Twierdza Toruń rozbudowywana była w XIX w. w dwóch etapach. Pierwszy zakończył się około roku 1837, drugi rozpoczął się w 1877 r. budową pierścienia fortów wokół miasta. W latach pomiędzy tymi dwoma etapami wybudowano zaledwie jeden stały obiekt obronny — Fort Kolejowy. Powstał on w czasach, kiedy to w Królestwie Pruskim wybudowano zaledwie pięć fortów w ciągu pięciu lat1: dwa w Kolonii i po jednym w Gdańsku, Kostrzynie i Toruniu. Lata sześćdziesiąte tego stulecia były wyjątkowo niesprzyjające budowie stałych urządzeń obronnych. Z jednej strony Prusy zaangażowane były w kolejne ofensywne wojny, z drugiej w 1860 r. gwałtownie zakończył się okres w rozwoju fortyfikacji nazywanej nowopruską.
Zarządzeniem gabinetowym regenta (późniejszego cesarza Wilhelma I) z 18 II 1858 r. wprowadzono na wyposażenie armii działa gwintowane2, charakteryzujące się zwiększonym zasięgiem i celnością w porównaniu ze stosowanymi wcześniej armatami gładkolufowymi. Od tego momentu wszystkie widoczne z przedpola murowane elementy fortyfikacji były realnie zagrożone zniszczeniem. Dodatkowo wprowadzona do użycia metoda strzelania z armat ogniem pośrednim pozwalała niszczyć obiekty ukryte przed bezpośrednią obserwacją3. Zagrożone zostały w ten sposób przede wszystkim usytuowane na zakolach fos kaponiery do prowadzenia ognia wzdłuż dna fosy. W technice budowania fortyfikacji potrzebne były zmiany dostosowujące ją do nowych wymogów stawianych przez artylerię.(..)

Marian Biskup —  Uwagi wstępne.................................    3
Janusz Pokrzywnicki — Fort Kolejowy..............................    4
Geneza powstania..........................................    4
Projekt i budowa..........................................    6
Funkcjonowanie; modernizacje.................................    9
Spadek znaczenia militarnego; rujnacja...........................  11
Janusz Pokrzywnicki —  Omówienie reprodukowanych planów, map i fotografii
Fortu Kolejowego..........................................  13
Wykaz 17 map i planów Fortu Kolejowego z Geheimes Staatsarchiv
w Berlinie-Dahlem.........................................  18