Róża

Unikat

wydanie II

Józef Katerla - Stefan Żeromski

Oryginał 1910

dramat niesceniczny

 Cytat z Wikipedii

Róża – dramat niesceniczny Stefana Żeromskiego, wydany pod pseudonimem Józef Katerla przez Spółkę Nakładową Książka w Krakowie w roku 1909. Żeromski w tym utworze starał się zająć stanowisko wobec sprzecznych poglądów na sens i celowość rewolucji 1905 roku oraz kreśli własną wizję rozwiązania problemów społecznych i politycznych w Polsce na początku XX wieku. Można przyjąć, że jego poglądy własne są tożsame z działalnością Traugutta, Montwiłła, Toczyńskiego, Okrzei, których wymienia jako bohaterów narodowych (w Prologu).

 Róża była uprawiana już w starożytności w Chinach, na Bliskim Wschodzie oraz w Grecji, Rzymie i w całej Europie, symbolizowała miłość, piękno i subtelne uczucia. W chrześcijaństwie biała róża symbolizowała niewinność, a czerwona – męczeństwo. Żeromski w swym utworze (w Prologu) postulował, aby różę czarującą ustanowić (w niepodległej Polsce) jako znak sławy, nagrodę za bohaterstwo, cnotę i geniusz.

Motyw róży występuje w utworze w różnych kontekstach. Jako symbol miłości, gdy Czarowic, jeden z głównych bohaterów, kupuje ukochanej wielki pąk omdlałych, damasceńskich róż i trzy pąsowe indyjskie róże, lecz są to tylko marzenia zza krat więziennych.

Natomiast w sali balowej na estradzie pojawia się postać ponętnej bestyjki - dziewczyna okryta niby całunem ściągniętym z katafalku. U dołu szaty wyhaftowane białe róże śliczny stanowią ornament, szlak jak gdyby żałobny.

Ostatecznie w Epilogu, gdy Czarowic ginie w zamachu na wojska rosyjskie: Głowa [jego] upadła między kolczaste, grube, wyniosłe badyle róży dzikiej i otrząsnęła płatki kwiatowe. Spadły kwiatki na czoło zroszone śmiertelnym potem, na pierś wydającą ostatnie tchnienie. W głowach zmarłego stanęło mgliste widmo Bożyszcza. Strząsnęło na piersi nieżywe ostatni płatek róży dzikiej.