AUTORKĄ KSIĄŻKI JEST TERESA JAKIMOWICZ.


SPIS TREŚCI


WPROWADZENIE
Części
TEMAT HISTORYCZNY — ZARYS PROBLEMATYKI .... 13
WIEK XVI — KONTYNUACJA I PRZEŁOM 22
Część II
WŁADCA — DYNASTIA — PAŃSTWO 46
WYDARZENIE I CZYN 91
JEDNOSTKA I ROD . 113
PRÓBA PODSUMOWANIA 129
SPIS WYKORZYSTANYCH ŹRÓDEŁ I OPRACOWAŃ .... 133
SUMMARY 148
INDEKS 150
ILUSTRACJE 157



WPROWADZENIE


W roku 1508 Rada Miasta Poznania umieściła w Ratuszu dwa bliźnia¬cze w formie, późnogotyckie portale. Nadproże jednego z nich zdobi dwu¬krotnie powtórzony mały herb miasta, data 1508 oraz inskrypcja: PRZE-MISL ET BOLESLAUS POLONIAE DUCES CIVITATEM LOCAVERUNT 1253. Na drugim wykuto również mały herb Poznania, orła Rzeczypospoli¬tej i popularny w odniesieniu do władz miasta werset ze Starego Testa¬mentu: OS JUSTI MEDIABITUR SAPIECIA ET LIGUA EIUS LOQUETUR IUDICIUM.
Data fundacji i herby osadzają zanotowany w inskrypcji fakt z prze¬szłości we współczesnym fundatorom dzieła kontekście czasu i miejsca, w aktualnej rzeczywistości państwa i miasta. Przekazują zatem informację podwójną: o lokacji miasta przez książąt w roku 1253 oraz o upamiętnieniu w roku 1508 zarówno tego wydarzenia, jak i jego historycznych oraz etyczno-prawnych konsekwencji (trwanie miasta w państwie, obowiązki sądu —■ organu władzy miasta; ku nim zwraca się tekst wersetu). Przy czym tę warstwę informacyjną zawarto w obiegowej w początkach wieku XVI formie artystycznej.
Dawny fakt historyczny, przekształcony we współczesny fakt arty¬styczny stał się oto legitymacją metryki miasta i środkiem moralizator-skiej wypowiedzi skierowanej ku teraźniejszości, a niewątpliwie także i ku przyszłości W nadprożu portalu zawarto komunikat adresowany ku odbiorcy Anno Domini 1508; stanowi ono jednak również i trwały zapis treści historycznej, dokonany zapewne z myślą o pamięci potomnych2.

Chwytamy tu niejako na gorąco proces tworzenia nie tylko „społecznych", lecz także artystycznych „ram pamięci"3.
Sprawy te nie zawsze przebiegały w sposób równie prosty. Werset biblijny i uczony cytat „z autorów", drzewo genealogiczne lub wizerunek protoplasty, zespół znaków heraldycznych, symbol wydarzenia lub jego obraz splatały się niekiedy w rozbudowane programy artystyczne o głę¬bokich treściach ideowych4. Rzecz nie sprowadzała się li tylko do kształto¬wania ram pamięci.
Kommemoracja i ewokacja w sztuce, jakakolwiek nie byłaby ich forma artystyczna, stanowiły bowiem raczej środek niż cel działania. Fundatorzy i twórcy dzieła sztuki dawnej (a chyba i nie tylko dawnej) posługiwali się wątkiem historycznym lub aluzją do przeszłości dla celów dyktowanych przez teraźniejszość. Zredagowana w formie artystycznej wypowiedź histo¬ryczna, tak ta, która ewokowała przeszłość dawną, jak i ta, która upamięt¬niała przeszłość bezpośrednio przeżywaną, była de facto wypowiedzią na bieżąco aktualną, służyła sprawom teraźniejszości i przez jej pryzmat widzianej przyszłości. Potwierdzają to fundacje artystyczne od czasów co najmniej starożytnego Rzymu po nam współczesne.
1 przedmiot tej właśnie wypowiedzi autorka proponuje określić jako temat historyczny. Propozycja ta kieruje perspektywę badawczą na cało¬kształt dorobku artystycznego badanej epoki i na różnorakie formy zawar¬tych w nim zapisów treści historycznej. Traktuje je jako dane wskaźni¬kowe na temat mentalności i postaw fundatorów, twórców i odbiorców dzieła. Zmierza ku analizie kształtu artystycznego jako jednego z kompo¬nentów tego właśnie zapisu. Zakłada też próbę osadzenia go w strukturach motywacyjnych, a także —■ w synchronicznych i diachronicznych struktu¬rach funkcjonowania5. Wydaje się, że tak pomyślana analiza tematu histo-rycznego w dziele sztuki dawnej może wnieść wiele elementów do odpo¬wiedzi na pytanie o miejsce historii w świadomości poszczególnych epok, o to, jakie wartości swego własnego czasu każda z nich oceniała jako godne upamiętnienia. Kwestie te łączą się bezpośrednio z generalnym problemem „sensu historii"6.

