYSYŁKI -
8 ZŁ - KOSZT UNIWERSALNY, NIEZALEŻNY OD ILOŚCI I WAGI, DOTYCZY PRZESYŁKI PRIORYTETOWEJ NA TERENIE POLSKI.

ZGADZAM SIĘ WYSŁAĆ PRZEDMIOT ZA GRANICĘ. KOSZT WYSYŁKI W TAKIM PRZYPADKU, USTALA SIĘ INDYWIDUALNIE WEDŁUG CENNIKA POCZTY POLSKIEJ I JEST ZALEŻNY OD WAGI PRZEDMIOTU. (PREFEROWANYM JĘZYKIEM KONTAKTU POZA OCZYWIŚCIE POLSKIM JEST ANGIELSKI, MOŻNA OCZYWIŚCIE PRÓBOWAĆ KONTAKTU W SWOIM JĘZYKU NATYWNYM.)

I AGREE to SEND ITEMS ABROAD. The COST of DISPATCHING In SUCH CASE, IS ESTABLISH ACCORDING TO PRICE-LIST of POLISH POST OFFICE SEVERALLY And it IS DEPENDENT FROM WEIGHT of OBJECT. ( The PREFERRED LANGUAGE of CONTACT WITHOUT MENTIONING POLISH IS ENGLISH, BUT YOU CAN OBVIOUSLY TRY TO CONTACT ME IN YOUR NATIVE LANGUAGE.)


DODATKOWE INFORMACJE - W PRZYPADKU UŻYWANIA PRZEGLĄDARKI FIREFOX MOŻE WYSTĄPIĆ BŁĄD W POSTACI BRAKU CZĘŚCI TEKSTU LUB ZDJĘĆ, NIESTETY NARAZIE JEDYNYM ROZWIĄZANIEM JAKIE MOGĘ ZAPROPONOWAĆ TO UŻYCIE INTERNET EXPLORERA LUB WYSZUKIWARKI "OPERA", Z GÓRY PRZEPRASZAM ZA NIEDOGODNOŚCI.
PRZY OKAZJI PRZYPOMINAM O KOMBINACJI KLAWISZY CTRL+F (PRZYTRZYMAJ CTRL I JEDNOCZEŚNIE NACIŚNIJ F), PO NACIŚNIĘCIU KTÓREJ Z ŁATWOŚCIĄ ZNAJDZIESZ INTERESUJĄCE CIĘ SŁOWO O ILE TAKOWE WYSTĘPUJE W TEKŚCIE WYŚWIETLANEJ WŁAŚNIE STRONY.



SPIS TREŚCI LUB/I OPIS -


KLIKAJĄC TUTAJ MOŻESZ ŚCIĄGNĄĆ LUB OTWORZYĆ PLIK ZE SPISEM KOMPLETNYM


THE TATRA NATIONAL PARK
2ND EDITION Władysław Szafer, Editor
POLSKA AKADEMIA NAUK ZAKŁAD OCHRONY PRZYRODY
WYDAWNICTWA POPULARNONAUKOWE
Nr 21
TATRZAŃSKI PARK NARODOWY
PRACA ZBIOROWA
POD REDAKCJĄ
WŁADYSŁAWA SZAFERA WYDANIE DRUGIE, ZMIENIONE I ZNACZNIE ROZSZERZONE, 284 RYCINY
KRAKÓW 1962
Redaktor książki: WŁADYSŁAW SZAFER
Sekretarz redakcji: WANDA KULCZYŃSKA
Okładkę i obwolutę projektowała: IZABELA KULCZYŃSKA-FAŁDOWA
ZAKŁAD OCHRONY PRZYRODY PAN KRAKÓW 1962





TREŚĆ

Władysław Szaf er: Wstęp do drugiego wydania........ 5
Władysław Szaf er: Wstęp do pierwszego wydani.3 . ..... H
I. Michał Orlicz: Klimat Tatr..... .15
II. Edward Passendorfer: Z przeszłości geologicznej Tatr ... . 71
III. Mieczysław Klimaszewski: Zarys rozwoju rzeźby Tatr Polskich . . . . 105
IV. Krystyna Wit-Jóźwikowa i Zofia Z i e m o ń s k a: Hydrografia Tatr Polskich 125 V. Jan Burchart: Minerały i skały Tatr........... 139
VI. Bolesław Adamczyk: Gleby tatrzańskie.......... 149
VII. Kazimierz Kowalski: Jaskinie tatrzańskie.......... 167
VIII. Stanisława Pawłowska: Świat roślinny Tatr ........ 187
IX. Jerzy Fabijanowski: Lasy tatrzańskie ......... 240
X. Jadwiga Siemińska: Glony ... ......... 305
XI. Andrzej Nespiak: Grzyby . . .......... 317
XII. Zygmunt Tobolewski: Porosty............ 327
XIII. Zygmunt Czubiński: Mchy i wątrobowce.......... 338
XIV. Zofia Zwolińska: Ogród roślin tatrzańskich w Zakopanem..... 361
XV. Kazimierz Kowalski: Ssaki............. 365
XVI. Bronisław Fercns: Ptaki.............. 389
XVII. Marian Młynarski: Płazy i gady . ........ 427
XVIII. Wacław Szymczakowski: Owady .......... 441
XIX. Adam Łomnic ki: Pająki i kosarzj........... 464
XX. Jarosław Urbański: Mięczaki............ 473
XXI. Marian Gieysztor: Życie zwierzęce w wodach tatrzańskich..... 485
XXII. Marceli Marchlewski: Zwierzyna łowna w Tatrzańskim Parku Narodowym . 523
XXIII. Józef Koi owca: Historia i podstawy pasterstwa w Tatrach...... 547
XXIV. Zofia Śmiało w ska: Aktualne zagadnienia pasterstwa w Tatrzańskim Parku Narodowym.................. 559
XXV. Witold H. Paryski: Turystyka a ochrona przyrody tatrzańskiej . 579
XXVI. Walery Goetel: Dzieje realizacji Tatrzańskiego Parku Narodowego 593
XXVII. Walery Goetel: Muzeum Tatrzańskie a Tatrzański Park Narodowy 627
Rozporządzenie Rady Ministrów o utworzeniu Tatrzańskiego Parku Narodowego 633
Skorowidz polskich nazw roślin 639
Skorowidz łacińskich nazwT roślin 645
Skorowidz polskich nazw zwierząt 657
Skorowidz łacińskich nazw zwierząt 663
Skorowidz nazwisk 671





Uwaga od Redakcji:

Po rozdziałach I—XXVII zamieszczono streszczenia w iczyku angielskim dla ułatwienia korzystania z tej książki cudzoziemcom, interesującym się przyrodą Tatr. — Tłumaczenie streszczeń rozdziałów XXI i XXV wykonali autorzy, rozdziału I mgr Janina Ermichowa, rozdziałów VI i IX doc. dr Tomasz Komornicki, wszystkich pozostałych mgr Jadwiga Targoszowa
Editorial notę.
To facilitate the usage of this book by foreign readers interested in the Naturę of the Tatra Mts. Chapters I—XXVII have been provided with English summaries. The translation was carried out by the authors themselves (XXI, XXV), Janina Ermichowa, M. A. (I), Doc. Dr Tomasz Komornicki (VI, IX), and Jadwiga Targoszowa, M. A. (all others)





