JEST TO REPRINT WYDANIA Z ROKU 1939.
MARIAN MORELOWSKI (1[zasłonięte]884-19) — doktor filozofii, historyk sztuki. Urodzony w Wadowicach; studiował w Krakowie, Wiedniu i Paryżu. W latach 1
[zasłonięte]915-19 kierował pracami Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Polskimi w Moskwie, a w 1921 -1926 był szefem wydziału rewindykacji zabytków w polskiej delegaturze specjalnej w Moskwie. Od 1926 do 1929 kustosz i badacz zbiorów państwowych na Wawelu, którym poświęcił kilka znaczących opracowań naukowych. 1
[zasłonięte]934-19 to lata profesury na Uniwersytecie Wileńskim; po II wojnie światowej —- na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a od 1952 do 1960 na Uniwersytecie Wrocławskim.
Współpracował z Polską Akademią Nauk, był członkiem - korespondentem belgijskiej Akademie d'Archeologie.
Był autorem wielu prac naukowych poświęconych sztuce polskiej i jej europejskich powiązań.
SŁOWO WSTĘPNE.Przewodnik niniejszy, w porównaniu do innych, odstępuje od dotychczasowych układów treści, szeregujących opisy miejscowości bez orientacyjnego, wstępu i bez poglądu na całość terenu. Wprowadzone w tej mierze inowacje idą na rękę coraz liczniejszym. na ziemi naszej turystom. Wielu z nich przyjechawszy w te strony, z natury rzeczy nie wie dostatecznie, co należy do osobliwości najwięcej zasługujących na zwiedzenie.
Jednych pociąga więcej przyroda, krajobraz i zwierzostan, innych wieś i lud, natomiast innych jeszcze, sztuka, historia i zabytki. Starałem się ułatwić w sposób dokładniejszy, pogląd ogólny w tej mierze na nasz obszar i organizację' wycieczek, w zależności od zróżniczkowanych potrzeb i upodobań.
Turysta polski interesuje się jednak w stopniu szczególniejszym zabytkami sztuki i historii. Dumą z odzyskanej niepodległości obok kultu piękna, pomnaża zainteresowanie powszechne dla pomników wielkiej przeszłości. Na naszym terenie przedstawiają się one znakomicie.
Głębsze zrozumiecie oglądanych dzieł sztuki nie jest pozbawionym, trudności. Podjęta tutaj pomoc w dokonaniu wysiłku dla tego celu, ułatwić ma turyście nie tylko pogłębienie jego wiedzy lecz i pomnożenie jego własnych rozkoszy duchowych.
Zrozumienie wagi i czaru danego zabytku wzrasta niepomiernie, gdy dowiadujemy się, że posiada on cechy reprezentanta większej a doniosłej grupy objek-tów pokrewnych, rozsianych po danym terenie, czy też wiążących, się z innymi, w innych dzielnicach czy krajach.
Przeżywamy wtedy przyjemność pozna-w a n i a rzeczy wielu przez jeden okaz przykładowy.
Dlatego w części I wprowadziłem przegląd typów i grup pomników sztuki i przes zł ości szczególniej ciekawych i charakterystycznych dla naszego obszaru.
Z tej też myśli wychodząc, umyślnie nie rozrzuciłem równomiernie ilustracyj po całym Przewodniku, lecz zgrupowałem je w wielu wypadkach obok siebie w ten sposób, a b y z łatwością porównywane — przez siłę i urok wymowy plastycznej, któr.ej słowo nigdy nie dorówna, uczynić tekst bardziej zrozumiałym i pociągającym.
Reprodukcje ukażą nam ponadto najlepiej, drogą porównania z obcymi wzorami, na czym polegają wielekroć poruszane, a niewyświetlone dotąd odrębności artystyc z n e tego, co naszym pokoleniom przekazali wielcy kulturą praojcowie i włodarze trej ziemi.
Zwracam się tym bardziej do mniej wprawnego turysty ż prośbą, aby lektury I części Przewodnika zechciał nie uważać za dodatek, który można opuścić, lecz wręcz przeciwnie, za rzecz podstawową do przygotowania wszelkich wycieczek.
Zarządowi Związku Propag. Turyst. Z. Wileńskiej a zwłaszcza prezesowi jego i wiceprezydentowi miasta p. Teodorowi Nagurskiemu składam wyrazy prawdziwej wdzięczności za pełne zrozumienie i poparcie tej koncepcji Przewodnika.
