Zadaniem niniejszego przewodnika jest przedstawienie spotyka­nych na drzewach i krzewach leśnych uszkodzeń liści i igieł, gałęzi i pnia oraz innych objawów mogących świadczyć o przebiegają­cych w lesie szkodotwórczych procesach chorobowych.

Przewodnik ma służyć pomocą w znalezieniu odpowiedzi na py­tania dotyczące przyczyny zaobserwowanych zmian i informować o ewentualnych zagrożeniach z nimi związanych. Przy tym w za­sadzie nie zawiera opisu biologii szkodliwych owadów czy grzy­bów i sposobów ich zwalczania, bo jest to zadanie licznych facho­wych podręczników oraz „Instrukcji ochrony lasu".

Opisywane objawy, przedstawione na zdjęciach przywoływanych w tekście, jak i zamieszczone informacje identyfikacyjne zapre­zentowano według następującego schematu:

Co obserwować?

Objawy: opis uszkodzenia, zjawiska.

Gatunek drzewa/krzewu: wymieniono gatunki, których dotyczą uszkodzenia.

Okres obserwacji: podano okresy, w jakich najlepiej obserwo­wać uszkodzenia, zjawiska itp.

Przyczyna/sprawca: określono przyczynę choroby lub podano nazwę sprawcy uszkodzenia.

Podobne objawy: określono przyczynę lub nazwę sprawcy uszko­dzeń podobnych do omawianych.

Znaczenie gospodarcze: zaznaczono, czy obserwowane uszko­dzenia mają, a jeśli tak, to na ile istotny, wpływ na stan lasu.

Szybkie rozpoznanie sprawcy i prawdopodobnej skali występu­jących w lesie zjawisk o charakterze patologicznym jest bardzo ważne w ochronie lasu. Wynikające stąd zadania mieszczą się w zakresie obowiązków gospodarzy lasu, niemniej, jako nacecho­wane z reguły niecałkowitą przewidywalnością skutków ingerencji człowieka w ekosystemy leśne, w dynamiczny, bogaty świat żywej przyrody, wyróżniają się wysokim stopniem trudności wymagają­cym prawdziwie profesjonalnego kunsztu.

Jestem przekonany, że w pewnym stopniu realizację tych zadań ułatwi niniejsza publikacja.

Janusz Szwałkiewicz

Spis treści

Od autora      6

Uszkodzenia drzew liściastych

Brzoza    8       

Brzoza i inne gatunki  24          

Buk  30

Buk i inne gatunki  34   

Dąb  44

Dąbi inne gatunki  60    

Jesion  76        

Jesion i inne gatunki  80           

Kasztanowiec  82         

Kasztanowiec, klon  84 

Klon  86

Klon i inne gatunki    92

Lipa    94

Lipa, klon    98

Olsza  100

Olsza i inne gatunki  102

Różne gatunki  120

Topola  106

Topola, wierzba  110

Wiąz  114

Wierzba  118

Uszkodzenia drzew iglastych

Jałowiec  156   

Modrzew  158  

Sosna  162      

Sosna, świerk  220       

Sosna, świerk, modrzew  232

Świerk  242

Świerk, jodła  260

Świerk, sosna, modrzew  262

Uszkodzenia drzew liściastych i iglastych

Różne gatunki 268

Objawy ułatwiające rozpoznanie przyczyny uszkodzenia drzewa   346

Skorowidz   353