Próbę tak rozumianych badań podjęto w tej oto książce na przykładzie sztuki w czasach ostatnich Jagiellonów, a więc w okresie, który pod wielo¬ma względami miał dla interesujących nas tu spraw, znaczenie w Polsce podstawowe. Autorkę interesują przede wszystkim wątki odnoszące się do historycznych dziejów królestwa oraz do upamiętnienia czasu — w wie¬ku XVI — bieżącego. Zarówno te, które wyrażały sprawy istotne w aspek¬cie państwa i narodu, jak i te, które realizowały osobiste dążenia jednostki do zapisania się w pamięci potomnych.
Przedmiotem badań jest tu dzieło sztuki rozpatrywane w relacji do rzeczywistości jemu współczesnej, a nie w odniesieniu do upamiętnianych przez nie rerum gestarum. Istotne staje się zatem nie tyle, samo upamięt¬nione wydarzenie czy osoba, ile ich miejsce w świadomości badanej epoki, fakt włączenia ich poprzez dzieło sztuki w krąg społecznej komunikacji kulturowej, a wreszcie -— zarówno rola implikowana dziełu przez funda¬tora i twórcę, jak i ta, jaką faktycznie spełniało. Są to niejednokrotnie typowe „informacje ukryte" 7, niemniej jednak (a może właśnie dlatego'?) — o dużej wartości poznawczej.
Zaskakująco też różnorodny okazuje się rozpatrywany w tym aspekcie materiał zabytkowy. Prezentacja i analiza korpusu tematu historycznego w sztuce ówczesnej nie mieściłaby się w ramach tej pracy. Omówione zo¬stały tu wybrane dzieła, które kojarzą się ze sobą nawzajem na gruncie zawartego w nich zapisu historycznego i stojących za nim motywacji: te, dla których odnaleziono wspólne odniesienia polityczne i propagandowe tak w sensie polityki i propagandy państwa, jak rodu i jednostki. Przy czym szczególną uwagę poświęcono dziełom, które mogły bezpośred¬nio kształtować historyczną świadomość społeczeństwa i model postaw obywatelskich oraz tym, które tę świadomość wyraziły i dały świadectwo postawom zrealizowanym.
Zakres czasowy pracy obejmuje epokę ostatnich Jagiellonów, czyli okres rządów Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. Z wielu względów do tej samej epoki wypadnie zaliczyć czasy Stefana Batorego i pierwsze dziesięciolecia rządów Zygmunta III. Na dobrą sprawę temat historyczny w sztuce wieku XVI w Polsce znalazł swój epilog w pokoju marmurowym Władysława IV na zamku warszawskim i w kaplicy Wazów w katedrze na Wawelu,
Omawiane tu zabytki są w większości znane i opublikowane. Zawarte w nich elementy tematu historycznego pozostawały jednak niekiedy nie¬zauważone bądź też — z nielicznymi wyjątkami — odczytywane i inter¬pretowane z pozycji idiograficznych. Ani bowiem w stosunku do wieku XVI, ani też względem innych okresów dziejów sztuki w Polsce nie po¬sługiwano się pojęciem tematu historycznego jako ideą porządkującą8.

W potocznej świadomości i w praktyce badawczej historii sztuki w Pol¬sce nad pojęciem tematu historycznego dominuje pojęcie malarstwa histo¬rycznego 9, co ma swoje zadawnione uzasadnienia. Można by powtórzyć za Mieczysławem Porębskim, że siła wizji przeszłości narzucona wyobraźni społecznej przez Matejkę na długo przytłumiła zainteresowania wcześniej¬szą twórczością o tematyce historycznej10. I można dodać, że bogactwo wątków obrazowych skrystalizowanych u schyłku wieku XVIII i w wieku XIX skupiło na sobie całą niemal uwagę, jaką historia sztuki poświęcała u nas wyobrażeniom historycznym; a także — iż przekonanie o braku w Polsce malarstwa historycznego wcześniejszego niż twórczość Dolabelli " po schyłek lat sześćdziesiątych naszego wieku ustaliła dolną granicę chro¬nologiczną poszukiwań i studiów w tym zakresie.
Wyjątek —■ w świadomości społecznej nieledwie jedyny — stanowi obraz Bitwa pod Orszą (obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie). Wyjątkową też pozycję w literaturze przedmiotu zajęły poświęcone mu opracowania pióra Stanisława Herbsta i Michała Walickiegout a ostat¬nio — Jana Białostockiego13 i Zdzisława Żygulskiego ". Zwłaszcza Biało¬stocki i Żygulski dają modelowe a wzajemnie uzupełniające się analizy struktury obrazu w kontekście lokalnym i europejskim, dzięki którym odzyskało swój sens całe jego przedstawieniowe bogactwo. Żygulski przy tym sygnalizuje nader istotny problem relacji między prawdą historyczną a artystyczną fikcją, uznając tę ostatnią za niejako naturalny przywilej i jedną z cech dzieła sztuki, także dzieła „historycznego" 15.
Nie bez wpływu badań prowadzonych nad Bitwą pod Orszą stosunkowo wcześnie zainteresował historyków sztuki i historyków dorobek topografii i kartografii w Polsce wieku XVI. Stanisław Herbst16, a następnie Stani¬sław Aleksandrowicz " i Mieczysław Gębarowicz18 analizowali go wnikli¬wie jako źródło historyczne oraz jako przyczynek do powstania i rozwoju historycznego malarstwa. Ryciny te potraktowano jako świadectwo „histo¬rycznego widzenia rzeczywistości", w którego to widzenia zakres Biało-

