Redakcja: Polskie Stowarzyszenie Rozwoju Sterylizacji i Dezynfekcji Medycznej

Opracowanie autorstwa Jana Huysa, stanowi jeden z podręczników podstawowych dla nauki w zawodzie technik sterylizacji medycznej, oraz dużą pomoc merytoryczną dla innych zawodów medycznych zainteresowanych użyciem produktów sterylnych, prezentujących wysoką jakość i spełniających wymogi określone normami.

1. Wstęp 3
1.1 Wzrastające zapotrzebowanie na skuteczne metody kontroli zakażeń 3
1.2 Do kogo adresowany jest ten podręcznik? 3
1.3 Sterylizacja: fascynująca dziedzina łącząca wiele technologii 4
1.4 Sterylizacja: trudny temat? 5
1.5 Główny temat niniejszego podręcznika: sterylizacja przy pomocy ciepła wilgotnego (pary wodnej) 6
1.6 Ustawodawstwo dotyczące wyrobów medycznych; normy ISO i CEN dla sterylizacji 6
1.7 Zalecenia dotyczące sterylizacji na terenach odległych lub objętych katastrofą 7
2. Tajemnica choroby 9
2.1 Związek między chorobą i drobnoustrojami 9
3. Komórki: budulec życia 13
3.1 Komórki, tkanki, narządy i organizmy 13
3.2 Mikroorganizmy 15
3.3 Jak powstają komórki? 16
3.3.1 Szybkie rozmnażanie się mikroorganizmów 17
4. Mikrobiologia: nauka o mikroorganizmach 21
4.1 Wiele różnych mikroorganizmów 21
4.1.1 Robaki 25
4.1.2 Grzyby 25
4.1.3 Pierwotniaki 26
4.1.4 Bakterie 26
4.1.5 Wirusy 29
4.1.6 Priony 30
4.2 Nazewnictwo organizmów 31
4.3 Spotkanie z mikroorganizmami 32
4.3.1 Pod mikroskopem 32
4.3.2 Zakładanie kultury 32
5. Reakcje obronne organizmu oraz rozprzestrzenianie się chorób 35
5.1 Kontaminacja stała i tymczasowa: flora osiadła i przejściowa 35
5.2 Kontaminacja 36
5.3 Mikroorganizmy chorobotwórcze 37
5.4 Obrona organizmu przed niebezpiecznymi mikroorganizmami 37
5.4.1 Pierwsza linia obrony organizmu 37
5.4.2 Druga linia obrony organizmu: układ immunologiczny 39
5.4.3 Dodatkowa ochrona przed chorobami: immunizacja 40
5.5 Zewnętrzna pomoc w walce z chorobą: leki 40
5.6 Infekcja 41
5.7 Rozprzestrzenianie się chorób 43
5.7.1 Wrota zakażenia organizmu: obszary niskiego, średniego i wysokiego ryzyka 45
5.7.2 Zakażenia, do których dochodzi w zakładach ochrony zdrowia: zakażenia szpitalne 46
5.7.3 Zadania zakładów ochrony zdrowia 48
5.8 Zagadnienia omówione w podręczniku 50
6. Zapobieganie zakażeniom poprzez mycie, dezynfekcję, sterylizację, higienę i aseptykę 55
6.1. Zanieczyszczenie biologiczne lub zanieczyszczenie początkowe 55
6.2 Zapobieganie zakażeniom poprzez zmniejszenie zanieczyszczenia biologicznego do dopuszczalnego poziomu 56
6.2.1 Mycie: Usuwanie widocznego brudu i większości mikroorganizmów 57
6.2.2 Dezynfekcja 61
6.2.2.1 Dezynfekcja po każdym użyciu 64
6.2.2.2 Dezynfekcja ścian, podłóg itp. 64
6.2.2.3 Komentarz do terminów dezynfekcja i oczyszczanie 65
6.2.3 Obszary o wysokim ryzyku: sterylizacja 65
6.3 Utrzymywanie sterylności wyrobów: znaczenie pakowania 68
