Działanie Yerba Mate

Yerba mate, czyli napar z ostrokrzewu paragwajskiego jest napojem od wieków stosowanym przez Indian Guarani. Napar ten posiada właściwości stymulujące zdolności psychiczne i fizyczne oraz likwidujące zmęczenie. Jest ceniony głównie dzięki właściwościom pobudzającym, które zawdzięcza kofeinie (zwanej też mateiną), jednak pamiętajmy, że napar z yerba mate jest bogaty również w witaminy A, E, C, B1, B2, B6, PP oraz minerały takie jak wapń, fosfor, żelazo, magnez, potas, sód i żelazo.

Yerba mate zwiększa sprawność intelektualną, działa kojąco i pobudzająco na mięśnie (również mięśnie gładkie) oraz łagodzi napięcie psychiczne. Zawartość witamin w yerba mate wpływa korzystnie na cały organizm np. witaminy z grupy B wspomagają przemianę cukru w mięśniach i mózgu, wpływają na harmonijne działanie układu nerwowego, wspomagają trawienie oraz wzmacniającą paznokcie i włosy. Witamina A działa korzystnie na wzrok i skórę oraz uodparnia na infekcje. Witaminy C i E są przeciwutleniaczami, które neutralizują szkodliwe wolne rodniki, odtruwają organizm, wzmacniają zęby i dziąsła oraz zwiększają ilość czerwonych krwinek. Sole mineralne łącznie z kofeiną regulują pracę układu krwionośnego i poprawiają krążenie krwi, dzięki temu, że kofeina rozszerza naczynia krwionośne. Żelazo zaś eliminuje zmęczenie, wspomaga utrzymanie dobrej sprawności fizycznej oraz uczestniczy w procesach krwiotwórczych.

Yerba mate można stosować przy odchudzaniu. Napar zaspokaja głód i zmniejsza łaknienie oraz poprawia metabolizm dzięki wspieraniu glikolizy tlenowej. Glikoliza tlenowa to reakcja rozszczepienia węglowodanów, która występuje na przykład przy długotrwałych ćwiczeniach fizycznych. Dzięki zwiększeniu wydajności układu krążenia yerba mate zwiększa spalanie kalorii i tkanki tłuszczowej, dlatego też picie yerba mate polecane jest przy nadwadze.Yerba mate jest moczopędna i dobrze wpływa na pracę nerek. Jest pomocna w problemach z pęcherzem. Polepsza trawienie pokarmów i ułatwia ich wydalanie, a także łagodzi zaburzenia gastryczne oraz działa ochronnie na wątrobę. Naukowo udowodniono, że yerba mate obniża poziom "złego"cholesterolu o niskiej gęstości (LDL). Napar z yerba mate wspiera system immunologiczny (odpornościowy). Wedle badań yerba mate chroni przed bakteriami i wirusami dzięki obecności optymalnej proporcji składników odżywczych oraz składników wpływających korzystnie na działanie białych ciałek krwi. Naukowe badania potwierdzają, że napar yerba mate odgrywa istotną rolę w regeneracji organizmu człowieka.

Stymulujące działanie yerba mate jest dłuższe niż w przypadku kawy i napojów energetycznych z kofeiną. Ponadto nie wywołuje objawów ubocznych jakie powodują inne napoje kofeinowe np. nie wypłukuje magnezu jak kawa, a wręcz jest jego naturalnym źródłem.

FAQ - podstawowe pytania

Czym jest yerba mate?
Yerba mate (łac. Ilex paraguariensis, herbata paragwajska, herbata Jezuitów, caá mati, caá mate) to napar z wysuszonych, zmielonych liści, często z dodatkiem drobnych gałązek. Nazwa yerba mate pochodzi od łacińskiego słowa "herba" (ziele) i słowa "mati" oznaczającego tykwę w języku keczua. Prekursorami w stosowaniu naparu z yerba mate byli Indianie z plemienia Guarani.

Jak działa yerba mate?
Yerba mate reguluje ciśnienie krwi, zmniejsza naprężenie mięśni szkieletowych, wpływa pobudzająco na trawienie, układ nerwowy, stymuluje pracę serca i działa korzystnie na krążenie krwi. Napar zawiera dużo witamin i soli mineralnych, ksantyny (kofeinę, teobrominę i teofilinę) a także przeciwutleniacze o właściwościach antynowotworowych. Napar z yerba mate wpływa korzystnie na paznokcie i włosy.

Czy yerba mate jest używką?
Ze względu na zawartość ksantyn (np. kofeiny), które działają pobudzająco na układ nerwowy yerba mate uznajemy za używkę.

Czym różni się działanie kawy i yerba mate?
Przede wszystkim yerba mate jest naturalnym źródłem magnezu, który jest wypłukiwany przez kawę. Kawa pobudza szybko, ale przez krótki czas. Po wypiciu naparu yerba mate kofeina jest uwalnia powoli, wskutek czego pobudzenie trwa dłużej niż w przypadku kawy.

