Procesy międzynarodowej integracji gospodarczej obserwuje się od wielu dziesięcioleci, najbardziej jednak rozwinęły się one po II wojnie światowej w Europie Zachodniej. Swego rodzaju momentami zwrotnymi były traktaty: paryski z 18 kwietnia 1951 r. powołujący Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) oraz rzymskie z 25 marca 1957 r. (weszły w życie 1 stycznia 1958 r.), na mocy których ustanowiono Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom) i Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). Do 2002 r. kraje Europy Zachodniej przeszły stadia (etapy) rozwoju integracji od strefy wolnego handlu (EFTA), poprzez unię celną, do wspólnego rynku (EWG) oraz stworzyły podstawy do budowy unii ekonomicznej i monetarnej (walutowej) w ramach powołanej do życia w 1992 r. Traktatem z Maastricht Unii Europejskiej. W Europie Zachodniej zwyciężyły ostatecznie koncepcje instytucjonalne znane z twórczości takich ekonomistów, jak J. Tinbergen, B. Balassa, M. Giersch, T. Scitovski, F.R. Sanwald, J. Stohler, J. Marchal, W. Molle. W myśl tych koncepcji w procesach integracji, których celem jest pełna unia ekonomiczna, powinny aktywnie uczestniczyć państwa.
Unia ekonomiczna i monetarna jest wynikiem osiągniętego wysokiego stopnia zintegrowania gospodarek. Łączy ona w sobie wszystkie cechy wcześniejszych form integracji (strefy wolnego handlu, unii celnej, wspólnego rynku), a ponadto oznacza harmonizację polityki gospodarczej oraz wprowadzenie jednolitej waluty i przeniesienie kompetencji w zakresie polityki monetarnej na szczebel ponadnarodowy - do ponadnarodowego banku centralnego. Kraje członkowskie trzech Wspólnot Europejskich, określonych też mianem Unia Europejska, rozpoczęły realizację koncepcji Unii Ekonomicznej i Monetarnej (UEiM, Euroland, strefa euro) od budowy unii monetarnej. Z tego też względu w pracy skoncentrowano się na zagadnieniach związanych z unią monetarną, a nie pełną unią ekonomiczną. Proces tworzenia pełnej unii ekonomicznej jest rozłożony na wiele lat i być może - ale wcale nie musi - zakończy się wprowadzeniem w życie koncepcji federalizmu fiskalnego i unii politycznej.
Spis treści
ROZDZIAŁ I Zarys teoretycznych podstaw unii monetarnej
1. Główne koncepcje i poglądy teoretyczne
1.1. Unia monetarna a pełna unia ekonomiczna
1.2. Optymalny obszar walutowy
1.3. Analiza kosztów i korzyści z utworzenia obszaru walutowego i unii monetarnej
1.4. Hipoteza endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego
2. Szoki asymetryczne i polityka fiskalna w unii monetarnej
3. Wnioski z analizy teoretycznych podstaw unii monetarnej
ROZDZIAŁ II Proces budowy i funkcjonowanie unii monetarnej krajów członkowskich Wspólnot Europejskich
1. Polityczne i ekonomiczne przesłanki Unii Ekonomicznej i Monetarnej
2. Raport Komitetu Delorsa
3. Traktat z Maastricht i zasady Unii Ekonomicznej i Monetarnej
3.1. Etapy dochodzenia do Unii Ekonomicznej i Monetarnej
3.2. Kryteria konwergencji i ich znaczenie
3.3. Europejski System Banków Centralnych, jednolita waluta i jednolita polityka monetarna
3.3.1. Europejski System Banków Centralnych
3.3.2. Niezależność i odpowiedzialność Europejskiego Banku Centralnego
3.3.3. Polityka monetarna Europejskiego Systemu Banków Centralnych
