STAN KSIĄŻKI BLISKI IDEAŁOWI, lekkie śladu po ołówku wytartym gumką

Tytuł oddaje ewolucję układu władzy w Rosji - od sowieckiego KGB do KGB Rosji. Książka opisuje skąd wziął się system władzy i dlaczego Rosja ma tylko namiastkę systemu demokratycznego i kapitalizmu.

Wydawnictwo Arcana opublikowało książkę Włodzimierza Marciniaka "Rozgrabione imperium" bardzo szczegółowo analizującą proces transformacji Związku Sowieckiego we Wspólnotę Niepodległych Państw. Synteza jest kompletna i odwołuje się do bogatej literatury źródłowej. Wiele godzin spędzonych przez autora w bibliotekach i archiwach przyniosło poważne efekty. 

Książka obejmuje wszystkie aspekty transformacji sowieckiej a zwłaszcza gospodarczy i polityczny. Szczególnie ważny (także z polskiej perspektywy) jest proces zlewania się części elit komunistycznych i opozycyjnych. Biorąc pod uwagę gigantyczną przewagę gospodarczą ludzi systemu sowieckiego, były w Rosji tylko partie mniej lub bardziej nomenklaturowe. Okres pierjestrojki zapoczątkował wprowadzenie ustaw o kontrolowanej liberalizacji gospodarki zapoczątkowując tzw. Wielką Rewolucję Kryminalną (czyli uwłaszczenie nomenklatury 1[zasłonięte]992-19). Naiwna wiara liberalnego premiera Gajdara w zlikwidowanie nomenklatury komunistycznej poprzez zadekretowanie wolnego rynku okazała się równie naiwna jak liberalizm Lewandowskiego czy Tuska. Od początku dom dzisiaj kapitalizm w Rosji miał charakter polityczny. "Państwo najpierw wypowiedziało niepisaną umowę społeczną o przestrzeganiu pewnych zobowiązań (np. terminowego wypłacania emerytur) i jednocześnie gwarantowało prawa nomenklatury". Reformatorzy byli nazywani "rządem młodszych pracowników naukowych".

W ostatnich wyborach liberalny ruch Jabłoko kierowany przez Grigorija Jawlińskiego (ruch wywodzący się ze Związku Demokratycznego i skupiający autentycznych demokratów, nie przemalowanych komunistów) nie startował. Według autora cała historia tzw.demokracji w Rosji to walka różnych skrzydeł byłej nomenklatury. Już w 1992 w ramach obozu Jelcyna "Demokratyczna Rosja" została zepchnięta do roli drugoplanowej przez Ruch Reform Demokratycznych (umiarkowana nomenklatura niższego szczebla i postępowi demokraci) z antykomunizmem jako oficjalną ideologią.

Rozpad ZSRR po nieudanym puczu w 1991 i przejęcie władzy przez Jelcyna to szczyty powodzenia polityki suwerenności poszczególnych państw. Rosja zwalczyła dominację Związku Sowieckiego po czym stopniowo zaczęła odbudowywać swoją imperialną pozycję. Podstawą była dominacja Rosjan w korpusie oficerskim i nostalgia za poprzednimi czasami ("Nie ma ZSRR ale jest Związek Socjalistycznych Okręgów Wojskowych"). Rosyjskie wojska stłumiły ruchy narodowe w państwach azjatyckich broniąc władzy prorosyjskich i postkomunistycznych frontów ludowych.   

Stale przewijała się idea silnej władzy i połączenia "demokracji z patriotyzmem", silnego państwa co ucieleśnił Putin. Demokracja w Rosji już ma praktycznie jedynie charakter formalny, co zauważyło OBWE. Rosja jest podzielona na firmy "prywatne" żyjące z interesów z państwem, nastąpiła nawet prywatyzacja struktur siłowych ZSRR. Prywatne służby specjalne stanowiły ważny element walki politycznej i gospodarczej.

Wszystkich zainteresowanych jak to się stało zachęcam do lektury "Rozgrabionego imperium". Znajdziecie bardzo wiele analogii do sytuacji w Polsce. Zwłaszcza analiza poszczególnych etapów przekształceń gospodarczych wciąga.

Sebastian Rudnik