WSTĘP DO DRUGIEGO WYDANIA

W roku 1955 staraniem Zakładu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie ukazała się popularnonaukowa książka o Tatrzańskim Parku Narodowym. Zadaniem jej było przede wszystkim udostępnienie społeczeństwu wiadomości o przyrodzie i człowieku w Tatrach, zdobytych przez naszą naukę w czasie badań prowadzonych tam przez oh es z górą stu lat. Na tle przyrody całych Tatr miał się ukazać w tei książce nowy ich obraz, obejmujący przyrodę i człowieka Tatr Polskich jako naszego czołowego Parku Narodowego.
Już w czasie przygotowywania do druku pierwszego wydania książki o Tatrzańskim Parku Narodowym okazało się, że osiągnięcie jednolitego obrazu całości jest zadaniem nie do zrealizowania. Należało albo wydać przed siedmiu laty książkę o Tatrach niezrównoważoną w ujęciu rzeczy i niekompletną w jej zakresie, albo też czekać tak długo, aż teka redakcyjna zostanie uzupełniona tymi rozdziałami, których w nie] nie było. Obrano drogę pierwszą wychodząc Z założenia, że szybkie zaspokojenie potrzeby wydania pierwszej książki o Tatrzańskim Parku Narodowym — zaraz po jego powstaniu — jest najważniejsze. Nasze rachuby na to, że książka taka będzie pomimo jej braków pożyteczna i że była oczekiwana, okazało się słuszne, gdyż rozeszła się ona szybko w dziesięciu tysiącach egzemplarzy w ciągu niespełna trzech lat, tak że od dłuższego czasu jest już nie do nabycia.
Ta sama instytucja i ta sama redakcja podjęły zawczasu starania o przygotowanie nowego jej wydania, które w postaci znacznie Zmienionej oddajemy obecnie do rąk wszystkim miłośnikom Tatr. Przede wszystkim udało się nam zdo^ być dla naszej zbiorowej książki opracowania tych rozdziałów niezbędnych do jej uzupełnienia, których dla pierwszego wydania uzyskać nie było można. Chodzi tu przede wszystkim o obszerny rozdział o klimacie Tatr, który napisał doskonały znawca i badacz tego zagadnienia, doc. dr Michał O r lic z- Do tej samej grupy nowych części składowych książki należy rozdział pióra prof. dra Mieczysława Klima szew ski e go o morfologii Tatr Polskich, zawierający również w znacz-
nej mierze oryginalny materiał będący zdobyczą prac badawczych autora. Nowymi, skutecznie wypełniającymi braki pierwszego wydania tej książki są także rozdziały: IV, o hydrografii (autorki — mgr Krystyna Wit-Jóźwikowa i dr Zofia Ziemońska), V, o minerałach i skałach tatrzańskich (dra Jana Burcharta), VI, o glebach tatrzańskich (dra Bołesława Adamczyka), X, o głonach (doc. dr Jadwigi S i e miń s ki ej), Xl, o grzybach (doc. dra Andrzeja N e s-p i a k a), XII, o porostach (dra Zygmunta Tobolewskiego), XIII, o wątrobowcach i mchach (prof. dra Zygmunta Czubińskiego) i XIV o Ogrodzie Roślin Tatrzańskich w Zakopanem (Zofii Zwolińskiej). Z zakresu fauny tatrzańskiej na nowo opracowane i znacznie rozszerzone zostały rozdziały: XVII, o płazach i gadach (dra Mariana Młynarskiego) oraz XVIII, o owadach (dra Wacława Szymczakowskiego jun.). Nowymi rozdziałami są: XIX,
0 pająkach i kosarzach (dra Adama Łomnickiego), XX, o mięczakach (prof. dra Jarosława Urbańskiego), XXII, o zwierzynie łownej (mgra inż. Mar-cełego M ar chlew skie go), XXIV, o pasterstwie (mgr inż. Zofii Ś m i a-lowskiej). Dodano też rozdział XXVII, o Muzeum Tatrzańskim (prof. dra Walerego G o e 11 a) oraz przytoczono w dosłownym brzmieniu treść Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Niemal wszystkie rozdziały (z wyjątkiem XXIII, napisanego przez zmarłego przedwcześnie doc. dra Józefa Koi o w c ę) przejęte z pierwszego wydania zostały przez autorów na nowo przejrzane i uzupełnione a niekiedy gruntownie przerobione.
Dzięki tym zmianom drugie wydanie książki pt. „Tatrzański Park Narodowy" stało się w znacznej mierze nową książką. Redakcja zachowała jednakże dawny jej tytuł, gdyż pragnie nadać temu wydawnictwu charakter publikacji stałej, która — powtarzana w nowych wydaniach co kilka lub kilkanaście lat — dawać będzie obrazy aktualnego stanu poznania naukowego naszego Tatrzańskiego Parku Narodowego. Spełnienie tego postulatu pozostawia Redakcja przyszłym badaczom Tatr, którzy dla swej pracy naukowej znajdą zawsze na obszarze tych gór — jako w chronionym przed zniszczeniem Parku Narodowym — najlepszy materiał i środki do badań.
Tatry były, są i pozostaną zawsze naszym jedynym obszarem wysokogórskiej przyrody, którego wartość naukowa powiększać się będzie w miarę rozszerzania się i pogłębiania probłemalyki nauk przyrodniczych w ogóle, w szczególności zaś nowoczesnej biologii. Doświadczalne badania taksonomiczne i genetyczne flory
1 fauny tatrzańskiej są dopiero w zawiązku, a badań idio- i synekologicznych oraz biocenotycznych jeszcze tam na dobre nie rozpoczęto. Strefowość klimatyczna, tak jaskrawo rozcinająca na piętra wysokościowe układ biosfery, jak i zasięgi geograficzne jednostek taksonomicznych różnego rzędu, — zagadnienie górnej granicy lasu w Tatrach jako oscylującej od tysięcy lat linii wegetacyjno-klimatycz-nej, którą przekraczają ku górze drzewa tylko w sprawnych ekologicznie biogru-pach, — biocenozy gleb górskich, — życie nad wodami i w wodach, — życie