6.4 Szpitalna higiena i aseptyka 69
6.4.1 Higiena w szpitalu 69
6.4.2 Aseptyka 69
6.5 Ponowne użycie wyrobów medycznych 72
6.5.1 Ogólne zasady przygotowania sprzętu do ponownego użycia 72
6.5.2 Cykl ponownego przygotowania wyrobów sterylnych 73
6.6 Początki nowoczesnej (zachodniej) opieki zdrowotnej: Asklepios i Higieja 77
7. Zmniejszanie zanieczyszczenia mikrobiologicznego 81
7.1. Metody zmniejszania zanieczyszczenia mikrobiologicznego 81
7.2 Warunki przeżycia 83
7.3 Metody inaktywacji 83
7.4 Istota procesu zabijania mikroorganizmów 84
7.4.1 Dwa sposoby zabijania przy pomocy ciepła: koagulacja i oksydacja 86
7.4.2 Wpływ wilgoci na śmiertelność 87
7.4.3 Przyczyny rozdzielania procedur dezynfekcji i sterylizacji 88
7.4.4 Zabijanie na masową skalę 90
7.4.5 Wpływ zanieczyszczenia początkowego 94
7.5 Zmniejszenie zanieczyszczenia mikrobiologicznego wymagane przy dezynfekcji 94
7.6 Kiedy coś jest sterylne? 95
7.6.1 Dawka sterylizująca i czas sterylizacji 96
7.6.2 Koncepcja Mikroorganizmu Teoretycznego (IMO) 98
7.6.3 Procesy sterylizacji na podstawie nadzabicia i zanieczyszczenia mikrobiologicznego 100
7.7 Badanie skuteczności sterylizacji 101
8. Metody sterylizacji 105
8.1 Sterylizacja ciepłem 106
8.1.1 Sterylizacja w otwartym ogniu: opalanie 106
8.1.2 Spalanie 108
8.1.3 Para wodna pod ciśnieniem 108
8.1.4 Woda o wysokiej temperaturze (woda o temperaturze powyżej 100ºC) 110
8.1.5 Ciepło suche 112
8.2 Zatruwanie przy pomocy gazów i substancji chemicznych 114
8.2.1 Tlenek etylenu 115
8.2.2 Połączenie pary wodnej i formaldehydu 118
8.2.3 Aldehyd glutarowy 121
8.3 Sterylizacja przez napromienianie 123
8.4 Sterylizacja plazmowa 126
8.5 Filtracja 129
9. Para wodna jako czynnik sterylizujący 135
9.1 Obserwacje i pomiary 135
9.2 Masa, ciężar i siła 137
9.3 Ciśnienie 138
9.3.1 Ciśnienie atmosferyczne 138
9.3.2 Ciśnienie absolutne 140
9.3.3 Ciśnienie względne 140
9.3.4 Inne jednostki ciśnienia 141
9.4 Temperatura i ciepło 143
9.4.1 Temperatura 143
9.4.2 Ciepło 144
9.4.2.1 Zawartość ciepła 144
9.4.2.2 Całkowita zawartość ciepła czyli entalpia 145
9.5 Parowanie wody para wodna 146
9.5.1 Parowanie - podgrzewanie wody 146
9.5.2 Wrzenie 146
9.5.3 Ciepło parowania 147
9.5.4 Kondensacja 147
9.5.5 Para wodna nasycona 148
9.5.6 Zdolność penetracji pary 150
9.5.7 Wytwarzanie pary wodnej w temperaturze wyższej niż 100°C 150
9.6. Jakość wody i pary 153
9.6.1 Jakość wody: woda twarda i miękka 153
9.6.2 Jakość pary wodnej: Para wodna nienasycona (przegrzana) i para wodna wilgotna; gazy w parze 154
9.7 Typowe czasy i temperatury sterylizacji 157
10. Najprostsze sterylizatory parowe 161
10.1 Budowa podstawowego autoklawu 161
10.2 Zbiornik wysokociśnieniowy 161
10.3 Sterowanie ciśnieniem/temperaturą 162
10.4 Zawór bezpieczeństwa 164
10.5 Kontrola czasu sterylizacji 166
