| Opis | Światy Franza Kafki. Sekwencja polska. Tak zatytułowałem książkę, w której pragnę zarysować podstawowe przejawy obecności w naszym kraju prozy jednego najważniejszych pisarzy XX wieku. Moja chęć zajęcia się tym problemem wzięła się z poczucia intelektualnego dyskomfortu, mającego źródło w niedostatecznej liczbie prac analitycznych, interpretacyjnych oraz komparatystycznych dotyczących twórczości Franza Kafki, które byłyby wyraźnie obecne w polskim kręgu czytelniczym. Pojawiają się co pewien czas książki w tym zakresie ważne, lecz ich specyfika uświadamia, jak rozległe przestrzenie badawcze czekają na zagospodarowanie, zwłaszcza w kręgu polonistycznym.
Metaforyczność tytułu mojej pracy inspiruje do rozważań wiążących się z polskim życiem literackim. Pojawiają się w pracy analizy i interpretacje utworów, w których występują motywy Kafkowskie, ukazane są także elementy recepcji artystycznej, krytycznoliterackiej i naukowej fenomenu Kafki. Tytułowa formuła pracy jest na tyle pojemna, że mieści się w niej literaturoznawcza metodologia badawcza, która pozwala na omówienie sposobów istnienia epiki Franza Kafki w tradycji polskiej poprzez kategorie stylu odbioru, form obecności, topiki literackiej, stylistyki oraz aksjologii światopoglądu artystycznego. Dyskurs, który prowadzę, nie został podporządkowany jednej kategorii interpretacyjnej czy jednemu polu badawczemu. Ponad osiemdziesiąt lat upływających od pierwszych polskich przekładów i wzmianek o Kafce w literaturze polskiej powstrzymuje mnie również od ambicji sporządzenia kompletnego zestawienia bibliograficznego związanego z recepcją Kafki w Polsce. Zadanie to mógłby raczej zrealizować zespół badawczy, który winien od-notować i skomentować każdą notę, glosę, wszystkie tłumaczenia, interpretacje oraz przygotować pracę na ten temat .
Opisy dotyczące polskiego życia literackiego nie mają oczywiście naświetlić wszystkich czynników społecznych, politycznych czy kulturowych, które wpłynęły na jego kondycję. Interesują mnie te okresy, w których najwyraźniej twórczość Kafki stawała się przedmiotem dyskusji i artystycznych reakcji. Stąd na przykład tak szerokie potraktowanie czasu dwudziestolecia międzywojennego czy odwilży kulturowej roku 1956 i jej konsekwencji, a przykładowe tylko analizowanie zjawisk literackich lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Kilku polskim literatom poświęciłem osobne rozdziały, bardziej szczegółowo analizując związki ich twórczości z pisarstwem Kafki. To głębsze zainteresowanie dla Brunona Schulza, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz Tadeusza Różewicza wywodzi się z przekonania, iż twórcy ci najciekawiej i najbardziej różnorodnie w polskiej tradycji literackiej reagowali na świat Franza Kafki. |
