Tu ergo flecte genea tua. Sztuka a praktyka religijna świeckich w diecezjach pruskich państwa Zakonu Krzyżackiego do połowy XV wieku
Autor: Monika Jakubek- Raczkowska Wydawnictwo: Bernardinum Seria: nd Rok wydania : 2014 Wydanie : bd Nakład : bd ISBN:[zasłonięte]978-8323-350-3 Format : 160 x 230 mm Oprawa : miękka Liczba stron: 724
Opis :
Książka jest poświęcona problematyce religijności ludzi świeckich w państwie zakonnym w Prusach, analizowanej i interpretowanej przez pryzmat oddziaływania obrazów na wiernych. Autorka skupia się na roli, jaką obrazy odgrywały zarówno we wspólnotowej, jak i indywidualnej praktyce religijnej, analizując ich treści i formę, ekspresję i retorykę, funkcje i miejsce w różnych przestrzeniach sakralnych dostępnych dla laikatu (ze szczególnym naciskiem na ikonosferę kościoła parafialnego). Uwzględniając przemiany ideologiczne i religijne, jakie zachodziły w państwie krzyżackim do połowy XV stulecia, poddaje interpretacji możliwości oddziaływania dzieł sztuki na poziom chrystianizacji oraz na religijne emocje w miejskich i wiejskich kręgach społeczeństwa państwa zakonnego. Dzieło sztuki sakralnej jawi się w tym ujęciu jako ważny środek nauczania i współczynnik pobożności, którego rola wzrosła szczególnie w dobie reformy Kościoła na przełomie XIV i XV wieku. Przedstawione analizy i refleksje nad obrazem – jako pomostem między dogmatem a wiarą: pomiędzy tym, co oficjalne i narzucone a tym, co wewnętrzne i przeżywane emocjonalnie – są propozycją nowego podejścia do roli sztuki w średniowiecznej religijności regionu. Dr Monika Jakubek-Raczkowska pracuje w Zakładzie Historii Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Prowadzi badania nad wzajemnymi relacjami sztuki, duchowości, mistyki oraz nad średniowieczną rzeźbą regionu pokrzyżackiego w kontekście jej europejskich powiązań (z naciskiem na tzw. styl piękny około roku 1400). Jest autorką monografii poświęconej rzeźbie gdańskiej przełomu XIV i XV wieku, katalogu ekspozycji średniowiecznej rzeźby w Muzeum Narodowym w Gdańsku oraz artykułów naukowych na temat sztuki państwa zakonnego w Prusach. Prezentowana książka wpisuje studia nad sztuką regionu w nowoczesny nurt badań nad sztuką i religijnością późnośredniowiecznej Europy.
Spis treści: Przedmowa Część pierwsza: Verbo et imagine. Formacja pobożności laikatu w państwie zakonnym w Prusach na tle europejskim I. Sztuka i praktyka religijna w Prusach 1. Średniowieczny obraz religijny i jego interpretacja 2. Modele religijne- problemy definicji 3. Diecezje państwa zakonnego w Prusach- zakres terytorialny i czasowy studiów 4. Kościół państwa zakonnego w Prusach- stan badań i źródła w kontekście studiów nad religijnością 5. Materiał zabytkowy- zasób i stan wiedzy II. Świeccy jako audytorium kościoła w średniowiecznych Prusach 1. Dystans i dialog w dojrzałym średniowieczu
2. Sobór laterański IV i jego znaczenie dla laikatu 3. Chrystianizacja Prus versus soborowy ideał ewangelizacji świeckich 4. Przełom XIV i XV wieku- reforma Kościoła 5. Państwo zakonne tzw. devotio moderna 6. Żywot i proces kanonizacyjny Doroty z Mątów Wielkich III. Expergiscimini hodie, anime devote. Państwo zakonne w Prusach a późnośredniowieczna religijność IV. Praksis pietatis pruskiego laikatu na przełomie XIV i XV wieku V. Fidex ex imagine. Funkcje obrazów Część II: Religio et civitas. Sztuka a praktyka religijna w miastach państwa zakonu krzyżackiego I. Miasta i mieszczanie w państwie zakonnym II. Życie religijne miast pruskich III. Rola zakonów w religijności miejskiej; ikonosfera kościołów klasztornych IV. Miejski kościół parafialny: centrum geografii sakralnej miasta V. Fara miejska; obrazy a symboliczna przestrzeń sacrum VI. Pictura quasi scriptura: wątki nauczania obrazowego w farach miejskich VII. Affectus ex visis: empatia obrazów w religijności miast pruskich VIII. Obrazy w przestrzeni kościołów katedralnych a episkopalny program duszpasterstwa Część III: Inter incipientes. Sztuka sakralna a mieszkańcy wsi I. Przestrzenie sakralne mieszkańców pruskiej prowincji II. Wiejskie retabulum ołtarzowe jako sarmo simplex
III. Obraz jako znak dogmatyczny w kręgu wiejskim IV. Funkcje malowideł ściennych w kościołach wiejskich V. Wiejska społeczność a prywatna dewocja Podsumowanie Bibliografia Spis ilustracji Indeks osobowy Indeks topograficzny