stocki włączył również przejawy formalnego histoiyzmu sztuki tego czasu w PolsceI9.
„Obyczaj dokumentowania środkami plastycznymi wydarzeń o znacze¬niu historycznym w sztuce średniowiecza i renesansu w Polsce" zauważył z kolei Mieczysław Porębski2D. Patrząc z pozycji wieku XIX, nie poświęcił temu wcześniejszemu zjawisku uwagi i nie dał odpowiedzi na postawione przez siebie, ważkie pytanie o „początki świadomości historycznej czasu własnego" ".
Uwarunkowane perspektywą wewnętrzną wieku XIX w Polsce i sytua¬cją nauk historycznych w Polsce lat pięćdziesiątych (a więc choćby dlatego dyskusyjne22) Malowane dzieje wnoszą przecież w badania nad tematem. historycznym wartość istotną. Porębski stawia mianowicie problem ikono¬grafii narodowej, jej kształtowania się, funkcjonowania i wpływu na spo¬łeczną świadomość narodową. W polskim wieku XIX rzecz miała, swój wymiar odrębny, niemniej problem przenikania wątków historycznych do wielkiej sztuki i do przekazów artystycznie drugorzędnych, lecz łatwo do¬stępnych, znaczenie i siła oddziaływania tych ostatnich — pomimo upro¬szczeń formy i treści ■— przekraczają chronologiczne ramy Malowanych dziejów. (Jakkolwiek wypadałoby może zastanowić się tu za Lechem Kalinowskim23, w którym momencie te powielane i uproszczone przekazy tracą rolę konstruktywną i przechodzą na pozycje funkcji fatycznych).
W wieku XVI obserwujemy wszakże zrazu proces odwrotny: stopniową rozbudowę ikonografii interesujących nas wątków, zwłaszcza na gruncie przekazu graficznego. Studia Ewy Chojeckiej24 i Barbary MiodońskiejZ5 nad wybranymi wątkami historycznymi i politycznymi krakowskiej grafiki książkowej oraz nad kulturową rolą tejże znacznie przybliżyły odpowiedź na pytanie o metrykę „świadomości historycznej wagi czasu własnego". A współczesna im, nowatorska na naszym gruncie w swych założeniach badawczych praca Alicji Kamzowej o powstaniu, funkcjonowaniu i wpły¬wie na świadomość historyczną obrazowej legendy świętej Jadwigiu kie-

ruje naszą uwagę ku znaczeniu wątków historycznych sformułowanych w sztuce wieków średnich. Z kolei studia Konstantego Kalinowskiego nad gloryfikacją władcy w sztuce Śląska2T przekonują m. in. o żywotności po wiek XVIII niektórych wątków ustalonych w interesującej nas epoce.
Wcześniej jeszcze (1962) studium Mieczysława Zlata o fasadzie zamku w Brzeguzs uwypukliło ścisły związek, jaki w treściach dzieła sztuki za¬chodzi między przeszłością historyczną, polityczną teraźniejszością i dąże¬niem jednostki do własnej gloryfikacji.
W świetle tych prac „obyczaj dokumentowania w sztuce wydarzeń historycznych" okazuje się dążeniem jednostki, grupy społecznej, państwa i narodu do samookreślenia się w rzeczywistości czasu własnego i histo¬rycznego, a także — co nader istotne — celowo użytym instrumentem kształtowania świadomości narodu i państwa. Problemy te rysują się coraz to wyraziściej na tle studiów podejmowanych w ostatnich latach z pozycji mniej lub bardziej zbliżonych do strukturalizmu, a które określić by można skrótowo; „sztuka i ideologia", „sztuka jako świadectwo czasu" 29. Przeła¬mana została w nich konwencja analizy dzieł sztuki dawnej wedle piono¬wego podziału na gatunki artystyczne, w orbitę badań weszły kwestie adresu, odbioru, funkcjonowania dzieła. Ujrzano też za nim człowieka we wszystkich jego historycznych i kulturowych uwarunkowaniach. Progra¬my artystyczne i ideowe okazały się narzędziem kształtowania świado¬mości (cytowane prace E. Chojeckiej, A. Kamzowej, B. Miodońskiej), wy¬razem intelektualnych i etycznych postaw i dążeń epoki (studia Stanisława Mossakowskiego30), wypadkową i świadectwem jej mentalności (studia Ksawerego Piwockiego3l i Mieczysława Zlata32). Wielka synteza Jana Bia¬łostockiego osadziła te problemy w szerokim kontekście polskiej przyna¬leżności kulturowej i artystycznej33.
Konsekwencją tych zainteresowań musiało stać się m. in. pytanie o hi¬storycznie zmieniający się obraz jednostki i wydarzeń, o wzajemną relację między wydarzeniami i jednostką i jej refleks w sztuce. Wszystkie te pyta¬nia i problemy zbiegły się jak w soczewce w wystawie Polaków portret