4. Przebieg procesu tworzenia i funkcjonowanie Unii Ekonomicznej i Monetarnej
4.1. Idea integracji o wielu prędkościach
4.2. Sytuacja gospodarcza krajów Unii Ekonomicznej i Monetarnej a kryteria konwergencji na przełomie wieków
4.2.1. PKB per capita i wzrost gospodarczy
4.2.2. Inflacja
4.2.3. Deficyt budżetowy (saldo bilansu sektora publicznego) i dług publiczny
4.2.4. Rachunek obrotów bieżących
4.2.5. Bezrobocie
4.2.6. Długoterminowe stopy procentowe
4.2.7. Realizacja warunków konwergencji
4.3. Kształtowanie się kursu euro w krótkim okresie
4.4. Kształtowanie się kursu euro w długim okresie
4.5. Euro jako waluta międzynarodowa
4.5.1. Euro jako miernik wartości i waluta transakcyjna w handlu międzynarodowym oraz wymianie walut
4.5.2. Euro jako waluta inwestycyjna
4.5.3. Euro jako waluta referencyjna, interwencyjna i rezerwowa
4.6. Rynek finansowy w Unii Ekonomicznej i Monetarnej
4.7. Euro a handel w Unii Ekonomicznej i Monetarnej
ROZDZIAŁ III Założenia i perspektywy funkcjonowania unii monetarnej krajów członkowskich Wspólnot Europejskich w świetle teorii unii monetarnej i badań empirycznych
1. Mobilność czynników wytwórczych
1.1. Mobilność kapitału
1.2. Mobilność pracy
2. Elastyczność rynków pracy i płac
3. Otwartość gospodarki
4. Dywersyfikacja produkcji i wymiana wewnątrzgałęziowa
5. Problem szoków asymetrycznych
6. Jednolita polityka monetarna a narodowe polityki fiskalne
7. Kryteria konwergencji, Pakt Stabilizacji i Wzrostu a wzrost i rozwój gospodarczy
7.1. Kryteria konwergencji a wzrost gospodarczy
7.2. Pakt Stabilizacji i Wzrostu - kontrowersje i zmiany
8. Kierunki reform
ROZDZIAŁ IV Perspektywy przystąpienia do Unii Ekonomicznej i Monetarnej krajów Europy Środkowej i Wschodniej
1. Konwergencja nominalna
2. Konwergencja realna
2.1. PKB i wzrost gospodarczy
2.2. Mobilność kapitału w stosunkach gospodarczych z krajami Unii Europejskiej
2.3. Bezrobocie, rynek pracy i jego elastyczność, mobilność siły roboczej
2.4. Otwartość gospodarki
2.5. Dywersyfikacja produkcji
2.6. Rynek finansowy w krajach Europy Środkowej i Wschodniej
2.7. Synchronizacja cyklów koniunkturalnych
2.8. Wnioski - niezbędne kierunki reform
ROZDZIAŁ V Dostosowanie polskiej gospodarki do warunków unii monetarnej krajów członkowskich
Wspólnot Europejskich: szanse i zagrożenia
1. Koncepcje przystąpienia Polski do Unii Ekonomicznej i Monetarnej
1.1. Koncepcja jednostronnej euroizacji
1.2. Koncepcja 'szybkiej ścieżki' do Unii Ekonomicznej i Monetarnej
1.3. Koncepcja standardowa - stopniowe dochodzenie do kryteriów konwergencji nominalnej i realnej
2. Nominalna i realna konwergencja
2.1. Konwergencja nominalna
2.2. Konwergencja realna
2.2.1. Wzrost gospodarczy i PKB per capita
2.2.2. Oszczędności i inwestycje, wydajność pracy, nakłady na B&R
2.2.3. Mobilność kapitału
2.2.4. Rynek pracy i bezrobocie, mobilność siły roboczej
2.2.5. Otwartość gospodarki
2.2.6. Dywersyfikacja produkcji
2.2.7. Synchronizacja cyklu koniunkturalnego z cyklem w krajach Unii Ekonomicznej i Monetarnej
3. Słabe i mocne strony polskiej gospodarki oraz przewidywane szanse i zagrożenia związane z przystąpieniem Polski do Unii Ekonomicznej i Monetarnej
4. Polityka monetarna i fiskalna w Polsce w warunkach procesu konwergencji oraz kierunki dostosowań strukturalnych
Zakończenie