Za pomoc w zebraniu materiałów i cenne uwagi składam w pierwszym rzędzie podziękowania autorowi dwu poprzednich i poraź pierwszy w tak nowoczesny sposób opracowanych, analogicznych Przewodników, dyr. St. Lorentzowi, którego uczynności zawdzięczam możność wykorzystania ogromnego plonu jego pracy, — podobnie konserwatorowi dr K. Pi-wockiemu za ułatwienie mi wykorzystania informacyj i wielkiego zbioru reprodukcyj zabytków obszaru, z Wojewódzkiego Oddziału Sztuki, a dalej za wielorako okazaną szczególniejszą pomoc Współpracownikom wymienionym w tekście oraz zwłaszcza p. P. Bohdziewiczowi, J. Borowskiemu, J. Bułhakowi, E. Gulczyńskiemu, J. Hoppenowi, M. Jamont-towi, B. Jamonttowi, S. Klaczyńskiemu, J. Kalweit-Kołoszyń-
skiej, M. Limanowskiemu, E. Łopacińskiemu, dyr. W. Gizbert-Studnickiemu i w. in., których wymienić nie zdołam.
Rysunki piórkiem niepodpisane są wykonane przez absolwenta Wydziału Sztuk Pięknych U. S. B. p. Meszczyńskie-go. Rekonstrukcje zaś zamków jak np. w Trokach, Giera-nonach i in. sygnowane „M. M." są próbą, wykonaną prze; autora na podstawie zachowanych reszt, fundamentów i danych historycznych.
M. Morelowski,
Turystów pragnących rozszerzyć krąg swoich wiadomości zwłaszcza praktycznych, w mierze szerszej niż ta, jaką dać może praca niniejsza, skierowuję do następujących or-ganizacyj i biur w Wilnie:
A. W sprawach turystycznych:
1) Związek Propagandy Turystycznej Ziemi Wileńskiej, ul. Mickiewicza 32, gmach Izby Przem.-Handl., tel 21-20, dyrektor Biura, mgr J. Lewon, Biuro udziela wszelkich in-formacyj w sprawie podróży, wycieczek, hoteli, schronisk i wskazówek co do dostępniej szej literatury przedmiotu. Albumy i-pamiątki artystyczne z Wilna i ziemi Wileńskiej na składzie w Biurze. Turyści pragnący przed udaniem się w teren zwiedzić Wilno, uzyskają w Biurze różnorodne w tej mierze porady i ułatwienia (oraz dla grup, — na żądanie, — przewodników dyplomowanych za wpłaceniem odpowiedniej taksy). (Na dworcu kolejowym w Wilnie, w godzinach przyjazdu i odjazdu pociągów, informacyj udzielają wysłannicy Zw. P. T. Z, W. w okresach większych zjazdów okolicznościowych). A ponadto: 2) Wil. T-wo Wioślarskie — ul. Kościuszki 4; 3) Tow. Łowieckie Ziem wschodnich — ul. Mickiewicza 42 m. 5; 4) Związek Harcerstwa Polskiego: chorągiew męska ul. Ostrobramska 7, — żeńska, Mała Pohulan-ka 4; 5) Sekcja -żeglarska Ligi Morskiej i Koi., zaułek Ś-to Jerski 3 oraz Troki, schronisko; 6) „Bim" organizacja harcerska — Zawalna 16; 7) Akademicki klub Włóczęgów, ul. Sawicz 15; 8) Żydowskie T-wo Krajoznawcze w Polsce, oddz. wil. — ul. Stefańska 32.
Hotele w większych miasteczkach województwa nadają się więcej do noclegów i są dość czyste a nie drogie. Cena za pokój przeciętnie 1 zł. 50 gr. do 2 zł. dziennie.
Szczegóły o schroniskach patrz w części Przewodnika dotyczącej wycieczek wodnych w opracowaniu inż. A. Wi-słockiego.
B. W sprawach krajoznawczych i naukowych, dotyczących terenu można zwracać się z prośbą o informacje
(w godzinach urzędowych) do:
1) Oddziału Wileńskiego Poi. T-wa Krajoznawczego, Prezes Zarządu dyr. W. Gizbert-Studnicki, Archiwum Miejskie ul. Teatralna 4, lufa do siedziby T-wa: ul. Ostrobramska 9 w podwórzu I p. lokal Związku Zawodowego Literatów Polskich.