własny, autorsko opracowanej i zorganizowanej przez Marka Rostworow¬skiego w Muzeum Narodowym w Krakowie3i.
Rostworowski stworzył wielkie theatrum historiae, a osobami dramatu uczynił „galerię postaci utrwalonych w portretach, czyli w obranej przez nie roli". Ustawił je w „korowód osób splatanych od czasu do czasu sym¬bolicznym lub dramatycznym węzłem sytuacji czy wydarzenia, w którym ludzie ci lub im podobni brali udział"35. Jednostka byłaby więc podmiotem działań subiektywnych i jednocześnie przedmiotem historycznych wyda¬rzeń.
Ujęcie Rostworowskiego koresponduje w pewnej mierze ze słowami Ste¬fana Czarnowskiego o społecznej rzeczywistości wewnętrznej, która „jest poza wydarzeniami i która jest ich uzasadnieniem w psychologii i logice społecznej"38. Bohaterowie Rostworowskiego jednak nie tylko w tej „rze¬czywistości wewnętrznej" tkwili, lecz też i sami ją (a nie tylko jej obraz poprzez obraz siebie samych) tworzyli. Wstrząsający fragment ekspozycji poświęcony w Krakowie wiekowi osiemnastemu chyba nie o czym innym tam mówił. W całej zresztą wystawie ostro zarysowała się obiektywna i subiektywna strona procesu dziejowego i jego obrazu w sztuce.
Bezprecedensowy sukces Polaków portretu własnego zdaje się mówić, że zainteresowania przeszłością i własnym samookreśleniem się na gruncie historii raz jeszcze stały się ogólnie odczuwaną potrzebą społeczną 37,
Natomiast na gruncie historii sztuki powrócił do nich Mieczysław Gęba-rowicz. W Początkach malarstwa historycznego w Polsce3S zanalizował niedostępny dziś u nas zasób materiałów, przełamał dolną granicę czasową badań, dokonał próby określenia pojęcia malarstwa historycznego na grun¬cie sztuki dawnej. Gębarowicz zdefiniował je z pozycji głębokiej, humani¬stycznej i ludzkiej refleksji. W malarstwie historycznym dostrzegł „walkę z przemijaniem życia i pamięci ludzkiej" 39, niektóre jego przejawy zinter¬pretował jako „nawiązującą do realiów konfrontację losów człowieka z absolutem" i0. Zakładając interpretacyjny charakter tego gatunku sztuki, stawia mu warunek realizmu przedstawieniowego, a jego funkcjonowa¬niu — warunek społecznej dostępności. Oczywistym podłożem dzieł ma¬larstwa historycznego jest dla autora rozwinięta świadomość historyczna.
Przy całym uznaniu dla tej cennej książki korci wszakże, aby zauwa¬żyć, że np. zespół znaków heraldycznych, który w odpowiednich odniesie-

niach nabierał rangi tematu41, był dla ówczesnego człowieka światem tak samo realnym, jak obraz bitwy czy triumfu wodza. Wyrażał też niekiedy analogiczne doń treści. A zatem — zapis treści historycznych w dziele sztuki, zwłaszcza w dziele sztuki dawnej, nie ograniczał się li tylko do przedstawieniowej narracji.
Taki też wniosek przyniosły obserwacje przejawów świadomości histo¬rycznej w sztuce wieku XVI w Polsce, podjęte w latach 1978/1979 przez piszącą te słowa42. Ujawniły one temat historyczny rozumiany w relacji do narodu i państwa, rodu i jednostki, a także — w relacji do przeszłości i do teraźniejszości. Okazał się on zresztą w znacznie silniejszym stopniu zapisem sobie współczesnej mentalności niż minionych wydarzeń. I te właśnie obserwacje dały początek niniejszej książce.
Jest ona rezultatem wieloletniej fascynacji autorki polskim wiekiem szesnastym. Bezpośrednio natomiast została zainspirowana przez zespół profesora Jerzego Topolskiego zajmujący się badaniami świadomości hi¬storycznej tt. Autorka wiele zawdzięcza twórczej dyskusji zebrań zespołu i kieruje ku jego kierownikowi i uczestnikom, wyrazy podzięki za atmos¬ferę tych spotkań i zainteresowanie podjętym przez siebie tematem. Dzię¬kuje też serdecznie za życzliwą krytykę i cenne uwagi Panom Profesorom: Lechowi Kalinowskiemu, Jerzemu Topolskiemu i Mieczysławowi Zlatowi, którzy zechcieli ipodjąć trud recenzji tej pracy, przyjętej przez Wydział Historyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza jako rozprawa habili¬tacyjna. Osobne podziękowanie należy się Poznańskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk, które patronowało jej drukowi.



INDEKS *



Adelhauser Hans 95
Agafia, żona Konrada, księcia mazowiec¬kiego 25
Alberti Leone Battista 16, 37
Aleksander Jagiellończyk, król Polski 47, 67, 82, 86
Aleksander Wielki 111
Altdorfer Albrecht 39, 54, 112
Ambras, zamek, kolekcja arcyksięcia Fer¬dynanda II 84
Andegawenowie Węgierscy 97
Anna Jagiellonka, królowa Polski 60, 82, 86, 100, 110
Arystoteles 70, 77
August II Sas, król Polski 88
Babel, wieża (bibl.) 72
Barbara Brandenburska, żona Jerzego II, księcia brzesko-legnickiego 66
Barth Jakub 25
Batory Stefan, król Polski 7, 73, 86, 94, 108—110
Bayeux, opona 38
Bazylea, oficyna Oporina 39, 40
Berecci Bartolomeo 59, 60, 118
Biallowicz-Krygierowa Zofia 42
Bielscy, Marcin i Joachim 21, 92, 96
Bielski Joachim 39, 42, 75, 78, 89, 92, 112, 114, 125, 130; drzeworyty Kroniki: kar¬ta tytułowa 39; poczet królów 78, 86— —88, 111, 112, 125; sceny batalistyczne 96, 108
Bielski Marcin 21, 41, 42, 74—77, 81; 110, 114; drzeworyty Kroniki: ed. 1551 — 74, 75; ed. 1564: karta tytułowa 75, koro¬nacja Chrobrego 52, 75; godło Ezplitej 75; wizerunki królów 11, 75, 76; apo-