pod śniegiem w zimie, — nie zbadane związki biologiczne łączące kwiaty roślin górskich z fauną owadów i ich fenologicznymi pojawami, — historyczny rozwój i przemiany szaty roślinnej i życia zwierzęcego Tatr w epoce lodowej i w holo-cenie, — najszerzej ujęta historia wędrówek roślin i zwierząt tatrzańskich w czasie i przestrzeni — oto niektóre tylko nasuwające się biologowi na myśl badania, dla których Tatry są naturalną podstawą wyjściową. Dla badań już obecnie prowadzonych lub takich, których cale mnóstwo wyłonią wspaniałe rozwijające się nauki przyrodnicze, Tatry stwarzają jedyne i niepowtarzalne warunki pracy. Tak jak z biologią, tak samo rzecz się ma z klimatołogią, geołogią, geomorfologią, glacjologią, pedologią czy speleologią: dla wszystkich tych i innych nauk Tatry przedstawiają jedyny w swoim rodzaju warsztat pracy, którego nauka nasza nie może się wyrzec. Pamiętać przy tym należy, Że chodzi tu nie o samą pracę naukowo-twórczą, lecz również o znaczenie przyrody tatrzańskiej dla wychowania młode) kadry biologów, geologów, geografów, leśników, rolników i wielu adeptów z innych dziedzin naszego życia naukowego i gospodarczego, którzy w Tatrach i tylko w Tatrach mogą znaleźć kształcącą ich przyrodę wysokogórską.
Dwa są warunki, od spełnienia których zależy dziś i zależeć będzie w przyszłości stopień użyteczności Tatr dla nauki. Pierwszym z nich jest otoczenie skuteczną ochroną przyrody Tatr, drugim — stworzenie w Tatrach i pod Tatrami (zwłaszcza w Zakopanem) stałych i dobrze prosperujących ośrodków pracy naukowej. Pierwszy Z tych warunków teoretycznie jest już spełniony, gdyż Z przeważnej części naszych Tatr utworzony został Park Narodowy, którego głównym celem — zgodnie z treścią § 4 ust. 2 oraz § 4 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z 30 października 1954 r. (Dz- U. Nr 4 z 4 lutego 1955 r., poz- 23) — jest
w rezerwacie ścisłym: „zachowanie w stanie nienaruszonym całości przyrody, w szczególności utrzymanie naturalnego składu lasu, jego podszytu i runa oraz wszystkich elementów przyrody żywej należących do świata roślinnego i zwierzęcego, oraz elementów przyrody nieożywionej",
w rezerwacie częściowym zaś „przywrócenie przyrodzie stanu naturalnego przez stosowanie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjno-hodowlanych i ochronnych oraz przez usuwanie elementów obcych pierwotnemu składowi zespołów roślinnych i siedlisku".
W ciągu siedmiu lat istnienia Parku niewiele tylko uczynionono dla skutecznej ochrony jego przyrody a zwłaszcza dla dwóch najważniejszych i ściśle ochronnych zadań: gospodarki w lasach, na halach i na pastwiskach oraz racjonalnie zorganizowanej turystyki i komunikacji. O ile w pierwszej sprawie zanotować można w okresie istnienia Parku Narodowego realne osiągnięcia, to druga — stoi źle, gdyż interesy tzw. ułatwionej turystyki, któta zrodziła się w Tatrach przed drugą wojną światową, nadal są w Tatrach pielęgnowane i zagrażają poważnie przyrodzie Parku Narodowego. Często niestety wynoszą one nieprzemyśla-
ne i krótkowzroczne interesy turystyki i sportu ponad potrzeby ochrony przyrody Tatr. Dzieje się zaś to wbrew duchowi i literze nakazów prawnych, zawartych w przytoczonym wyżej rozporządzeniu, którego pełną treść umieszczono na końcu tej książki. Orzeka ona w § 3 pkt 1, iż: „na obszarze Parku, określonym w § 2 ust. 1, działalność człowieka1 oraz wszelkie czynności gospodarcze, ich charakter, zakres i sposób przeprowadzenia muszą być ścisłe dostosowane do potrzeb ochrony przyrody i być zgodne z jej celami".
Wobec tego, że w Tatrach utworzono Park Narodowy dla ochrony całości przyrody tatrzańskiej — przede wszystkim z motywów naukowych i kultur alno-wy-chowawczych, muszą "w nim ustąpić na dalszy plan lub być z niego wyeliminowane wszelkie takie czynności, które przyrodę jego niszczą lub zmieniają, jako „niezgodne Z jego celami".
Władze Tatrzańskiego Parku Narodowego, to znaczy Zarząd Ochrony Przyrody w Ministerstwie Leśnictwa, a zwłaszcza Dyrektor Parku oraz stojąca u jego boku Rada Parku, są odpowiedzialni za to, że postanowienia zawarte w rozporządzeniu o Tatrzańskim Parku Narodowym nie są należycie wykonywane. Patrząc na to, co się dziś dzieje w Tatrach po naszej stronie, odnosi się wrażenie, że właściwymi gospodarzami Tatrzańskiego Parku Narodowego nie są władze Parku, łecz uprzywilejowane pod każdym względem koła turystyczno-sportowe.
Wszakże Tatrzański Park Narodowy powołany został do życia przez Radę Ministrów nie dla celów rozwoju w nim ułatwionej, szablonowo prowadzonej masowej turystyki i dla wyczynowego sportu, lecz przede wszystkim dla utrzymania i ochrony przed zniszczeniem unikalnej przyrody tego wysokogórskiego obszaru po to, aby mogły w nim odbywać się podstawowe badania naukowe przyrody żywej i nieożywionej.
Podczas gdy na wszelkiego rodzaju inwestycje, związane z tak lub inaczej pojętą turystyką tatrzańską, wydaje się wiele milionów, to dla zrealizowania nawet w skromnej mierze postulatu utworzenia przy Tatrzańskim Parku Narodowym placówek naukowych, które by służyły właściwemu cełowi Parku, nie ma środków. Istnieją i działają na terenie Zakopanego potężne instytucje przeprowadzające tam kosztowne inwestycje w interesie ułatwionej turystyki i wyczynowego sportu, ale nie ma tam ani jednej nowej budowli przeznaczonej dla utrzymania i rozwoju badań naukowych w Tatrach Polskich.
