Zazwyczaj tworzą kryształy o pokroju słupkowym, pręcikowym, igiełkowym a na ścianach kryształów wykazują charakterystyczne zbrużdżenia zgodne z wydłużeniem słupów. Występują w skupieniach zbitych, ziarnistych, pręcikowych, igiełkowych i promienistych (tzw. "słońce turmalinowe").
Są kruche, przezroczyste, wykształcają kryształy wrosłe i narosłe.
Część turmalinów ujawnia optyczny efekt kociego oka (turmalinowe kocie oko istnieje w różnych barwach), pleochroizm i "efekt aleksandrytu" – w świetle naturalnym są żółtawozielone, w sztucznym – pomarańczowoczerwone.
Turmalin łatwo elektryzuje się (jest piro- i piezoelektryczny), przyciąga kurz, skrawki papieru. Ze względu na to zjawisko turmaliny należy czyścić częściej niż inne kamienie.
Wskutek podgrzania do temperatury 450–650 °C u niektórych turmalinów może nastąpić zmiana barwy. Turmaliny przefarbowane promieniami gamma nie mają trwałej barwy.
Syntetyczne turmaliny służą tylko do celów badawczych. Kamienie oferowane jako syntetyczne turmaliny są w rzeczywistości syntetycznymi spinelami o barwie turmalinu.

Nomenklatura handlowa :

• achroit (gr. achroos = bezbarwny) – bezbarwna odmiana turmalinu, bardzo rzadki, występuje na Madagaskarze, w Brazylii i w USA. Zdobiony szlifem brylantowym lub rozetowym. By uzyskać bezbarwny turmalin często podgrzewa sie turmaliny różowe.
• rubelit – czerwona odmiana turmalinu, tzw. "turmalin syberyjski", "turmalin bordeaux". Z Brazylii pochodzi druza kryształów rubelitu ważąca 4 tony, pojedyncze osobniki osiągały wielkość 40 cm. Najczęściej stosuje się szlif tabliczkowy lub szlif schodkowy.
• drawit (dravit) – żółtobrunatny, brunatnozielony, brunatnoczerwony, nazwa od rzeki Dravy lub od okręgu Drave w Austrii. Rzadkość stanowią niebieskie kryształy dravitu z Chin. Rzadko stosowany w jubilerstwie.
• indigolit (indikolit) – ciemnoniebieski turmalin. Bywa często podgrzewany by rozjaśnić barwę i uzyskać bardziej atrakcyjnywygląd kamienia. Występuje w Rosji – na Syberii, na Madagaskarze, w USA i w Brazylii.
• verdelit – zielona we wszystkich odcieniach odmiana turmalinu, ładne kryształy do 10 cm pochodzą z Brazylii (największy kryształ mierzy 1m i ma 20 cm grubości "The Rocket". Najczęściej stosuje się szlif tabliczkowy lub szlif schodkowy.
• schörl (szerl, szerlit, skoryl) – czarny, nazwa od wyrażenia z dawnej gwary górniczej. Używany do wyrobu biżuterii żałobnej – rzadko stosowany w jubilerstwie.
• syberyt – fioletowoczerwony do fioletowoniebieskiego; niekiedy używany jako synonim rubelitu. Nazwa pochodzi od występowania na Uralu.