W sprawach naukowych i konserwatorskich terenu: 2) do p. Konserwatora mg. W. Kieszkowskiego, Województwo, plac Katedralny, tel. centrali Urzędu;
3) do p. Delegata Państwowej Rady Ochrony Przyrody (w odnośnych sprawach) — prof. M. Limanowskiego, ul. Za-kretowa 24, Zakład Geografii U. S. B.
W sprawach naukowych odnośnego działu:
4) do Muzeum etnograficznego Uniwersytetu S. B., ul. Zamkowa 11. Kustosz profesorowa M. Priifferowa;
5) do Zakładu Historii Sztuki Uniwersytetu S. B. i Biblioteki Wydziału Sztuk P., ul. Św. Anny 4 (w dziedzińcu). Bibliotekarze: drowa I. Kalweit-Kołoszyńska i dr P. Boh-dziewicz, g. 5—8 w. Zakłady otwarte tylko w okresie roku akademickiego za wyjątkiem feryj świątecznych;
6) do Zakładu Prehistorii Uniwersytetu S. B., ul. Zamkowa 11. Kustosz adj. dr. H. Cehak-Hołubowiczowa, otwarty jak wyżej pod 5.
Na terenie ziemi grodzieńskiej działa Poi. Tow. Krajoznawcze, oddział grodzieński i Referat Turystyczny miasta Grodna, Magistrat, zaś na terenie z. nowogródzkiej Poi. T-wo Krajozn., oddział nowogródzki, Nowogródek.
W sprawach natury gospodarczej należy zwracać się do odnośnej Izby Rolniczej, Przemysłowo-Handlowej i Rzemieślniczej (adresy w książce telefonicznej).
W Wilnie Izby: 1) Przemysłowo-Handlowa, terenem działania obejmuje województwa: białostockie, nowogródzkie, poleskie i wileńskie, 2) Rolnicza — obejmuje woj. wileńskie i nowogródzkie, zaś 3) Rzemieślnicza, obejmuje woj. wileńskie.
II. SCHEMATYCZNA MAPKA TERENÓW OBJĘTYCH PRZEWODNIKIEM
(mapka I-sza)
Objaśnienie znaków umieszczonych w górnym narożniku mapki:1. = Granica państwa,
2. == Drogi żelazne,
3. = Ważniejsze szlaki turystyczne,
4. — Lasy,
5. = Jeziora.
Objaśnień ie głównych szlaków turystycznych wedle ich numeracji na mapce. (Nr. 1—10).
Tereny ciekawe z krajobrazowego punktu widzenia, — przy szlakach:
1. Wiln o—O s z m i a n a—I wieniec (z- Wilna d. trak-
tem na Miedniki) — a) pas wzgórz Oszmiań-skich (najwyższych na Wileńszczyźnie) z malowniczymi, rozległymi widokami na okolicę.
2. Wilno—Lida—Nowogródek (z Wilna przez ul.
Beliny) — a) stary, mało urozmaicony krajobraz polodowcowy „płyty" lidzkiej, wzdłuż drogi od So-lecznik ku Lidzie, b) piękna dolina Niemna, c) wyżyna Nowogródzka z rozległymi widokami (na horyzoncie puszcza Nalibocka w kierunku na półn.-wschód).
3. Wilno—-Grodno (z Wilna przez ul. W. Pohulanka)
a) w pobliżu Wilna serpentyna „gór" Ponarskich z prześlicznym widokiem na miasto i na dolinę Wilii, b) doliny Waki i Mereczanki (dawna ,,pra-dolina" Wilii); pomiędzy nimi puszcza Rudnicka, c) urozmaicony krajobraz okolic Rad unia, d) w okolicach Grodna piękny „przełom" Niemna.
4. Wilno—Troki (z Wilna jak nr 3) —- a) „góry" Po-
narskie i dolina Waki (patrz wyżej pod 3b), b) kompleks malowniczych jezior Trockich (patrz osobną ich mapkę).
5. Wilno—Mejszagoła kierunek na Wiłkomierz),
(z Wilna przez ul. Wiłkomierską) — urozmaicony . krajobraz polodowcowy, młodszy.
