Rozprawy zebrane w tej książce dotyczą w głównej mierze estetyki angielskiej XVIII w. oraz polskiej myśli estetycznej z pierwszej połowy XIX w.; uzupełnia je szkic analizujący poglądy estetyczne Tainea. Przez myśl estetyczną będącą przedmiotem badania historyka estetyki rozumiem poglądy na sztukę zarówno filozofów, teoretyków i krytyków sztuki, jak i samych artystów. Nie wchodzi zaś w jej zakres to, co Tatarkiewicz (Estetyka starożytna, t. I, wstęp, II) nazywa estetyką implicite, czyli poglądy na sztukę zawarte w samych dziełach artystycznych i w smaku danej epoki.

W rozprawach poświęconych estetyce angielskiej autor starał się dać ogólną charakterystykę ówczesnych poszukiwań i rozwiązań, nie faworyzując żadnej teorii tej lub innej sztuki. W pracy o Taineie została zachowana ta sama orientacja. Natomiast w pozostałych szkicach autor docierał do ogólnych teorii estetycznych poprzez analizę ówczesnych dociekań w zakresie teorii sztuk plastycznych. Dwie zaś rozprawy dotyczą polskiej teorii teatru na tle ogólnych koncepcji estetycznych. Książka nie stanowi więc zwartej całości. Niemniej znaleźć w niej można - jak sądzę - podstawowe zagadnienia określające rozwojową dynamikę myśli estetycznej XVIII i XIX w. Prace tu zebrane są w pewnym sensie uzupełnieniem i ciągiem dalszym mej książki o rozwoju estetyki niemieckiej od Herdera do Heinego. Myśl angielska XVIII wieku zamyka bowiem świetny okres estetyki europejskiej, począwszy od renesansu, i zarazem wyznacza jej dalsze perspektywy. Nowe elementy wniesione przez empiryczną estetykę angielską przejmuje myśl niemiecka, przetwarza je przekazuje w metafizycznym kostiumie XIX wiekowi. Polska estetyka i krytyka artystyczna ulega z kolei silnym wpływom estetyki niemieckiej, ale rozwijając się w swoistych warunkach historycznych modyfikuje Schellinga i Hegla, wnosząc nowe idee. Tę estetykę historystyczną, obcą ieszcze Burkeowi, bliską zaś wielu angielskim badaczom XVIII w., ale wciąż jeszcze uwikłaną w metafizyczne przesłanki i konkluzje, próbuje uwolnić od balastu Ducha Absolutnego Taine. Jednak i on pozostał pod wyrażnym urokiem koncepcji heglowskiej. Tak więc droga, którą przejdzie czytelnik, prowadzi po głównych, jeśli nie najpoważniejszych, szlakach rozwoju estetyki europejskiej w okresie, który tu prześledzimy...