The Sims 3 to symulacja życia ludzkiego od narodzin, aż po śmierć z zachowaniem towarzyszących wydarzeń, takich jak pierwszy pocałunek, małżeństwo, narodziny dziecka czy przejście na emeryturę. Przed rozpoczęciem właściwej rozgrywki, gracz ma możliwość stworzenia swojego własnego Sima, nadaje jemu imię, nazwisko, określa typ budowy, cechy charakteru, cechy wyglądy zewnętrznego, dobiera ubrania i dodatki. Ważną decyzją jest dobór cech okręcających osobowość, gdyż mają one niemały wpływ na sytuację ekonomiczną, rozrywkę Sima. Kierujący postacią, wirtualnego człowieka, może dokonać wyboru pięciu, spośród około stu cech określających charakter. Wpływ doboru cech jest istotny, gdyż na przykład Sim charakteryzujący się mądrością szybciej się uczy, a w związku z tym ma większe szanse na szybki awans w pracy. Znaczenie ma również redukcja pasków, obrazujących stan potrzeb, do trzech: głodu, energii i higieny. Nie oznacza to jednak, że można przestać przejmować się dobrym humorem sterowanej postaci. Należy pamiętać, że Simowie też mają swoje humory, popadają w skrajne uczucia, na przykład po śmierci kogoś bliskiego. The Sims 3 wprowadza do rozgrywki, systemy marzeń i postanowień. Kiedy rodzice dziecka Sima, kupią jemu teleskop, mogą sprawić, że zacznie śnić o karierze astronoma. Poznanie nowej, interesującej osoby może zaowocować prawdziwą przyjaźnią. Należy tutaj dodać, że niespełnienie postanowienia lub niezrealizowanie marzenia nie ma żadnych kar, zostają one po prostu zapomniane i zastąpione nowymi. Użytkownik programu ma możliwość kontrolowania godzin pracy, zdecydować o nadgodzinach lub wcześniejszym wyjściu z pracy. Poza tym można określić swój stosunek do przełożonego i tym samym szybciej awansować. Ponadto twórcy gry wprowadzili system okazji, w którym chodzi o to, że na przykład w trakcie pobytu w restauracji Sim może wykazać się przy zmywaniu naczyń, kiedy w lokalu popsuje się zmywarka. Ponadto wirtualni ludzie mogą przechadzać się ulicami swojego miasta, przychodzić z wizytą do sąsiadów. Ponadto, kiedy Sim opuści swoją działkę, nie powoduje to zatrzymania czasu dla pozostałych członków jego rodziny, dla nich również czas płynie dalej. A decyzje podejmowane przez gracza, sterującego swoim Simem mają wpływ na otoczenie. Wersja gry na konsolę 3DS została wyposażona w możliwość stworzenia postaci na własne podobieństwo. Wbudowana w urządzenie kamerka umożliwia wykonanie zdjęcia użytkownika i wykorzystania go podczas generowania postaci. Za pomocą edytora można poprawić rysy twarzy, określić fryzurę i ubiór oraz cechy charakteru.