Liliana Narkowicz
TYSZKIEWICZOWIE Z WAKI
Warszawa 2010
wyd. I, ss. 476
il. cz.–b., format A5
oprawa twarda lakierowana
papier kredowy
stan idealny (nowa)
Książka poświęcona jest polskim arystokratom z Kresów Wschodnich opowiada o losach rodziny Tyszkiewiczów wywodzących się z Waki nieopodal Wilna. Autorka, opierając się głównie na materiałach z archiwum rodzinnego, relacjach świadków i materiałach prasowych, odtwarza dwudziestowieczne pogmatwane, często dramatyczne losy tego rodu. Przybliża postaci m.in. Róży Raczyńskiej, Jana Michała Tyszkiewicza czy Hanki Ordonówny — ich walkę o rodzinę, tożsamość oraz stale uszczuplane bądź rujnowane majątki. Niewątpliwą zaletą opowieści jest obrazowa, pełna anegdot i ciekawych szczegółów narracja.
Jest to swoista saga jednej z gałęzi magnackiego rodu. Autorka, opierając się głównie na materiałach z archiwum rodzinnego, odtwarza dwudziestowieczne losy Tyszkiewiczów z Waki. Jest to dzieło napisane z pasją badacza. Autorka wykonała ogromną pracę, by ze strzępów zachowanej korespondencji, relacji potomków i materiałów prasowych odtworzyć, barwne i wspaniałe, życie patriotów z pierwszej połowy XX wieku. Warto wraz z bohaterami dzieła, wybrać się do międzywojennego Wilna i na fronty wojen o odbudowę państwa. Być świadkiem wielkich radości i wielkich smutków, magnatów z rodu Tyszkiewiczów.
Książka została podzielona na rozdziały, w których każdy opisuje życie jednego z członów rodu. Wyjątek stanowi rozdział pierwszy, przedstawiający okoliczności nabycia przez magnatów majątku w Wace pod Wilnem, a także historię powstania wspaniałego pałacu Wackiego. Rozdział ten z pewnością zachwyci, każdego znawcę magnackich rezydencji. Autorka, wykazała się ogromną znajomością historii majątku i zgromadzonych w nim dzieł sztuki.
Rozdział drugi przedstawia historię życia i działalności Róży z Potockich Raczyńskiej, babki osieroconych w dzieciństwie, młodych Tyszkiewiczów. Jej silna osobowość i ogromny patriotyzm, wywarły przemożny wpływ na charaktery wychowywanych przez nią wnuków. Autorka na podstawie zachowanej korespondencji, przedstawia silną wieź emocjonalną, między wychowującą młodych Tyszkiewiczów babką, a jej wnuczętami. Kolejne cztery rozdziały, opowiadają o losach, czwórki rodzeństwa. Poznajemy ich sposób życia, upodobania, charakter, a także związku uczuciowe. Widzimy, jakby własnymi oczyma, historię rodziny szczerych patriotów, dla których los kraju, nigdy nie był obojętnym.
Jan Michał Tyszkiewicz, najstarszy z rodzeństwa, ułan, bohater wojenny i działacz społeczny, jawi się jako jeden z tych, niesłusznie dziś zapomnianych, bohaterów walk o granice odradzającej się po 123 latach niewoli Polski, którzy nie tylko szablą, ale i ofiarną pracą potrafili zaświadczyć o swym przewiązaniu do ojczyzny. Widzimy go w życiu prywatnym, jako posłusznego wnuka, kochającego brata i męża. Los oszczędził mu ujrzenia upadku II Rzeczpospolitej, zginął bowiem w tragicznym wypadku samolotowym, na trzy miesiące przed wybuchem wojny. Młodsze rodzeństwo Jana Michała, Zofia w przyszłości księżna Czartoryska, Władysław i Michał doświadczyło na sobie okropności wojennej zawieruchy. Władysław, dziedzic Tarnawatki, zmarł w roku 1941 w obozie na terenie ZSRR. Jego dobra w 1945 roku zostały przejęte przez Skarb Państwa. Michałowi i Zofii Czartoryskiej z Tyszkiewiczów, dane było dożyć wprowadzenia w Polsce komunistycznej dyktatury. Michał zmarł na obczyźnie w Monachium w roku 1974. Był ostatnim z rodzeństwa, siostra zmarła bowiem rok wcześniej.
Ciekawym wątkiem książki są dzieje miłości Michała Tyszkiewicza i Hanki Ordonówny, aby się z nią ożenić Michał popełnił towarzyski mezalians. Szczęście tej pary przerwała śmierć Hanki w 1950 roku. Michał przeżył swoją żonę o ponad dwadzieścia lat. Również Hance Ordonównie, jako Pani Tyszkiewicz, poświęcono w pracy cały rozdział.
Treść:
- Gałąź Tyszkiewiczów na Wace;
- Dziedzictwo nieletnich sierot;
- Róża Raczyńska;
- Jan Michał Tyszkiewicz — ostatni dziedzic Waki;
- Zofia z Tyszkiewiczów Czartoryska w Bielinach i Pełkiniach;
- Władysław Tyszkiewicz na Tarnawace;
- Michał Zygmunt Tyszkiewicz w Ornianach;
- Hanka Ordonówna jako pani Tyszkiewiczowa.
• • • •