Inaczej sprawy te przedstawiają się w Słowackim Tatrzańskim Parku Narodowym, utworzonym w roku 1948. W krótkim stosunkowo okresie czternastu lat powołano tam dobrą organizację, zaś w roku 1958 wzniesiono w Łomnicy Tatrzańskiej nowy budynek TANAP-u (popularny skrót nazwy Słowackiego Tatrzańskiego Parku Narodowego), w którym znalazły pomieszczenie zarówno Muzeum Parku Narodowego, jak i jego Stacja Naukowa, doskonale wyposażona w pracownie, aparaturę i wszelkie inne pomoce naukowe. Rada TANAP-u oraz zarząd Parku
zorganizowały już przedtem, tzn. w roku 1956, osobną Komisję do Badań Naukowych, zadaniem której jest udzielanie pomocy krajowym i zagranicznym naukowcom prowadzącym badania naukowe w Tatrach Słowackich. Komisja ta ogłasza drukiem własne roczniki naukowe; od roku 1957 po 1962 ukazało się ich pięć. Roczniki te stają się z roku na rok bogatsze w treść i coraz piękniejsze w swej szacie graficznej, a zaopatrzone w streszczenia prac naukowych w językach kongresowych, szerzą dziś wiadomości o przyrodzie Tatr w całym świecie.
Odbywają się w Zakopanem łub Łomnicy Tatrzańskiej zjazdy porozumiewawcze władz obydwu Parków Narodowych, polskiego i słowackiego. Zapadają na tych zjazdach uchwały o współpracy, łecz poza sprawami praktycznymi, dotyczącymi zwłaszcza ochrony zwierzyny i regułowaniu przygranicznej turystyki nie rozwinęła się dotychczas współpraca naukowa obydwu Parków Narodowych na większą skalę. Faktem też jest, że Słowacy, choć rozpoczęli organizację swego Parku Narodowego później aniżeli Polska, dziś mogą nam służyć wzorem dobrze zorganizowanej pracy naukowej. Oparta ona jest tam o własny kilkuosobowy etatowy personel naukowy, o własne pracownie, własną bibłiotekę i własne wydawnictwa naukowe. Tej doskonale zorganizowanej pracy przeciwstawiamy w Polsce wcale nie małą działalność naszych naukowców w Tatrach, lecz ci — nie posiadając pod Tatrami własnych i mocnych ośrodków organizacyjnych (te, które są w Zakopanem, znaczą niewiele), pracują w sposób nieskoordynowany, tematyka ich nosi na sobie piętno przypadkowości, nierzadko pewne tematy są dublowane, inne zaś leżą odłogiem.
W pracy naukowej winno obowiązywać ścisłe płanowanie. Jest ono naczelną dewizą zarówno Polskiej Akademii Nauk, jak placówek resortowych. Dla Tatr jako jedynej w swoim rodzaju i odrębnej całości przyrodniczej należy opracować specjalny plan międzynarodowych badań naukowych. Istnieje wszak Stalą Komisja Współpracy Połsko-Czechosłowackiej dla Zagadnień Regionu Tatrzańskiego, która przystąpiła już przed paru łaty do realizacji dzieła pt. „Monografia klimatu Tatr", mającej ukazać się w druku w 1965 roku. Takie współne polsko-słowackie tematy tatrzańskie należy podjąć planowo także w innych dziedzinach przyrodo-znawstwa. A tymczasem wydaje się, że zarówno Polska Akademia Nauk, jak Państwowa Rada Ochrony Przyrody, jak wreszcie Rada oraz Dyrekcja Parku pozostawiły Tatrzaiiski Park Narodowy indywidualnej inicjatywie, głównie pracowni na-ukowych szkól wyższych. Można by się ostatecznie zgodzić z takim stanem rzeczy, gdyby miał on być przejściowy. Przeczy temu jednakże fakt, że żadne uchwały podejmowane w tym względzie po wojnie zarówno przez Państwową Radę Ochrony Przyrody, jak przez Radę Tatrzańskiego Parku Narodowego, nie zostały wykonane. Polska Akademia Nauk nie ma w Zakopanem własnej odpowiednio dużej i dobrze Zorganizowanej placówki naukowo-badawczej ani też zorganizowanego — choćby kilkuetatowego — skupienia naukowców pracujących stale w Tatrach. To samo łiależy stwierdzić w stosunku do Parku Narodowego, nie rozporządzającego własnym personelem naukowym, ani nawet własnym budynkiem, który można by
choć w przybliżeniu porównać z analogicznymi inwestycjami po strome słowackiej. Nie ma też u nas żadnego organu naukowego lub popularnonaukowego związanego wyłącznie z Tatrami. Nie powiodło się nawet zamierzone wydawanie „biuletynu", który by informował społeczeństwo o postępach w organizacji Parku oraz o pracach naukowych wykonywanych na jego terenie. Nie doszło także do skutku wydanie drukiem „Bibliografii tatrzańskiej" Witolda H. Paryskiego, choć autor włożył w jej opracowanie niezmiernie dużo trudu.
Przytoczone wyże) fakty nie dają podstawy do optymizmu. Wydaje się, że tak jak ogólnie dla ochrony przyrody i jej zasobów nie ma obecnie przychylnej atmosfery w Polsce, tak samo nie ma jej dla spraw Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Musimy wierzyć, że obecny stan rzeczy w Tatrach i pod Tatrami, o ile chodzi zwłaszcza o organizacyjne postulaty nauki w stosunku do Parku Narodowego, ulegnie zmianie. Kierowani wiarą w lepszą przyszłość liczni naukowcy miłujący Tatry złożyli w tej książce owoc swoich badań przeprowadzonych wśród trudności, które przeważnie sami musieli pokonywać.
Oby wyniki ich ofiarnej pracy stały się podstawą do rychłego zorganizowania w naszym Tatrzańskim Parku Narodowym lepszych i korzystniejszych warunków do pracy naukowej aniżeli obecnie. Wierzymy, że przez poznanie prawdy naukowej o przyrodzie i człowieku w Tatrach zrodzi się w społeczeństwie, zwłaszcza zaś wśród naszej młodzieży, która tak żywiołowo dąży ku Tatrom, większe zrozumienie, a może także większe umiłowanie piękna najwyższych naszych gór — tej wspaniałej korony połskiej przyrody.
Wszystkim tym, którzy przyczynili się do powstania tej książki, Redakcja serdecznie dziękuje. W przygotowanie jej szczególnie wiele trudu włożyła p- Wanda Kulczyńska, która łzie tylko przez doświadczenie i wytrwałą pracę, ale przez silę uczucia żywionego przez nią dła Tatr — wzorem ojca i braci — nadała jej staranną i pięknie ukształtowaną formę.