teoza Zygmunta Augusta 76; sceny ba¬talistyczne 76, 101—103, 105—108; wi¬zerunek autora 98, 99
Blocke Izaak van den 80
Bolesław Chrobry, król Polski 24, 42, 48, 50—52, 75, 76, 86, 88, 96
Bolesław, książę kaliski 5
Bolesław Krzywousty, król Polski 26, 50, 85, 86, 101
Bolesław Śmiały, król Polski 92
Bona' Sforza, królowa Polski 53
Bonerowie 116, 127; Seweryn 116
Bongiovanni Bernardo 104
Breu Jorg st. 39
Broniewscy zob. Firlejowie-Broniewscy
Bronowice, wieża firlejowska 113, 126
Bruksela 71
Brzeg, zamek Piastów brzesko-legnickich 10, 65—69, 113; kościół zamkowy: drze¬wo genealogiczne Jerzego II 67; ca-strum doloris Jerzego Wilhelma II 67
Brzeziny, kościół parafialny, mauzoleum Lasockich 124, 125
Brzeźnicki Jakub, bp* pozn. 100
Brzeżany, kościół parafialny, nagrobek Sieniawskich 122, 123
Buk, szpital 100
Bukowina, bitwa 56, 91
Buonacorsi Filippo zob. Kallimach
Burgkmeir Hans st. 39, 102, 112
Burgundia 66
Canavesi Hieronim 123, 124 Cerera (mit.) 71 Cezar Juliusz 78 Chojnice, bitwa 107 Chytreus Natan 36, 63 Cicero Marek Tulius 61, 68, 85

Ciołek Erazm, bp płocki, Pontyfikal 46, 48
Coxien Michał 71
Cranach Lucas st. 104
Czarnkowscy 27, 116; Adam Sędziwój 126, 127; Andrzej 119; protoplasci rodu 125
Czarnków, kolegiata, płyta protoplastów rodu 27, 126; sarkofag i portret tru¬mienny A. S. Czarnkowskiego 126, 127
Dambrowno zob. Grunwald
Dantyszek Jan 37
Dawid (bibl.) 60, 81
Decius Justus 21, 40, 54, 55, 65—68, 70, 76, 82, 87—90, 124, 129; drzeworyty w Contenta 52—54
Długosz Jan 19, 30—34, 37, 51, 52, 70, 105, 106; Banderia Prutenorum 30—32; Grunwald 30, 105; chorągwie i mie¬cze krzyżackie 30—32
Dobrzyń, bitwa 107
Dolabella Tomasz 8
Drezno, zamek książąt; saskich 84, 94
Durink Stanisław 30, 31
Diirer Albrecht 33, 57, 103
Diirer Hans 61, 63
Elżbieta Austriaczka, żona Zygmunta Au¬gusta, królowa Polski 96
Elżbieta Austriaczka, żona Zygmunta III, królowa Polski 97
Elżbieta Habsburżanka, żona Kazimierza Jagiellończyka, królowa Polski 56, 62
Erazm z Rotterdamu 39, 62
Ewert Łukasz 79
Ferdynand II, Habsburg, arcyksiążę 84
Finiguera Maso 78
Firlejowie-Broniewscy 126
Firlejowie z Dąbrowicy 126
Fischinger Andrzej 69
Florencja 78
Florian św. 61
Fontainebleau, zamek Franciszka I, ga¬leria 28
Franciszek I, król Francji 28; pomnik na¬grobny 121
Franciszek Florentczyk 56
Frank Peter 109

Froissart Jean, Chroniąues de France 38 Fryderyk Jagiellończyk, kardynał 56, 57
Gaudenty, arcybiskup gnieźnieński 51, 52
Gąsiorowski Antoni 125
Gebhardt Baltazar 95
Gdańsk 33, 78—81
Dwór Artusa: obrazy: Okręt Kościoła i Oblężenie Malborka XV w: 79; Ob¬lężenie Malborka 1535; pochód tri¬umfalny i posąg Kazimierza Jagiel¬lończyka 79—80
ratusz: apoteoza Gdańska 81; posąg Zygmunta Augusta 81
Giovio Paolo 82
Głogów, portret Zygmunta I (ob. w MNP) 55
Głuchowski Jan 74; icones królów pol¬skich i teoria portretu 84—85
Gniezno, katedra: drzwi gnieźnieńskie 25; relikwiarz na głową św. Wojciecha 25; grób św. Wojciecha 25, 26; koronacja Chrobrego 25, 50—52; zjazd 1000 r. 51; Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich 117
Gołuchów, zamek, zbiory: portret Zy¬gmunta I 55
Górkowie 113; Andrzej I 123; Andrzej II 121, 123; Katarzyna z Kurozwąk 123; Łukasz II 118, 124; Stanisław 123; Uriel, bp 123
Graf Urs 39, 40, 99
Gripsholm, zamek królów Szwecji, por¬tret Zygmunta I 55
Grodno 83, 95
Grunwald, bitwa 31, 58, 59, 91, 93, 97, 101, 105, 107; ryciny: 96, 101, 107, 108; zob. też Długosz, Kraków i Władysław Ja¬giełło
Gwagnin Antoni, drzeworyty Kroniki 21
Habsburgowie, dynastia 54, 56, 66 Haller Jan, wydawca 94 Hamaxa (aleg.) 72, 73 Hektor (mit.) 54 Henryk II, cesarz 95 Henryk III, król Francji 95 Herburt Stanisław 47, 82; drzeworyty Sta¬tutów
Herkules (mit.) 54, 81, 94 Herodot 98

