Viva Pinata jest grą trudną do sklasyfikowania. Twórcy – ekipa Rare (znana choćby z takich produkcji jak Perfect Dark Zero) – połączyli w niej elementy znane z Animal Crossing, Pokemon czy Harvest Moon. Krótko mówiąc: w grze zajmujemy się tworzeniem i pielęgnowaniem ogrodu.
Nie jest to jednak zwykły przydomowy ogródek, a to za sprawą jego mieszkańców – pinat. Są to papierowe, wypełnione słodyczami zwierzęta, bardzo popularna atrakcja przyjęć urodzinowych meksykańskich dzieci. Każda pinata w grze jest kolorowym odpowiednikiem istniejącego w rzeczywistości zwierzęcia. Mamy więc konie, papugi, dżdżownice, myszy, wilki i wiele innych gatunków (w sumie ponad 60). Nasi papierowi podopieczni mają preferencje identyczne z ich pierwowzorami. Są wśród nich zarówno pinaty roślinożerne, jak i drapieżniki. Niektóre wolą zamieszkiwać trawiaste przestrzenie, inne preferują tereny wodne.
Wpływając na wygląd i kształt ogrodu zwabiamy do siebie poszczególne gatunki pinat. Podczas gry musimy mieć na uwadze cały ekosystem, a to za sprawą tego, że autorzy umieścili w swojej produkcji rozbudowane łańcuchy pokarmowe (na przykład: rozkopanie ziemi zwabi dżdżownice, które zaś będą łakomym kąskiem dla wróbli, na te z kolei chętnie zapolują drapieżniki).
Do pielęgnacji ogrodu wykorzystujemy różne narzędzia, sadzimy rośliny, drzewa, podlewamy je, dokarmiamy pinaty czy też budujemy ogrodzenia oddzielające od siebie nie przepadające za sobą zwierzęta. Zatrudniamy również pomocników, którzy wykonują za nas co bardziej monotonne zajęcia.
Czasami do naszego ogrodu wkrada się dzika, zawierająca w sobie trujące słodycze pinata. Jej działalność jest raczej niepożądana, więc trzeba ją albo przegonić (należy przy tym uważać, żeby jej nie rozbić, bo trujące słodycze mogą zostać zjedzone przez nasze pinaty), albo oswoić.
W sklepie możemy dokonywać zakupu wyposażenia naszego ogrodu (fontanny, place zabaw dla poszczególnych gatunków pinat, ogrodzenia itp.). Poza tym korzystając z możemy wyposażać nasze pupilki w czapki, plecaczki, wąsy, okulary itp. W grze istnieje również tryb online. Jest on podobny do tego, który znamy z Animal Crossing: Wild World – gracze mogą wymieniać przedmiotami, albo przesyłać sobie pinaty w prezencie.