Do czego służy bombilla (rurka z dziurkami)?
Bambusowa lub częściej spotykana metalowa rurka z nawierconymi otworami jest filtrem odcedzającym napar z fusów. Spotyka się również bombille z tworzyw sztucznych. Podczas zaparzania yerba mate susz nie opada na dno naczynia, dlatego też należy stosować rurkę do picia yerba mate, aby uniknąć połykania fusów. Oprócz nawiercanych sitek w bombillach stosuje się inne filtry np. sprężynkowe.

W jakiej temperaturze zaparzać yerba mate?
Nie powinno się zalewać wrzątkiem - susz należy zalewać wodą o temperaturze w granicach 70-80 stopni Celsjusza, by wydobyć pełnię mocy i smaku yerba mate. Zalewanie wrzątkiem pozbawia napar większości właściwości odżywczych i będzie on po prostu niesmaczny.

Czy yerba mate można przyrządzić na zimno?
Yerba mate można zalewać zimną wodą - im zimniejsza tym lepsza, najlepiej z dodatkiem kostek lodu. Yerba mate z lodem, ziołami, owocami lub sokami jest bardzo często pita w Ameryce Południowej podczas upałów. Yerba mate przyrządzana na zimno zwana jest "terere".

Czy yerba mate można podawać dzieciom?
Rząd Argentyny rozpowszechniał przed laty program włączania yerba mate do diety młodzieży szkolnej. Program ten był skierowany jako uzupełnienie diety dzieci z ubogich rodzin, które rzadko spożywały pełnowartościowy posiłek. Jednakże ze względu na zawartość kofeiny nie polecamy podawania yerba mate małym dzieciom, nawet w postaci terere.

Sin palo, con palo – co to za określenia?
Określenie "sin palo" oznacza susz yerba mate zawierający same listki (pozbawiony gałązek), zaś susz składający się listków z dodatkiem gałązek określamy mianem "con palo".

Czym jest palo aanto i algarrobo?
Palo santo i algarrobo są popularnymi gatunkami drewna służącymi do wyrobu naczynek do naparu yerba mate.

Kupiłem yerba mate, ale nie posiadam bombilli. Co robić?
Jeśli nie posiadacie bombilli można zaparzyć yerba mate za pomocą sitka do herbaty, kulkowych zaparzaczy do ziół, zaparzacza do kawy lub w specjalnym dzbanku z tłokowym sitkiem. Pomysłowość mile widziana - ważne aby pozbyć się fusów i pamiętać, że opadają one na dno.

Jaką yerba mate polecić początkującym?
Osobom początkujących polecamy zakup próbek (po 50g) różnych gatunków yerba mate i wybranie swojej ulubionej. Początkujący mogą zacząć od smakowych yerba mate lub mieszanek yerba mate green.

Czym różnią się poszczególne gatunki yerba mate?
Poszczególne gatunki yerba mate różnią się proporcjami w zawartości listków i patyczków, ilością pyłu, sposobem suszenia i wędzenia. Gatunki yerba mate, nawet te bez dodatków smakowych, mogą się różnić wyglądem, aromatem, smakiem i mocą pobudzającą. Produkowane są również yerba mate z dodatkiem ziół, owoców i aromatów.

Czy wszyscy mogą spożywać yerba mate?
Yerba mate nie powinny pić kobiety w ciąży i karmiące, a także osoby ze schorzeniami żołądka (np. z wrzodami). Ze względu na zawartość kofeiny nie powinniśmy podawać jej małym dzieciom.

Czy yerba mate jest skuteczne przy odchudzaniu?
Yerba mate jest wskazane osobom odchudzającym się ponieważ hamuje nadmierne łaknienie i likwiduje uczucie głodu.

Z jakich naczyń pić yerba mate?

Yerba mate można pić z codziennie stosowanych naczyń np. z kubków glinianych, ceramicznych lub naczyń szklanych. Jednak polecamy specjalne naczynia do yerba mate - matera z drewna palo santo, algarrobo lub drewna cytrynowego, czy naczynia z owocu tykwy (calabazy). Takie naczynia podnoszą walory smakowe naparu z yerba mate i zwiększają doznania estetyczne.

Zapycha mi się bombilla i przez rurkę lecą fusy... Co robić?
Przede wszystkim należy pamiętać aby nie mieszać naparu yerba mate, bo to może spowodować zapychanie się rurki. Rurka nie powinna się zatykać jeśli prawidłowo przyrządzimy napar. Zatkaną bombillę można przepłukać i wyczyścić szczoteczką lub czyścikiem.

Dlaczego przecieka mi tykwa?
Aby uszczelnić tykwę należy ją zahartować, czyli wykonać tzw. curado (opis znajdziecie poniżej). Ważne jest aby nie dopuścić do przesuszenia tykwy i podczas użytkowania utrzymywać ją w wilgoci.

Co to jest Alpaka ?
Alpaka to mosiądz wysokoniklowy, czyli tzw. nowe srebro. Jest to stop przypominający barwą prawdziwe srebro i zawierający 40-70% miedzi, 10-20% niklu i 5-40% cynku.

Co jest potrzebne?