Holbein Hans 95
Horacy (Quintus Horatius Flaccus) 40
Horst Henryk I 22 Huber Jorg 56 Iłowski Stanisław 41 Innsbruck
brama herbowa i Goldene Dachl 65;
pomnik nagrobny Maksymiliana I 121;
tablica fundacyjna Fernpassstr. 100
Jadwiga, królowa Polski 96, 97 Jadwiga, księżna śląska, św. 9, 10, 28, 29
legenda obrazowa św. Jadwigi 9, 29 Jakimowicz Stanisław 5 Jagiellonowie, dynastia 7, 22, 53—56, 65—
—68, 71, 76, 93, 101, 128 Jan Kazimierz, król Polski 130 Jan Olbracht, król Polski 46, 48, 55, 58,
86, 92
Jan a Wiślicy 59, 101 Janda Jan 63
Janicius Klemens 42, 84, 124 Jerzy św. 106, 111, 112; bractwo św. Je-1
rzego 111
Jerzyj II Piast, książę brzesko-legnicki Jerzy Wilhelm II Piast, książę brzesko-
-legnicki Jeżów, dwór 113 Joanna Burgundzka, żona Maksymiliana
I 66
Kadłubek Wincenty 25 ,26
Kalinowski Lech 12, 63
Kallimach 34, 35, 77, 98, 101
Kamieniecki Mikołaj, hetman 103
Kanadey Jan 126
Kanty Jan św. 96, 97
Karlstein, zamek Karola IV, sanktuarium
Luksemburgów 28 Karol IV czeski 28 Karol V Habsburg, cesarz 53 Karol Wielki 17, 51, 62 Kazimierz Jagiellończyk, król Polski 33,
47, 79, 80, 86
Kazimierz Jagiellończyk, królewicz, św.
58 Kazimierz Wielki, król Polski 30, 86, 88,
lłl Kieżmark, zamek Tokolich 116

Kijów, Ławra Pieczarska, nagrobek Kon¬stantego Ostrogskiego 104 Kochanowski Jan 71, 77, 87, 99, 100, 107,
111, 115, 117, 122, 125, 129 Kołudzki Augustyn 88 Konrad, książę mazowiecki 25 Konstancja Austriaczka, żona Zygmunta
III, królowa Polski 95 Kórnik, kościół parafialny: nagrobki Gór-ków 124; zamek, zbiory: Zwiastowanie z Mądrego 118, Liber Geneseos 118 Krak, legendarny monarcha Polski 78, 86 Kraków 41, 46, 55
Akademia zob. Uniwersytet
Kazimierz 31
Kleparz, brama na wjazd Zygmunta III
87
kościół Dominikanów: epitafium Kal-limacha 35, 98; kaplica M-yszkow-skich 69, 124
kościół i klasztor Franciszkanów: epi¬tafium Petrycego 99; obrazy: Bit¬wa pod Wiśniowcem 94; św. Sta¬nisław z donatorami 40; portrety biskupów krakowskich 83 kościół Mariacki — płyta nagrobna Se¬weryna Bonera 116 kościół św. Stanisława na Skałce 31, 32 Krakowa opisanie 60, 97 Muzeum Narodowe: wystawa „Polaków portret własny" 11; Zbiory Czarto-ryskich 46S 48; skofia Batorego 110 oficyny drukarskie 55 ratusz: wizerunki królewskie 78 Uniwersytet Jagielloński 96—97, 100 Wzgórze Wawelskie:
Archiwum Kapituły 46 katedra: 55; cenotaph Warneńczy¬ka 59; chorągwie spod Grunwal¬du 31, 32; grób św. Stanisława 56, 77; hełmy wież 129; krzyż królewicza Fryderyka 56; obraz przy grobowcu Jagiełły 94, 96, 97; ołtarze: główny i przy gro¬bie św. Stanisława, fundacji Zyg¬munta I 57; fundacji Kamie-nieckich 103; tablica z tekstem Bogurodzicy 57; pomniki nagrob¬ne: królewskie 85; kardynała Fryderyka Jagiellończyka 57; Anny Jagiellonki 60, Batorego 109, 110; Jagiełły 52, 58, 59, 65, 102, 109; Olbrachta 55, 56; bp To-

mickiego 119, 120; Zygmunta I 59; Zygmunta Augusta 60; ka¬plice: Batorego 110—112; bp To-mickiego 119, 120; Wazów 7, 130; Zygmuntowska 20, 55, 59—61, 65, 119, 122, 130; portrety: Anny Ja¬giellonki 110, Batorego 110, Zy¬gmunta I 55, 60; Zygmunta Au¬gusta 60
zamek królewski 55, 56, 61—65, 68, 69, 70, 71; arrasy: tronowy 90, 120; Zyg¬munta Augusta 70—72, 74 skarbiec koronny: chorągiew Zygmun¬ta Augusta 72; miecze Zygmunta I i Zygmunta Augusta 54; tarcza zbroi paradnej Zygmunta Augusta (nie zachowana) 96, 104 Krasiczyn, zamek Krasickich 113, 127 Kraśnik, kościół Kanoników Regularnych,
mauzoleum Tęczyńskich 116 Kromer Marcin 40—42 Krzycki Andrzej 42, 94, 102 Kulmbach Hans Soest von 55 Kunink Walenty 125 Kurzelów, laska burmistrzowska 79 Kurbis Brygida 6
!
Lasoccy 124
Łaszki Murowane, zamek Mniszchów 73, 127
Lauro Giacopo 100
Ląd, opactwo cystersów, fryz heraldyczny 30
Lech i Czech, legendarni monarchowie 49, 50, 90
Lech I, legendarny założyciel Polski 128
Legnickie Pole, bitwa 29
Lestek, legendarny monarcha Polski 50,
[96
Lewandowski Ignacy 65
Londyn, British Museum i National Por-trait Gallery 95
Lublin, kaplica zamkowa, portret Jagieł¬ły 71
Luksemburgowie, dynastia 17, 28 i
Łaski Jan, kanclerz 46—48, 53, 67, 82, 100, 119; drzeworyty Statutów 46—48
Maciej z Miechowa zob. Miechowita Maciejewski Bernard, bp krakowski, kar¬dynał 60