W Zawoi, w czerwcu 1962 r.
Władysław Szafer





WSTĘP DO PIERWSZEGO WYDANIA

Powołanie do życia Tatrzańskiego Parku Narodowego uchwałą Prezydium Rządu z dnia 30 października 1954 roku stało się w opinii całego społeczeństwa ważnym i oficjalnym stwierdzeniem faktu, że Tatry były, są i będą zawsze uznane przez cały Naród za najpiękniejszy krajobraz Polski. Akt państwowy, uznający Tatry za Park Narodowy, poddaje je pieczy całego Narodu i cały Naród stawia na straży nienaruszalności lej jedynej w swoim rodzaju przyrody wysokogórskiej, jakiej na próżno szukalibyśmy w innych częściach naszego kraju, którym wszak nie brak wspanialej nieraz urody.
Od tej chwiłi nie będą już rządziły w Tatrach przypadek i samowoła. W miejsce ciągle zmieniających się i chwiejnych jak chorągiewka rządów Tatrami, w których okresy pomyślne należały do wyjątków, weszły już w życie postanowienia zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 października 1954 roku (Dz. U. z dtna 4 łutego 1955 roku, Nr 4, poz- 23). Okreśłając ściśle, naukowe, gospodarcze i turystyczne cele Tatrzańskiego Parku Narodowego, oddają one władanie nim jako dobrem całego Narodu w ręce ciał odpowiedzialnych, jakimi są Dyrektor i Rada Tatrzańskiego Parku Narodowego, w skład której wchodzą również przedstawiciele interesów gospodarczych i turystycznych.1
Nowe prawa i nowe obowiązki wynikające dla obywateli Państwa Polskiej/i Z faktu objęcia Tatr postanowieniami rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego, musi sobie przyswoić cale społeczeństwo, przede wszystkim zaś wszyscy ci, którzy Tatry zwiedzają łub w terenie Skalnego Podhala pracują w jakimkolwiek charakterze. Niniejsza książka wydana przez Zakład (Instytut) Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (Krakózc, ul. Ariańska 1) daje wszystkim, którzy rzetelnie pragną poznać przyrodę Tatr, wiadomości o niej ujęte w formie żywej i popularnej, niemniej ściśle naukowej^ Książką tą wzywa najwyższa polska instytucja naukowa społeczeństwo do poznania przyrody Tatrzańskiego Parku Narodowego. Apel ten kieruje ona zwłaszcza
do wszystkich młodych uczestników wycieczek w Tatry, spodziewając się, ze wśród nich znaleźć się mogą przyszli naukowcy, którzy będą może mogli stać się godnymi kontynuatorami wielkich naukowych dziel o Tatrach: Staszica i Lima nowskiego, K o t uli i Raciborskiego, N owić ki ego i Władysława Kule zy ń s kie go, Stanisława i Mariana Sokolowskich i wielu innych.
Redakcja dołożyła starań, aby autorami poszczególnych rozdziałów byłi dobrzy znawcy i gorliwi miłośnicy Tatr. Narodziny Tatr z miliony lat trwających przeobrażeń geologicznych opisał w sposób urzekający profesor Passendorfer. O jaskiniach i szczególnych formach żyjących w nich istot napisał znany „grotołaz" docent Kowałski. Krótki ustęp o klimacie Tatr opracował w znacznej mierze oryginalnie mgr Michalczewski. Niestety nie udało się redakcji zdobić obszerniejszego na ten temat rozdziału, jak również nie udało się je) uzyskać rozdziału o morfologii i innych geograficznych właściwościach Tatr. Lukę tę wypełnimy — mam nadzieję — w następnym wydaniu książki. Wody tatrzańskie i ich faunę opisał znawca tego przedmiotu profesor Gieysztor. Obraz lasów tatrzańskich przedstawił miody ich badacz docent Fabijanowski, osobliwy świat roślinny Tatr opisała dr Pawlowska, świat zwierzęcy został opracowany zbiorowo przez grupę znanych tatrzańskich faunistów, profesorów S e mb r at a i Wojtusiaka i docentów F e r e n s a i Kowalskiego.
Powyższe rozdziały o przyrodzie Tatr nie wyczerpują całego zakresu wiedzy przyrodniczej o Tatrach. O brakach geograficznych już wspomniałem. Dodam tu jeszcze brak osobnego rozdziału o minerałach i skałach Tatr, o ich morenach,
0 glebie, jej przeobrażeniach, erozji, mikroflorze i mikrofaunie; brakuje tu również osobnych rozdziałów o zwierzynie łownej i łowiectwie, o roślinach leczniczych i biologii kwiatów, o łąkach i polach uprawnych i wiele innych. Lecz nasza książka nie jest monografią, nie ma przeto obowiązku wyczerpywać tematu nawet pod względem przyrodniczym, nie mówiąc już o stronach gospodarczej i turystyczne). Aby wszakże
1 te dwa ważne działy wiedzy o Tatrach znalazły w niej swój ślad, dołączono rozdział doskonałego znawcy, docenta Ko I o w c y o pasterstwie w Tatrach oraz krótki tozdzial o turystyce i jej stosunku do ochrony przyrody czynnego i doświadczonego turysty Paryskiego.
Książkę naszą zamyka interesujący wszystkich szkic historii realizacji Tatrzańskiego Parku Narodowego napisany przez profesora G o e tł a, który przez dziesiątki lat nie tylko pilnie śledził bieg tej wielkiej dla nas wszystkich „ochraniarzy" sprawy, lecz przy jej realizacji „magna pars fuit".
Tatry oglądane przez treść naszej książki o ich przyrodzie są pomniejszone. Pomniejszają je nie tylko luki w samym układzie i w treści książki, lecz zupełny brak w niej wiadomości o tych ludziach tatrzańskich, którzy bądź przez swą twórczość literacką, bądź też artystyczną stworzyli o Tatrach lub z Tatr wysnuli nieśmiertelne wartości dla narodowej kultury. My, przyrodnicy, dając dziś w postaci tej skromnej książki społeczeństwu garść wiedzy o przyrodzie Tatr, pragnęli-
byśmy bardzo, aby również i humaniści miłujący tak jak i my Tatry, z okazji utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego przypomnieli ze swej strony wszystkim przekraczającym dziś w nowych warunkach granice Parku, o legionie wielkich twórców w dziedzinie literatury i sztuki Tatr i Skalnego Podhala.
Wreszcie mamy prawo oczekiwać, że grupa czynnych turystow-tatermków chodząca niestrudzenie od Chałubińskiego i Sabały po Tatrach, wniesie również swój wkład w budujące się realnie fundamenty organrzacyjne naszego najpiękniejszego Parku Narodowego, w postaci odrębnych publikacji. Jeżeli te nadzieje się spełnią, okaże się dopiero wszystkim idącym w Tatry, jak wiełkiego czynu społecznego dokonał Rząd Polski uchwalając w dniu 30 października 1954 roku rozporządzenie o Tatrzańskim Parku Narodowym.
Odtąd nie powinno być żadnej sprawy tatrzańskiej, która by była załatwiana pokątnie, po „kumotersku" lub biurokratycznie. Nie powinno być też w tej dziedzinie żadnej sprawy mało ważnej lub mało interesującej ogół obywatełi. Łamy całej prasy powinny szeroko otworzyć się na przyjęcie licznych głosów społecznych, które swobodną dyskusją objąć winny jak najszersze warstwy Narodu. Tylko bowiem powszechne i nigdy nie słabnące zainteresowanie się Tatrami całego społeczeństwa nada żywą treść nowej i tak jeszcze młodej ich nazwie: Tatrzański Park Narodowy.

Władysław Szafer
Zabrze, 10 maja 1955 r.





