„Tworzywo” – powieść o emigrantach polskich, budujących w Kanadzie nowe życie.

Aby napisać tę książkę Wańkowicz w 1950 r. odbył ogromną podróż po Kanadzie, a powtórzył ją w pięć lat później, w trudnych, pionierskich warunkach docierając do najdalszych jej zakątków.

Zebrany w ten sposób materiał posłużył mu do zbudowania, na przykładzie czterech bohaterów, panoramy losów polskich począwszy od przełomu XIX i XX w.

Są to nie tylko dzieje emigrantów w nowym kraju, ale także żywo i barwnie przedstawione źródła, przyczyny emigracji: walka o utrzymanie polskości pod zaborem pruskim, nędza galicyjska, rewolucyjne ruchy w robotniczej Łodzi.

Śledzimy losy galicyjskiego fornala Gąsiora, łódzkiego proletariusza Klekota, chłopaka z Wrześni, Bombika, którzy przedostawszy się za ocean zakorzeniają się w nowej ziemi w pionierskim, heroicznym trudzie.

Karczowanie odwiecznych puszcz kanadyjskich, pierwsze kroki w obcym, groźnym świecie – i przeszczepianie na ten dziki grunt polskiej tradycji, wiary i obyczaju, potem nieśmiałe pączkowanie i wreszcie – rozkwit, uroda życia, zbieranie owoców zasianych w męce.

Piękna, optymistyczna książka o godności pracy, o wytrwałości i solidarności ludzkiej, o wspaniałym trudzie pionierów, czyniących sobie „ziemię poddaną”.