Madeyski Antoni 59
Makkeda (bibl.) 94
Maksymilian I, cesarz 17, 38, 53, 66, 111, 112; Łuk Triumfalny 33, 54, 65, 112; pomnik nagrobny 121
Malbork, oblężenie i zdobycie przez Ka¬zimierza Jagiellończyka 79, 80
Marek Kurcjusz 81, 92, 94
Matejko Jan 8
Maurycy, kurfurst saski 94
Medici Ferdynand 88 t
Merowingowie 54
Miechowita Maciej 21, 39, 40—42, 49—53, 58, 65, 70, 76, 82, 84, 87—92, 96, 106, 124, 130; drzeworyty Chronicae Pólonorum: karta tytułowa 39—40, 91; koronacja Chrobrego 50—52, wizerunki władców 49, 50; rycina tytułowa Descriptio Sar-matiarum 39
Mieszka I, władca Polski 85, 86
Mieszko II, król Polski 92
Młoszowa, pałac Ozdoba-Florkiewiczów 125
Modrzewski Andrzej Frycz 69, 77; 81
Mons Rei Publicae (aleg.) 72, 73
Moskwa 104
Munster Sebastian 75
Mylius Arnold (poczet królów) 86
Myszkowscy 124
Napoleon I 17
New York, Metropolitan Museum, seria
tapiserii z wizerunkami Preux et Preu~
ses 38
Niemcewicz Julian Ursyn 129 Noe (bibl.) 40
Obertyn, bitwa 91, 96, 101, 102; rycina w Kronice świata M. Bielskiego 103, pła¬skorzeźby na nagrobku J. Tarnowskie¬go 121
Odrowążowie 118
Ogrodzieniec, zamek Bonerów 116, 129
Okolski Szymon 90, 128
Olejniczak Julian 80
Olimp (mit.) 121
Opatów, kolegiata,, pomnik nagrobny Krzysztofa Szydlowieckiego, tzw. la¬ment opatowski 120
Oporin, wydawca 39, 40, 41

Orsza, bitwa 91, 101, 104; obraz w MNW 8, 93, 103—105; ryciny 96, 102
Orzechowski Stanisław 71, 73, 83, 106, 127; drzeworyty Quincunxa 73—74
Osieczna, zamek Górków i Czarnkow-skich 113
Ostrogscy Janusz i Zuzanna 126; Kon¬stanty, hetman 93, 103—105
Ostroróg Jan 33
Otto III, cesarz 51
Owidiusz (Publiusz Ovidius Naso) 61
Ozyrys 54
Pachołowiecki Stanisław 109
Padovano Jan Maria 121—123
Padwa, Museo Civico, tapiserie z serii
Chansons des gestes 38; Sala Virorum
Illustrium 84 Paprocki Bartosz 89; drzeworyty Ogrodu
Królewskiego i Gniazda cnoty 49, 90,
97, 108, 127 Parr Franciszek 65 Paryż, Bibliotheąue Nationale, Louvre,
Musee Carnavalet 95 Paweł z Krosna 95, 101 Pencz Georg 37, 105 Petrarka Francesco 84 Piastowie, dynastia 23, 33, 65—68 Piotrków, pałac Zygmunta I 49, 61 Płaza Stanisław 88 Płock, katedra 9; patena płocka 25 Plowce,, bitwa 96, 107 Polonia (aleg.) 89, 121 Połock, oblężenie 109 Popiel, legendarny monarcha Polski 92 Poznań
biblioteki mieszczan 81
fundacje artystyczne Przemyśla II 27—28
katedra: hełmy wież 130; inskrypcja na grobowcu Chrobrego 34, 42, ka¬plica i nagrobek Górków 123, 124
Muzeum Narodowe, portrety Zygmun¬ta I 55, orzeł Tretera 88
pałac arcybiskupi, galeria portretów biskupów; poznańskich 83
rada miasta 5, 78
ratusz 5, 6, 78—81
Towarzystwo Przyjaciół Nauk 12
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 12

Praga, katedra, kaplica św. Wacława 28. Przemysł I, książę wielkopolski 5 Przemyśl II, król Polski 27, 28, 32, 50 Przemyślidzi czescy, dynastia 28 Psie Pole, bitwa, drzeworyt 96, 101 Puklawa Pribik, Kronika 38 Pula, łuk triumfalny 56
Quadro Joannes Baptysta 78
Kadom, sejm 47
Rehdiger Tomasz 84
Rej Mikołaj 30, 72, 73, 124; wizerunek 99; personifikacja Rzeczypospolitej 89; Rada Królewska 47
Rodos 121
Rojzjusz 88
Romano Giulio 106
Rostworowski Marek 11
Rzeczpospolita (personifikacja) 89
Rzym antyczny, kolumna Marka Aureliu¬sza, kolumna Trajana 121
Salomon (bibl.) 59
Samostrzelnik Stanisław 117, 118
Samson (bibl.) 81, 94, 95, 109
Sarnicki Stanisław 42, 77, 124; drzewory¬ty Statutów 74
Schedel Hartman 38, 50
Schening Martin 80
Schonberg, bitwa 102
Seneka Lucius Anneus 39, 61
Sęp-Szarzyński Mikołaj 37, 127
Sforzowie 61, 63
Siena, palazzo Publico, zbiory: pieczęć Giov. di Niedo 98
Sieniawscy, Mikołaj, hetman i Hieronim 122, 123
Skandenberg 106—108
Skarga Piotr 73, 127
Smoleńsk, oblężenie 109
Sokół, oblężenie zamku 109
Solikowski Jan Dymitr 72, 73, 83
Stabius Joannes 33
Starodub, oblężenie 96, 101, 108, 121
Stosz Wit 35
Stryjkowski Maciej 108; wizerunek 99
Susz Adam 113
Swach Adam 88
Swach Antoni 88

