Inspiracją do napisania tej pracy był interesujący Autora od początku jego pracy naukowej problem samowychowania jako kategorii pedagogicznej, która wciąż jest traktowana marginalnie. Autor zwrócił uwagę na to, że ta problematyka nie doczekała się tak w naszym kraju jak i poza jego granicami należytego opracowania.

Pierwsza część niniejszej pracy jest poświęcona ekonstrukcji logicznej definicji samowychowania, jakie sformułowali na użytek własnych badań empirycznych zarówno polscy, jak i zagraniczni naukowcy. Dorobek empiryczny nauk społecznych w odniesieniu do tego zagadnienia obejmuje prace, które były podejmowane w różnym okresie czasu, miejscu i przez różnych autorów.

Autor zwrócił uwagę na bariery i trudności, które utrudniają nadawanie sensu empirycznego, a co za tym idzie i możliwości badania, samowychowania. Interesowało go zatem to, jakie czynniki zdeterminowały w konkretnych badaniach określony sposób operacjonalizacji pojęcia samowychowanie oraz jakie były przyjęte przez autorów założenia teoretyczne.

W drugiej części niniejszej rozprawy przedstawiono dociekania nad istotą samowychowania, bazujące na refleksji filozoficzno – pedagogicznej. Kryterium porządkującym je uczyniono trzy rodzaje sytuacji, w jakich może przebiegać samowychowanie. Każdej z nich poświęcono odrębny rozdział, gdyż rozpatrywanie samowychowania w kategorii intraakcji, samosprzężenia, w relacjach interpersonalnych oraz w interakcjach grupowych może stanowić właściwy punkt wyjścia do opisywania i wyjaśniania tego pojęcia.



Główną intencją niniejszej rozprawy było podjęcie się próby wyjaśnienia sensu pojęcia samowychowanie poprzez krytyczną analizę jakże bogatego dorobku wielu naukowych pokoleń. Autor nie zamierzał jednak surową w niektórych miejscach krytyką eliminować określonych prac badawczych z kumulowanej w naukach społecznych wiedzy o samowychowaniu, nadając im tam, gdzie to było możliwe i potrzebne nową interpretację oraz rozszerzając punkty widzenia. Być może takie właśnie podejście do tego zagadnienia sprawiło, że trudno jest o sformułowanie wniosków natury ogólnej.

Stosunkowo wiele miejsca poświęcił Autor w rozważaniach semantycznemu aspektowi samowychowania, starając się nie tyle dopracować własnej definicji, ile wykazać różne znaczenia tego wyrazu, w jakich mniej lub bardziej powszechnie jest używany.