SKOROWIDZ POLSKICH NAZW ROŚLIN

arcydzięgiel litwor arecja bakterie siarczane baldaszkowate bodziszek leśny boimka dwurzędowa borowik szlachetny borowiki borówka brusznica czarna — czernica p borówka czarna borówki brodaczka brodawnik szary — tatrzański brunatnice brusznica p borówka brusznica bruzdnice brzost brzoza karłowata kaipacka — niska — omszona brzozy buk p buk zwyczajny buk zwyczajny chabry cieciorka pochewkowata ciemiężyca Lobelia cis pospolity cynamony czeremcha skalna czernieć gronkowy czosnek — górski — niedźwiedzi czworolist pospolity desmidie dębik — ośmiopłatkowy dęby dziewięciornik błotny dziki bez czarny — — koralowy dziurawce dziurawiec czteroboczny — zwyczajny dzwonek alpejski — drobny — lancetowaty — Scheuchzera — wąskolistny figowce fiołek alpejski — dwukwiatowy — trwały fiołki gajnik trzyrzędowy gajowiec żółty gęsiówka glony b głodek kutnerowaty i — mroźny — mrzygłód głownie gnidosz dwubarwnj — okółkowy gnieźnik leśny gołąbki goryczka Klusjusa kropkowana przeźroczysta trojeściowa goryczki goździk lodnikowy lśniący okazały wczesny goździkowate grab grążele gruszyczka jednokwiatowa grzybienie grzyby gwiazdnica trawiasta huba korzeniowa pospolita huby jałowiec halny jarząb mączny nieszpułkowy pospolity jarzec jarzębina jarzmianka większa jaskier alpejski górski karłowaty lodnikowy okrągłolistny platanolistny skalny Jastrzębce Jastrzębiec alpejski bródkowaty kosmaty przewiertniowaty jawor lesion jeżyna jęczmień jodła p jodła pospolita jodła pospolita karmnik kolankowaty klon konietlica łąkowa karpacka konwalijka dwulistna kopytnik pospolity kosaciec kosaćcowate kosmatka brunatna kłosowa olbrzymia żółtawa kosodrzew p kosodrzewina kosodrzewina ^ kosówka p kosodrzewina kostrzewa barwna karpacka niska pstra tatrzańska kozłek całolistny trójlistkowy krasnorosty krokus p szafran spiski krzyżowe kuklik górski rozesłany kurki laury lepiężnik biały różowy wyłysiały lepiężniki lepnica bezłodygowa leszczyna lilia — złotogłów lilijka alpejska liliowate limba lipa — drobnolistna listera sercowata macierzanka nadobna — karpacka mak — alpejski — tatrzański malina — kamionka — właściwa marzanka wonna maślaki mąkinia mchy mglejarka popielata mieczyk — dachówkowaty mietlica alpejska — pospolita — psia miłosna górska modrzew — europejski — polski modrzyk górski mokrzyca Kitaibela — rozchodnikowata mszaki muchomor czerwony naleźliny naparstnica zwyczajna naradka włosista narecznica szerokolistna nawłoć pospolita nibymarchwica pojedyncza niezapominajka alpejska leśna oczeret olcha kosa olsza szara okrzemki omieg górski kozłowiec opieńka miodowa oset łopianowaty siny osika ostrołódka Hallera karpacka polna ostrożenie ostrożeń łąkowy ostróżka tatrzańska owies owsica pstra palmy pałka paprocie paprotnik Brauna kolczysty ostry perz psi pępawa Jacąuina miękka wielkokwiatowa piaskowiec orzęsiony pierwiosnka długokwiatowa łyszczak maleńka wyniosła pierwiosnkowate piżmaczek wiosenny pleśnie płaszczeniec falisty płonnik północny podbiał podbiałek alpejski podrzeń żebrowiec pokrzywa — zwyczajna ponikło błotne porosty porzeczka skalna posłonek alpejski potrostek alpejski powojnik alpejski prosownica rozpierzchła przetacznik górski przewiercień długolistny przymiotno alpejskie — attyckie — węgierskie przytulia nierównolistna — okrągłolistna — Schultesa przywrotniki psia trawka pszonak Wahlenberga — Wittmanna rdest plamisty — wężownik — ziemnowodny — żyworodny rdestnica rdesty rdze rogownica jednokwiatowa — polna — Raciborskiego — szerokolistna — trój szyjkowa — wełnista rogownice rojnik górski — Preissa rośliny kwiatowe rośliny naczyniowe rośliny zarodnikowe rośliny zielne rozchodnik — alpejski — biały rozchodnik karpacki róża alpejska różanecznik wschodniokarpacki różaneczniki różeniec górski rutewka orlikolistna rydze rzeżucha trójlistkowa rzeżuszka alpejska rzeżusznik tatrzański rzęsa rzodkiewnik Hallera — karpacki sasanka biała — słowacka — wiosenna saussurea alpejska — wielkogłowa sesleria tatrzańska sinice sit skucina — sztywny skalistrój pirenejski skalnica darniowa — gronkowa — jastrzębcowata — karpacka — mchowata — nakrapiana — naprzeciwlisitna — naradkowata — odgiętolistna — seledynowa — tatrzańska — zwisła skalnice skalnicowate skórnik kędzierzawy skrzypy skucina p sit skucina sosna p sosna zwyczajna sosna błotna — zwyczajna sprzężnice starzec gajowy — główkowaty — górski — karpacki starzec kraiński stokrotnica górska storczyki strzech wy sybaldia rozesłana szafran spiski szarota drobna Hoppego norweska szarotka alpejska szczaw górski szczawie szczawik zajęczy szczawiór alpejski szczyr trwały szelężnik wysokogórski śledziennica skrętolistna śmiałek pogięty świerk p świerk pospolity świerk pospolity świerzbnica karpacka tojad mocny mołdawski tojady topola osika torfowce traganek alpejski groszkowaty jasny wytrzymały trawy trzcina trzcinnik leśny owłosiony turzyca dwupienna czarniawa czarnopurpurowa leśna turzyca mocna pospolita przydymiona siwa tatrzańska tęga zawsze zielona turzyce turzycowate tymotka alpejska łąkowa Michela ukwap karpacki urdzik karpacki warzucha tatrzańska wawrzynek wilczełyko wątrobowce wełnianka szerokolistna wiąz wiciokrzew czarny suchodrzew wiciowce widłak jałowcowaty widłaki wiechlina alpejska — f żyworodna Chaixa granitowa łąkowa roczna wiotka wierzba iwa Jacąuina Kitaibela szwajcarska śląska wykrojona zielna żyłkowana wierzbownica drobnolistna górska mokrzycowa okółkowa wierzbówka kiprzyca wierzby wietlica alpejska wrośniak świerkowy wrzos zanokcica zielona zaraza żółta zawilec gajowy — narcyzowy zboża zerwą kłosowa — kulista ziarnopłon wiosenny zielenice ziemniaki zimowit jesienny zimoziół północny złocienie złocień alpejski okrągłolistny złotowiciowce żabiściek żankiel zwyczajny żebrowiec żłobik koralowaty żywce żywiec cebulkowy dziewięciolistny gruczołowaty żywokost sercowaty SKOROWIDZ ŁACIŃSKICH NAZW ROŚLIN Abies alba Acarospora oxytona Acaulon muticum Acer platanoides — pseudoplatanus Achnanthes minutissima Aconitum callibotryon var firmum — moldavicum Actaea spicata Adenostyles alliariae Adoxa moschatellina Agaricales Agropyron caninum Agrostis alpina — canina — vulgaris Alchemilla — oculimarina — pseudincisa — Walasii — Wallischii Alectoria — altaica — bicolor — implexa — ochroleuca — pubescens Alectorolophus alpinus Algae Allium montanum — ursinum Alnus glutinosa — incana — viridis Amanita citrina — muscaria subsp regalis — rubescens — vaginata Amblystegiella jungermannioides Anacamptodon splachnoides Anaptychia stippaea Anastrophyllum donianum — reichardtii Andreaea Blyttii — crassinervia — frigida — nivalis — Rothii Andreaeinae Androsace chamaejasme Anemone narcissiflora — — subsp europaea — nemorosa Annelaria semiovata Anomobryum concinnatum Anomodon — attenuatus — longifolius — viticulosus Antennaria carpatica Anthelia julacea — juratzkana Antitrichia curtipendula Aphyllophorales Arabis Halleri Archangelica officinalis Arecia Arenaria ciliata Armillaria mellea Arthonia Asarum europaeum Ascochyta Bienaszi Asperula odorata Asplenium viride Asterionella formosa var tatrica Astragalus alpinus — australis — frigidus — oroboides Astrantia maior Athjłrium alpestre