10.6 Powietrze w komorze sterylizatora 167
10.7 Warstwowanie lub stratyfikacja powietrza 169
10.8 Podstawowy proces sterylizacji parowej 171
10.9 Wprowadzenie do schematów instalacji 172
10.10 Najprostszy autoklaw: szybkowar 173
10.11 Najprostsze autoklawy przenośne 175
10.12 Proste autoklawy o większej objętości komory 177
10.13 Autoklaw z wprowadzaniem pary od góry komory 178
10.14 Wykorzystanie skraplacza pary wodnej 180
10.15 Wpływ pogody i wysokości na pracę autoklawu 180
10.16 Uwagi na temat sterylizatorów wykorzystujących proces usuwania powietrza metodą grawitacyjną 182
11. Sterylizacja narzędzi z kanałami i ładunków porowatych 187
11.1 Narzędzia i przybory z kanałami 188
11.2 Materiały porowate 188
11.3 Problemy ze sterylizacją materiałów porowatych 189
11.4 Rozwiązanie powyższych problemów: Próżnia przed i po sterylizacji 191
11.5 Podstawowy proces sterylizacji ładunków porowatych i narzędzi z kanałami 191
11.6 Skuteczniejsze usuwanie powietrza 192
11.6.1 Proces sterylizacji z głęboką próżnią wstępną 193
11.6.2 Proces sterylizacji z poborem pary 193
11.6.3 Proces sterylizacji z nadciśnieniowymi impulsami pary 194
11.6.4 Proces sterylizacji z frakcjonowaną próżnią wstępną 195
11.7 Podstawy budowy autoklawów z systemem próżniowym 198
11.8 Pompy próżniowe 200
11.8.1 Eżektor (pompa strumieniowa) 201
11.8.2 Pompa wirowa z pierścieniem wodnym 204
11.9 Budowa autoklawów z systemem próżniowym 207
11.9.1 Autoklaw sterowany ręcznie z eżektorem parowym 207
11.9.2 Autoklaw z pompą z pierścieniem wodnym 211
11.9.3 Budowa autoklawu dla Centralnej Sterylizatorni szpitala 211
12. Sterowanie procesem 217
12.1 Rola operatora 217
12.2 Sposoby sterowania automatycznego 218
12.2.1 Najprostsze autoklawy półautomatyczne do sterylizacji narzędzi bez opakowań 220
12.2.2 Autoklaw automatyczny sterowany układowo do narzędzi bez opakowania i bez kanałów 224
12.2.3 Autoklawy automatyczne sterowane przez mechaniczny programator krzywkowy 227
12.2.4 Sterylizatory sterowane komputerowo 228
13. Międzynarodowe normy sterylizacji 235
13.1 Potrzeba ujednolicenia / harmonizacji przepisów i norm: przykład Europy 236
13.1.1 Dyrektywy dotyczące wyrobów medycznych 237
13.1.2 Znak CE 240
13.1.3 Znaczenie norm 241
13.1.4 Normy dla wyrobów związanych ze sterylizacją 241
13.2 Podstawowe zasady procedur sterylizacji 242
13.2.1 Walidacja procedur sterylizacji 242
13.2.2 Zapewnienie sterylności produktów do chwili użycia 246
13.3 Automatyczna kontrola procesu 246
13.4 Wymagania ogólne dla sterylizatorów parowych 248
13.5 Jednostka sterylizacyjna 249
13.6 Sterylizatory duże i małe 250
13.6.1 Duże sterylizatory 251
13.6.2 Małe sterylizatory 252
13.6.3 Duży, sterowany komputerowo autoklaw do materiałów porowatych 253
13.6.4 Automatyczny sterylizator stołowy klasy B 259