- Naczynie w którym zaparzymy susz, najlepiej jeśli będzie to tykwa lub matero drewniane, gliniane, czy ceramiczne. W przypadku braku specjalnych naczyń możemy użyć zwykłego kubka.

- Bombilla, czyli rurka do picia yerba mate. Zaopatrzona jest w różnego rodzaju sitka zapobiegające wciąganiu fusów. Bombille wykonuje się głównie z metali: stali nierdzewnej, srebra czy z alpaki, jak również z bambusa, czy rzadziej z tworzyw sztucznych.

- Wybrany gatunek yerba mate.

- Woda o temp. 70-80 stopni Celsjusza lub lodowata.

Przygotowanie yerba mate na ciepło

1. Do naczynia wsyp yerba mate - tradycyjnie w Ameryce Południowej susz wsypuje się w ilości od 1/4 do 3/4 objętości naczynia. Początkującym proponujemy rozpoczęcie od mniejszej ilości.

2. Zakryj otwór naczynka (np. dłonią), obróć je "do góry dnem" i potrząsaj, by drobniejsze kawałki listków i pył opadły w stronę dłoni.

3. Obróć z powrotem naczynie pod kątem ok. 45 stopni i włóż rurkę w pustą przestrzeń naczynia. Staraj się nie poruszać bombillą, a tym bardziej nie mieszać nią naparu yerba mate, ponieważ spowoduje to zatkanie sitka.

4. Trzymając tykwę pochyloną wlej odrobinę zimnej wody naczynka, by zwilżyć susz. Uchroni to napar przed utratą smaku, właściwości odżywczych i stymulujących. Odczekaj chwilę, aż susz wchłonie wodę.

5. Dolej do pełni naczynia wodę o temp. 70-80 stopni Celsjusza, odczekaj aż chwilę, aż ostygnie i wchłonie wodę. Napar popijaj przez rurkę do momentu, aż usłyszysz charakterystyczne "siorbnięcia", po czym zrób dolewkę ciepłej wody.

6. Wodę można dolewać kilka razy (do 7 razy), aż "wypłukania" smaku yerba mate.

7. Do naparu yerba mate możesz dodać dla urozmaicenia cukier, miód lub kilka kropel cytryny, pamiętając aby nie mieszać bombillą.

Przygotowanie yerba mate na zimno, czyli TERERE

Terere to sposób przyrządzania yerba mate poprzez zalewanie lodowatą wodą. Przy czym nie jest to yerba mate zaparzana i następnie schładzana, jak np. mrożona herbata, lecz zalewana bezpośrednio zimną wodą. Terere przyrządzamy w podobnych krokach jak yerba mate na ciepło. Należy pamiętać, że do terere najlepsza jest jak najzimniejsza woda, najlepiej z kostkami lodu. Yerba mate przygotowywana na zimno wolniej wypłukuje smak, co pozwala na nawet kilkunastokrotne zalewki, a największą moc uzyskuje po 2-3 zalaniu.

Do terere polecamy gatunki yerba mate o grubym suszu i małej ilości pyłu, czyli łagodne odmiany suave i BCP (Bajo Contenindo de Polvo - o niskiej zawartości pyłu). Najczęściej jednak do terere używa się gatunków z dodatkami ziołowymi i owocowymi.

Przygotowanie naczyń

Curado, czyli hartowanie tykwy

Jak przygotować nowe naczynie wykonane z owocu tykwy aby nam długo służyło? Należy ją odpowiednio zahartować (curado po hiszp. oznacza "utwardzanie) i wyskrobać resztki miąższu postępując wedle punktów:

1. Do nowej tykwy wkładamy zużyte, wilgotne fusy yerba mate do 3/4 objętości naczynia.

2. Zalewamy wrzątkiem i pozostawiamy do nasiąknięcia na dobę.

3. Opróżniamy naczynko z fusów i płuczemy.

4. Delikatnie, ale dokładnie wyskrobujemy (np. łyżeczką) miąższ z resztkami nasion, uważając aby nie przedziurawić ścianek naczynia i ponownie przepłukujemy wodą.

5. Nasypać świeżej, suchej yerba mate do 3/4 objętości tykwy i zalewamy wodą o temperaturze 70-80 C.

6. Pozostawiamy zaparzoną yerba mate na dobę, by tykwa przeszła aromatem yerby.

7. Opróżniamy tykwę, płuczemy pod bieżącą wodą i już możemy dokonać pierwszą zalewkę do picia.

8. W pierwszych miesiącach użytkowania dobrze jest czasami natrzeć oliwą zewnętrzne ścianki tykwy.

Przygotowanie do użytku naczyń drewnianych.

Matera drewniane nie wymagają tylu zabiegów co naczynia z tykwy. Aby zahartować i przygotować takie naczynie do użytku należy wykonać następujące czynności:

1. Płuczemy naczynie pod bieżącą wodą i dokładnie suszymy.

2. Smarujemy wnętrze naczynia tłuszczem - oliwą z oliwek (lub inną) albo masłem.

3. Odczekujemy 2-3 dni aby tłuszcz wnikną w drewno, płuczemy naczynie i już możemy zaparzać yerba mate.