[…] Bion podkreśla, że punktem wyjścia, a zarazem centralnym zagadnieniem w procesie analitycznym jest uczenie się na podstawie doświadczenia. Stąd tytuł pierwszej z tych jego czterech głównych prac — Learning from Experience.

Autor doświadczenia swoje zdobywa, przemierzając tereny częściowo opisane przez sławnych poprzedników – wielkich psychoanalitycznych odkrywców: Freuda, Klein i innych. Wyposażony w mapy przez nich sporządzone i w kompas metody psychoanalitycznej zapuścił się w środek mało zbadanego regionu, którym był umysł zawładnięty przez funkcjonowanie psychotyczne.

Bion doszedł do wniosku, że „teoria i praktyka psychoanalityczna w pracy z pacjentami cierpiącymi na poważne zaburzenia myśli wskazują na konieczność przeformułowania teorii pochodzenia i natury myśli, a także równoległego przeformułowania teorii opisujących mechanizm «myślenia» myśli” (s. 4). Stwierdzenie to mogłoby być mottem wielu prac Biona. Istotnie, odkrycia dokonane przez niego w pracy analitycznej z pacjentami psychotycznymi doprowadziły do sformułowania nowych teorii dotyczących ogólnych procesów poznawczych, myślenia i kształtowania się osobowości. […]

Tradycyjna psychoanaliza opierała się na dwóch założeniach: po pierwsze, że pacjent jest w stanie posługiwać się myślącym umysłem; po drugie, że słowo, a zwłaszcza słowo interpretacji oferowanej przez analityka, ma moc sprawczą. Oba te założenia nie potwierdzają się w sytuacjach, w których umysł myślący zawodzi w swoich funkcjach poznawczych. Doświadczenia kliniczne wykazują, że funkcje te zakłócone są nie tylko w przypadku jawnych manifestacji psychotycznych, ale odgrywają także rolę w różnych formach zaburzeń osobowości.

Ucząc się z tych trudnych i zaburzających doświadczeń klinicznych oraz – z tego, co wiemy o jego życiu – możemy sądzić, że także z doświadczeń własnych, Bion postulował, że umysł, z którym mamy do czynienia w psychoanalizie to umysł nie tylko skonfliktowany, wypierający rozmaite treści i podzielony. Jest to umysł cierpiący na niemożność zrozumienia świata ludzi i uczuć; umysł, który nie jest w stanie ogarnąć i przerabiać doświadczeń emocjonalnych ani się z nich uczyć; umysł, którego myślenie zawodzi.

Umysł taki radzi sobie z lękiem i cierpieniem, uciekając od rzeczywistości i od samego siebie. Zatracając się, próbuje przetrwać za pomocą sposobów, które są niezdrowe, niszczące i szalone. Nie mogąc się z nich wyzwolić, zapada głębiej w cierpienie i obłęd lub ulega skostnieniu i martwocie.

Istnienie deficytu funkcji myślowych u pacjenta, któremu psychoanaliza lub psychoterapia ma pomóc, wymaga odmiennego podejścia, opartego na lepszym zrozumieniu zasad, którymi rządzi się umysł myślący. Dlatego Bion starał się wyodrębnić i zdefiniować podstawowe elementy psychoanalizy. Rozpoczyna to wUczeniu się na podstawie doświadczenia i kontynuuje w następnych książkach. […]

Michał Łapiński