Marek Tomaszewski

Tarnów.
Wędrówka w przeszłość z kartą pocztową


Stron: 256
Format: 24 x 30 cm



Album zatytułowany „Tarnów. Wędrówka w przeszłość z kartą pocztową” autorstwa Marka Tomaszewskiego, tarnowskiego kolekcjonera i miłośnika przeszłości swojego miasta, zawiera m.in. „Wstęp” historyczny, napisany przez historyka Janusza Kozioła, pracownika Muzeum Okręgowego w Tarnowie. Autor „Wstępu” na kilku stronach w ogólnym zarysie przedstawił historię miasta Tarnowa od czasów najdawniejszych po dni prawie współczesne. Starał się też zwrócić uwagę czytelników na najbardziej ważne w dziejach miasta momenty i czynniki rozwojowe oraz wskazać na znaczące w jego historii postacie: Spycimira – właściciela i założyciela miasta (lokowanego w 1330 r.); Jana Tarnowskiego, polskiego wodza i polityka w XVI w.; książąt Ostrogskich; wybitnego burmistrza miasta Tadeusza Tertila, działającego już w XX w.; czy gen. Józefa Bema – bohatera narodowego Polski i Węgier.

We „Wstępie” zwrócono też uwagę na rolę Niemców, Szkotów i Żydów, którzy obok Polaków przez wieki całe wspólnie przyczyniali się do rozwoju cywilizacyjnego Tarnowa, budując warsztaty pracy dla jego wieloetnicznej ludności. Żydzi w 1939 r. Stanowili prawie połowę ludności miasta (25 tysięcy Żydów na ogólną liczbę 56 tysięcy mieszkańców). Ważną datę w historii, nie tylko Tarnowa, lecz także historii ogólnoludzkiej, stanowi dzień 14 czerwca 1940 r., gdy spod budynku żydowskiej łaźni w tym mieście wyruszył pierwszy transport polskich więźniów do KL Auschwitz.

Wreszcie, przedstawiona została we „Wstępie” postać autora albumu, pana Marka Tomaszewskiego, który od paru już lat niemałym trudem i nakładem kosztów, kolekcjonuje m.in. karty pocztowe o tematyce tarnowskiej. Posiada pokaźny ich zasób, ale posiadł też niemałą wiedzę, dotyczącą historii, techniki wykonania i kolekcjonerskich tajemnic ich pozyskiwania i opracowywania. Jego kontakty z pracownikami Muzeum Okręgowego zajmującymi się tym tematem stały się już naprawdę przyjacielskie.

Swoją wiedzę – trzeba tutaj dodać, niemałą – zaprezentował Marek Tomaszewski w rozdziałach zatytułowanych: „Ludzie listy piszą – o korespondencji i tarnowskiej poczcie” oraz: „Historia tarnowskiej pocztówki”, napisanych piękną polszczyzną, dowcipnie, interesująco i kompetentnie.

Poruszono w nich bardzo interesującą sprawę posługiwania się pismem w komunikacji międzyludzkiej w Europie, prawie że od najdawniejszych czasów. Wzmiankowano pokrótce o materiałach na jakich pisano korespondencję oraz o sposobach jej przekazywania. Bardzo przystępnie, a jednocześnie ściśle pod względem merytorycznym, przedstawiona została historia poczty w Europie i na ziemiach polskich, którą ilustrują znakomicie dobrane eksponaty pochodzące z jego kolekcji. Niektóre unikalne, jeszcze nigdzie nie publikowane.

Z tego chociażby względu warto sięgnąć po ten album. Ale przyczyn takich jest znacznie więcej. Możemy też poznać wiele dotychczas nieznanych sekretów z życia, prawie już legendarnego dla tarnowian księcia Romana Sanguszki z Gumnisk, zwłaszcza dotyczących jego pasji hodowli koni arabskich, ale nie tylko…

Rozdział sam w sobie wart osobnego wydania stanowi „Historia tarnowskiej pocztówki” pióra Marka Tomaszewskiego. Idea używania kart pocztowych, czyli jawnej korespondencji, bez specjalnego ukrywania jej treści przy pomocy odpowiedniego pieczętowania czy zamykania w kopercie, narodziła się w latach 60. XIX w. Ilustrowane karty pocztowe powstały i weszły w obieg użytkowy w początkach lat 70. XIX w. Na ziemiach polskich, będących wtedy pod zaborami, pojawiły się mniej więcej w tym samym czasie. Karty pocztowe z widokami Tarnowa weszły w obieg zapewne w latach 90. XIX w. Najprawdopodobniej ich pierwszym wydawcą był Kamil Baum, właściciel składu papieru i materiałów piśmiennych w Tarnowie przy ul. Katedralnej 4. Następnie u schyłku XIX i na początku XX w., funkcjonowało w Tarnowie już kilka wydawnictw kart pocztowych z widokami Tarnowa. Produkowano je przy użyciu różnego rodzaju technik graficznych. Z czasem upowszechniła się fotografia. Prawa rynku narzucały poszukiwanie nowych metod produkcji kart pocztowych, wychodząc naprzeciw gustom klientów.

Ilustracje i obszerne pod nimi podpisy dokładnie mogą zapoznać czytelników z tą bardzo interesującą tematyką. Zbiory Marka Tomaszewskiego pozwalają na zaprezentowanie w albumie w sposób przystępny dla laików, ale również instruktywny dla znawców historii tarnowskiej pocztówki – czego nigdy dotąd w taki sposób nie uczyniono.

Wiedza filokartystyczna zawarta w tym rozdziale albumu, zapewne z wielkim uznaniem zostanie przyjęta przez specjalistów. Ale zawodowi historycy i miłośnicy przeszłości Tarnowa – a jest ich liczba niemała – będą mogli korzystać z albumu, jak z dobrego podręcznika do historii.

Z największą jednak radością powinni przyjąć album historycy sztuki i architektury. Obiekty zabytkowe Tarnowa, uwidaczniane na dawnych kartach pocztowych, są doskonałym materiałem badawczym. Budowle, tak jak i gusta ludzi, z czasem się zmieniają. Ratusz, kościół katedralny, budynki użyteczności publicznej, mieszczańskie kamienice, inaczej wyglądały na przełomie XIX/XX wieku, niż wyglądają dziś. Zmieniło się też ich otoczenie. Dawne opisy tych budowli, nawet najbardziej szczegółowe, nie oddają całej prawdy o ich wyglądzie. Tylko dobry rysunek, czy fotografia, mogą ukazać obiekt, tak jak wyglądał w rzeczywistości. Album „Tarnów. Wędrówka w przeszłość z kartą pocztową” zawiera więc i te utylitarne wartości. Może służyć celom typowo praktycznym, architektom i konserwatorom. Będzie zapewne służył także jako swego rodzaju przewodnik turystyczny, bogato ilustrowany, opatrzony tekstem, napisanym pięknym językiem o bogatej treści merytorycznej.