6. Wiln o—P odbrzezie.
7. Wiln o—Ś więcian y—B rasfaw (z Wilna przez
Antokol) — a) lasy okolic Podbrodzia i Łyntup,— grupa jezior ignalińskich, b) nizina Dzisny (dawne dno „jeziorżyska" polodowcowego), c) niezwykle piękny krajobraz pojezierza Braslawskiego.
8. Wiln o—Ś więcian y—D z i s n a — a) obfitość jezior
rynnowych, związanych z krawędzią lodowców, b) nizina Dzisny (patrz wyżej pod 71).
9. W i 1 n o—K o b y 1 n i k—D o k s z y c e: (z Wilna przez
Zarzecze) ¦—¦ lasy Ławaryskie, b) kompleks przepięknych jezior Naroekich; na północ od j. Narocz (t. zw. „morza wileńskiego"), potężne wały „moren czołowych", ciągnących się w kierunku Wołko-łaty, c) w okolicach Budsławia i Dokszyc niewielkie, ale ładnie ukształtowane „pradolinki", wyrzeź-bione przez wody polodowcowe.
10. Wilno—Molodeczno—Wilejka — a) tuż pod
Wilnem malownicza dolina Wilenki z ulicy Subocz na Markucie, b) urozmaicony krajobraz wzdłuż Wilii, c) lasy okolic Wilejki.
Objaśnienia co do miejscowości rozłożonych wzdłuż szlaków Nr 1—10, a szczególniej ważnych z punktu widzenia zabytkowego, historycznego i artystycznego, patrz w części I i w części II przy pomocy skorowidza.
Uwaga dla automobilistów. Turyści posługujący się prywatnymi autami i taksówkami winni zaopatrzyć się w odpowiednie mapy najnowsze, na których uwidocznione są szosy i szlaki, nadające się do tego rodzaju podróży. Przy ciągłym podnoszeniu się stanu komunikacyj na naszym terenie mogą być dla tego celu użyte i inne drogi, tam nie uwzględnione, zwłaszcza w dni pogodne. W tej mierze jednak autorowie Przewodnika nie biorą na siebie odpowiedzialności. Szczególniej pożytecznym byłoby zaopatrywanie się przez automobilistów w precyzyjne mapy poszczególnych odcinków, które są do nabycia po księgarniach wileńskich, po cenie I zl 25 gr. (Wyd. Wojsk. Inst. Geograficznego i in.)
SPIS TREŚCI1 Słowo wstępne............................................................ 1
II Schematyczna mapka terenów objętych przewodnikiem...................................................................... 5
CZĘŚĆ I
I Przegląd obiektów zwiedzania.................................... 7
Rozdział I
Rzut oka na teren pod względem osobliwości przyrody, krajobrazu i zaludnienia................................. 7
II Kultura ludu................................................................. 19
III Zabytki przedhistoryczne i wczesnohistoryczne obszaru 32
IV Zamki nawodne, warownie, obronne świątynie,
dwory i domy mieszczańskie obszaru wileńskiego 41
CZĘŚĆ II
I Przegląd miejscowości w kolejności szlaków wycieczkowych, kołowych i pieszych............................... 165
Rozdział I
Wskazówki ogólne i bibliograficzne............................ 165
A Wycieczki kilkudniowe i jednodniowe....................... 183
B Wycieczki dłuższe......................................................... 211
XI Szlaki: — Ignalino - - Święciany (Turmont), Brasław
— Druja — Leonpol.................................................. 252
XII Szlak: Wycieczka do Zułowa Piłsudskich, do Postaw
i w okolice................................................................. 279
XIX Białystok — Supraśl - Grodno.................................. 336
WIELKOŚĆ 18,5X14,5CM,TWARDA OKŁADKA,LICZY 370 STRON,144 ILUSTRACJE+MAPKI POKAZANE NA SKANACH.
STAN:OKŁADKA BDB,LEKKO POŻÓŁKŁA I MINIMALNIE ZAGIĘTA KARTKA TYTUŁOWA,POZA TYM STAN BDB .
KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 8 ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM
/ KOSZT ZRYCZAŁTOWANY NA TERENIE POLSKI,BEZ WZGLĘDU NA WAGĘ,ROZMIAR I ILOŚĆ KSIĄŻEK - PRZESYŁKA POLECONA PRIORYTETOWA + KOPERTA BĄBELKOWA / .
WYDAWNICTWO EM GDAŃSK 1989.
INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.
PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"
NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!
ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE
ZOBACZ STRONĘ O MNIE