SKOROWIDZ POLSKICH NAZW ZWIERZĄT

amonity baran belemnity bezkręgowce biedronki biegacze biegaczowate bielinek bytomkowiec — kapustnik bielinki bizon bleskotki + błonkówki błotniarka jajowata — moczarowa borsuk bóbr brzuchorzęski burzyk bydło bytomkowiec p bielinek bytomkowiec cap (kozica) chruściele chruściki chrząszcze cierniówka cietrzew cytrynki czeczotka — alpejska czerwce czterooczak świerkowy czyż ćmy daniele darniówka kaukaska tatrzańska zwyczajna darniówki derkacz drozd obrożny skalny śpiewak drozdy dwuparce dzięcioł czarny pstry duży trójpalczasty zielonosiwy dzięcioły dzik gacek wielkouch gady gajówka pierwiosnka gąbki gągoł malutki gąsieniczniki gąsienicznikowate gęsi dzikie gil głowacz pręgopłetwy głowonogi głuszec gmachówka „gniewiec" (= gniewosz plamisty) gniewosz plamisty gołębie — dzikie górówka Japońska górówki gronostaj groszkówki gryzonie jarząbek jastrząb gołębiarz jaszczur jaszczurka zwinka — żyworodna (= żyworódka) jaszczurki jelenie — perskie jeleniowate jeleń kaukaski jelonki jemiołucha jerzyk jeż jeżówce jętki kaczka krzyżówka kaczki dzikie kaJużnicowate kania ruda kiełż kleszcze komarnice komary kopciuszek kopytne korale kornik drukarz korniki kos kosarze koszatka koszówki koty kowalik koza (p kozica) kozica karpacka kozice wkładka kred po s koziorożec kozły dzikie kozy kózki kraśniki krążałek obły kret ślepy krety kręgowce krętaki krowa kruk krukowate krzyżak krzyżodziób sosnowy świerkowy ksylofagi kumak górski ") kuna kamionka leśna kuny kuraki leśne kuropatwa kusaki kwiczoł lemingi lew jaskiniowy liliowce lipień lis liścionogi łasicowate łaska łoś łowiki łuskowiec łuszczaki makolągwa malinowiec małże małżoraczki mamut miernikowce mięczaki miodunki modraszki moliki mopek mornel motyle mroczek borowiaczek — posrebrzony — pozłocisty — późny mrówki mszywioly muchołówka szara muchówki muflon mustyki mysikrólik mysz domowa — leśna — polna myszołów włochaty — zwyczajny myszołowy myszy nagórnik skalny nartniki nawałnik nicienie niedźwiedź wkładka kredowa po s — brunatny — jaskiniowy niepylak apollo niesporc aki niestrzęp głogowiec nietoperze nocek Bechsteina — duży nocek wąsatek nocki nornica ruda numulity ochotki ogniczki o marlice omomiłki opaślik opocznik — białożytka orlik krzykliwy orły orzechówka — długodzioba — krótkodzioba orzeł przedni orzesznica ostrygi osy ocwornice owady — bezskrzydłe — dwuskrzydłe owadziarki owce padalec zwyczajny pająki pajęczaki pardwa alpejska — amerykańska pardwy parzydełkowce parzystokcpytne paszkot pawiki paź królowej pchły pełzacz leśny pełzacze perkoz zausznik perłowce piecuszek piegża pierwiosnek pierwotniaki pijawki pilchowate piramidka naskalna pień pliszka górska — siwa pluskoice pluskwiaki — różnoskrzydłe — równoskrzydłe pluszcz płazińce płazy płochacz halny — pokrzywnica plywakowate poczwarówka alpejska — bezzębna — Bielza — okazała — północna — sklepiona — tatrzańska — zaostrzona poczwarówki podkowiec mały pokrzewka czarnołbista pokrzewki pokrzywnik polnik — bury — śnieżny — tatrzański — zwyczajny pomrów błękitny — nadrzewny pomrówiowate pomurnik ponowiec popielica pośnieżek promienice pizadka dębówka przekrasek przepiórka przeźroczkowate przeźrotka Kotuli przeźrotki przylżeńce przytulik strumieniowy pstrągi psy pszczoiinki pszczoła miodonośna — zwyczajna pszczoły ptaki — drapieżne — kurowate (p kuraki i kuraki leśne) — owadożerne — śpiewające — wodne puchacz pustułka puszczyk radiolarie ramienionogi raniuszek renifer ropucha zielona — zwyczajna ropuchy ropuszki rośliniarki rozpucz roztocze rudzik rurkonose rusałka żałobnik rusałki rybitwa krótkodzioba ryby ryjkowce ryjowka aksamitna górska malutka ryjówki ryś rytownik pospolity rzęsorek mniejszy rzeczek rzęsorki salamandra plamista sarna sęp kasztanowaty płowy sępy sieciarki siewka górna sikora czarnogłowa czubatka sosnówka sikory siwerniak skąposzczety skoczogonki skorupiaki skowronek górniczek polny skrzelopływka bagienna słonka smok smolik smużka sojka sokół kobuz wędrowny sowa uralska uszata włochata sowy sówki spiriferiny sprężyki ssaki — drapieżne — owadożerne — roślinożerne stawonogi stonki strzebla strzyżyk studniczki stułbia synogarlica turecka szarak p zając szarak szarańczaki szczekuszki szczerbówki szczur wędrowny szerszeń szklarka płaska — przeźroczysta — siedmiogrodzka szklarki szklarkowate szlaczkonie szpak ściga ślepy kret p kret ślepy ślimak aksamitny — długowłosy — jednozębny — karpacki — kosmaty — Lubomirskiego — maskowiec — nadobny — Rossmaesslera — siwy — tatrzański — winniczek — zaroślowy ślimaki — nagie ślimakowate śnieguła świdrzyk — górski — karpacki — nadrzewny świdrzyk Parreyssa — pospolity — rozdęty — siwy — zmienny świdrzykowate świergotek drzewny — górski — nadwodny świnia dzika świstak świstunka — górska tchórz topolowiec traszka górska — grzebieniasta — karpacka — zwyczajna traszki troć trzmielce trzmiele trzpienniki wachlarzyk walkówka górska wapiti ważki węże widelnice widłogonki widłonogi wielbłądki wiewiórka wije wilk wioślaki wioślarki wirki wlochatka Tengmalma wodopójki wojsiłki woły wrończyk alpejski — żółtodzioby wrotki wróbel domowy wróblowate wydra wyplawek alpejski wyp ławki zając — szarak zającowate zaleszczotki zaskroniec zwyczajny ziemiórki zięba jer — zwyczajna zimorodek zmorszniki znużki zwierzęta bezkręgowe p bezkręgowca zwójkówki źródlarka austriacka żaba trawna — wodna żaby żądłówki żbik żerdzianka żmija zygzakowata żmije żolędnica żronki żubr