Szczepanowski Stanisław, bp krakowski,
Most na Wiśle Zygmunta Augusta
św. 28, 29, 39, 55, 97, 117, 118 i propugnaculum Anny Jagiellonki
Szczepanów, fundacje Długosza 32 100
Szczepański Jan Józef 91 Muzeum Narodowe: wystawa „Droga
Szekspir Wiliam 117 do niepodległości" 11; zbiory: Bitwa
Szydłowiec, zamek Szydłowieckich 118 pod Orszą zob. Orsza; ryciny: widok
Szydłowieccy 104; Krzysztof 117—120; Grodna z genealogicznym drzewem
Mikołaj 120; Liber Geneseos 118 królów Polski 96; wjazd Konstan-
Szymborski Wacław 31 cji Austriaczki 95
Zachęta, wystawa „Romantyzm i ro-
mantyczność" 11
Tarnowscy 104, 114; Jan, hetman 20, 93, zamek królewski, pokój marmurowy
106, 121—123; Jan Krzysztof 121 Władysława IV 7, 130; zbiory: ca-
Tarnów strum doloris 67; rolka sztokholm-
katedra: mauzoleum Tarnowskich i ska 95
Ostrogskich 116; pomnik nagrobny Wazowie, dynastia 7, 39, 83, 88, 130
Ostrogskich 116, 122, 127; pomnik Wiedeń, katedra, pomnik nagrobny Cus-
nagrobny Tarnowskiego 20, 103, 116, piniana 98
121—123, 127; pomnik nagrobny Ja- zjazd monarchów 95
na i Jana Krzysztofa Tarnowskich Wilno, katedra, pomnik nagrobny Witol-
20, 122, 127 da 27
Muzeum Diecezjalne, tryptyk św. Woj- Wincenty z Kielc 32
ciecha 51 Wiśniowiec, bitwa, malowidło 94; ryciny
Tatarzy, bitwa, rycina 29, 39—40 96, 101, 102, 103
Tauerbach Sebastian 63 Witold, wielki książę Litwy 27
Tęezyńscy 115 Władysław Herman, książę Polski, por-
Thuroczy Jan, kronika węgierska 38 tret 26, 85
Tomice, kościół parafialny, płyta nagrob- Władysław Jagiellończyk, król Czech
na Mikołaja Tomickiego 119; płyta i Węgier 28
fundacji Piotra Tomickiego 118, 119 Władysław Jagiełło, król Polski 31, 33, 52,
Tomicki Mikołaj 119 58, 59, 96, 97; zob. też Grunwald i Kra-
Tomicki Piotr, bp 117, 118; Żywoty arcy- ków
biskupów gnieźnieńskich 117 Władysław Łokietek, król Polski 96
Treter Tomasz 92, 97, 130; Theatrum Vir- Władysław Warneńczyk, król Polski i Wę-
tutum 47; poczet królów Polski 85—86; gier 59, 86, 107, 111, 112
orzeł Tretera 88 Władysław IV Waza, król Polski 7
Trylińska Barbara 125 Wojciech, bp gnieźnieński, św. 24, 28, 29,
Trzycieski Andrzej 99 51
Tscherning Dawid, ryc. Castrum doloris
Jerzego Wilhelma II 67; Orbis Poloni Zamoyski Jan, hetman 93, 109
90, 128 Zebrzydowskiego rokosz 126
Turcy, bitwy 106, 107, 108 Zeus (mit.) 77
Zlat Mieczysław 12
1 Zwoleń, kościół parafialny, pomnik na-
Vercingetorix 28 grobny Jana Kochanowskiego 125
Zygmunt August, król Polski 7, 41, 52—55,
60, 66, 69—77, 81, 82, 90, 94, 100, 107,
Wacław św. 57, 61 113; zob. też Kraków
Warna, bitwa 107,108; ryciny 96, 105, 108 Zygmunt I Stary, król Polski 7, 48—65,
Warszawa 69, 76, 82, 90, 97, lfll, 104, 117; zob. też
Biblioteka Narodowa: Castrum Dolo- Kraków
ris i Orbis Poloni Tcherninga 67, Zygmunt III Waza, król Polski 7, 53, 87,
90, 127 90, 93, 109



WIELKOŚĆ 24X17CM,MIĘKKA OKŁADKA,LICZY 248 STRON,142 ILUSTRACJE.

STAN :OKŁADKA I OBWOLUTA BDB-,KILKA KARTEK CZĘŚCI ILUSTRACYJNEJ JEST POZAGINANYCH W GRN.CZĘŚCI - BŁĄD DRUKARSKI/PATRZ SKANY/,POZA TYM STAN BDB.

WYSYŁKA GRATIS NA TERENIE POLSKI / PRZESYŁKA POLECONA EKONOMICZNA + KOPERTA BĄBELKOWA ,W PRZYPADKU PRZESYŁKI POLECONEJ PRIORYTETOWEJ PROSZĘ O DOPŁATĘ W WYSOKOŚCI 3ZŁ.KOSZT PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ ZGODNY Z CENNIKIEM POCZTY POLSKIEJ /.

WYDAWNICTWO PWN WARSZAWA-POZNAŃ 1985
NAKŁAD 1900 EGZ.!!!.

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE

ZOBACZ STRONĘ O MNIE