SKOROWIDZ NAZWISK

Abramow A L i Z N Adamczyk B Anczyc W L Asnyk A Bachleda K wkładka kredowa po s J Balat F Baliś M Baum J Barabasz S Bąkowski J Berg Bethlenfalvy E Bielz E A Bieńkowski W Blahout M Boberski W Bobkowski A Bojor p Szwab Bojor Bolesław książę krakowski i sandomierski Boros A Boulenger J G Brabenec J Bresadola Brodbeck Ch Buchholtz J Bukowski W Burchart J Burger II Ćerny W Chalane V H Chałubiński T Chapman H U Chełchowski W Chodorowski A Chodzicki E Chomicz K Couturier M A Czerkawski J Czirbesz J A Czubiński Z Dengler A Diehl J Dluska B Dłuska H Domaniewski J Domin K Dominik T Dorier Dub O Duda J Dvorsky V Dyakowska J Dyk V Dziadoń Dzieślewski Ekhart Eichborn Eljasz W p Eljasz Radzikowski W Eljasz Radzikowski S Eljasz Radzikowski W Fabijanowski J Faleński F Favre J Ferens B Ferianc O Feriancowa Z Figula K Franek C Frankę Fritze J Frólich D Fudakowski J Gaisler J Geitler Gerlach T Gieysztor I Gieysztor M Goetel W Goldfinger Goszczyński S Gradziński R Grissinger K Gut S Gutwiński Gyorffy I Hacąuet B Haefeli R Halicki B mapa po s Handel Mazzetti H Hanzak J Hartert E Havlin J Hazay J Hazslinsky Hetcho Hill Hirs M Hoesik Hohenlohe C Hollos Hołub Pacewiczowa Z Homolacs E Homolacs S Horva Hrabe Hrosieński M Hudec K Ilse Jachno J Janda J Janota E Jarosz J Jedlinka J Juratzka J Kacvinski M Kalchbrenner Kalenski G Kamler E Kammerer P Kapuścinski S Karlinski J Karłowicz M Karpiel Kasprowicz J Kettner R Kiełpiński J Kiernik E Klemensiewicz Z Khma M Klimaszewski M mapa po s Kłapa M Kocyan A Koi Kolbenheyer K Kolowca J Komarek J Komornicki G Komornicki T Komorowski KopeLowa W Korniłowicz T Kofistka K Kosińska Baitnicka S Kościelniak B Kotariski Z Kotula B Kowalski K Kozak V Koziebrodzki W Koźminski Kiajina V Kratochvil J Król Z Królikowski B królowie: Aleksander Jagiellonczyk Kazimierz Wielki Michał Wiśniowiecki Stanisław August Poniatowski Stefan Batory Władysław Łokietek Władysław IV Zygmunt Stary Zygmun II Kruczała J Krupa J Krzeptowski A Krzeptowski Wala Samek Kubicka J Kuc M Kuhn M Kulczyńska W Kulczyński W Kulesza W Kusper p Majerczyk Kusper Kuster J Kuźniar W Kvas K Lange M Lehmensick Leibundgut H Lelek A Lenin W Leszczycki S Lettner G Lhota O Liberak M Lilienfeld F Limanowski M Limpricht G Lisowski S Lityński A Lojka H Loźek V Lubomirski W LukniS M mapa po s Łaska B Łobarzewski H Łomnicki A Madeyski C Majerczyk Kusper Malawski A Malczewski J Małkowski S Mańka K Marchlewski J H Marrhlewski M Martens von Maran B Matlakowski W Medwecka Kornaś A Michalczewski J Micherdziński W Mickiewicz A Miczyński K Miechowita M Młynarski M Moniuszko S Morosow Mościcki I Mościcki K Motyka J Murzański Muszyński S Muller K Myczkowski S Nadwornik J Namysłowski B Nazim W Nemec Nespiak A Neverly M Nikorowicz K Noskowski W Nowakówna J Nowicki M p Nowicki M Siła Nowicki M Siła Oleksy B Oleksynowa K Olszewski P Orlicz M Osiecki S Ossowski G Pancer Kotejowa E Paryski W H Passendorfer E Pawlikowski J G Pawlikowski J G H Pawłowska S Pawłowski B Peciar W Peltz M Petrović S Pietrusiński L Pikula J Piłat A Pilous Z Plawicki F Podobiński L Podpera J Poi W Poliński W Pomeroy Prauss K Prószyńska M Quervain M Raciborski M Radomski A Radwańska Paryska Z Ralski E Rautenstrauchowa Ł Rehman A Rejment Grochowska I Rieben E Riedel A Riedlowa W Roj W Romer E Rosicky B Rossmaessler E A Rostafiński J Roszkowski W Roubik V Rouppert K Roli J Rudnicki J Ryziewicz Z Rzewuski Sabała J Sagan L Salamon Aladar Sasi Sawicz Lubicka L J Schaefer H Schauer E Scherffel Schiffner V Schmuck A Schumann Sembrat K Sieczka M wkładka kredowa po s Siedlecki M Siemińska J Silva Tarouca Simphcissimus Singer R Siwek W Skinner M P Skirgiełło A Smólski S Sokołowski A Sokołowski J Sokołowski M Sokołowski S Somora J Stangenberg M Starmach K Staszic S Stccki K Steczkowska M Stefureac T Stein G Stenz E Stęczyński B Z Stitz H Stolarczyk J Stizemieński K Strzemski M Suza J Szafer W Szaflarski J mapa po s Szafian B Szajnocha W Szepesfalvy J Szklarczyk Gazdowa C Szurak Szwab Bojor W Szweykowski J Szymczakowski W jun Szyszyłowicz I Ślósarski A Śmiałowska Z Środoń A Swiecimski J Świerz L Swierz M Świętosławski W Siman J Sir S Smarda J Tarnowski Tatar Sz Tetmajer K Tobolewski Z Tokarski J Toll S Townson R Tripplin T Trpis M Turcek F J Tyrała Urban Z Urban ski J Uttendórfer O Uznański D Vaillant Vanek R Vezda A Vilhelm J Wagner A J Wahlenberg J Wala J wkładka kredowa po s Walas J Wasilkow B P Wąsowicz T Weber Westerlund A Wielkopolanin X Wierzbicki Z Wierzejski A Wigilew B Wiszniewski W Wit K p Wit Jóiwikowa K Wit Jóźwikowa K Witkiewicz S Witkowski A Wittrock Włodek J Wodzicka M Wodzicki K Wojnarowicz J Wojtusiak R Wolska H Wołoszyńska J Wójcik S Wójcik Z Wróbel A Wróblewski A Wrzosek A Wyczółkowski L Zacharowa Zając Sychowa M Zajączkowski M Załęska M Zamoyski W Zaruski M Zarzycki K Zborowski J Zdun J Zejszner L Ziemońska Z Zwolińska Z Zwoliński S Zwoliński T Żadin Żeleński W Żeromski S Żmuda A ofka P




Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.


ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT


NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI