PRZEDMOWA



Ziemia, która jest przedmiotem rozważań niniejszej książki, nie jest Ziemią geografów, ani geologów. Bo geograf bada tylko oblicze Ziemi, a geolog czyni poszukiwania w wierzchnich warstwach jej skorupy. Ziemia w naszem ujęciu — to cały glob planetarny wraz z jego tajemniczem wnętrzem, wraz z omywającemi go wodami i otulającą powłoką powietrzną. Ziemia—-to ciało niebieskie, na które spoglądamy nietylko z jego powierzchni, którą zamieszkujemy, ale także z pewnej perspektywy kosmicznej.
Nauką, która zajmuje się tak właśnie pojętą Ziemią, jest Geofizyka czyli Fizyka Ziemi. Jest to dziedzina wiedzy ścisłej, która w badaniach swych posługuje się środkami matematyczno-fizycznemi, w przeciwieństwie do geografji i geologji, które tych metod w zasadzie nie stosują. I dlatego Geofizyka, drogą analizy pewnych zjawisk sejsmicznych, może przeniknąć nawskroś glob ziemski i badać jego budowę, podobnie jak nie sprawia jej trudności odcyfrowanie niezrozumiałych napozór blasków zórz polarnych lub innych zjawisk optycznych, na podstawie których,wnioskuje potem o stanie fizycznym najwyższych warstw atmosfery. „Nauka ta — mówi o niej nasz nieodżałowany Marjan Smoluchowski — zabarwiona jest całym czarem Przyrody, i to nie tej skarłowaciałej Przy-
rody, jaką obserwujemy w naszych laboratorjach, muzeach i ogródkach, ale tej, która daje nam odczuwać całą swą wielkość i potęgę w najwspanialszych swych zjawiskach, w górach, na morzu, przy trzęsieniach Ziemi, w burzy". O tych właśnie przejawach Natury mówimy na dalszych stronicach książki.
Geofizyka jest nauką stosunkowo młodą i wśród ogółu mało znaną. Dotychczas nie jest ona przedmiotem nauczania szkolnego, a tylko niektóre jej fragmenty uwzględnia się mimochodem w kursie kosmografji lub fizyki. Jako oddzielny przedmiot wykładu figuruje dopiero na wyższym stopniu nauczania, t. j. w programach uniwersyteckich. Niestety w kraju naszym piękna ta gałąź wiedzy jest reprezentowana zaledwie przez jedną katedrę, a i to wykłady ograniczają się tam do kilku zaledwie działów, nie obejmując całości przedmiotu. W pozostałych uczelniach Geofizyka nie istnieje. Konsekwencją tego jej upośledzenia jest bardzo niedostateczna kultura geofizyczna u licznych rzesz naszego wykształconego ogółu (przyrodników, nauczycieli, inżynierów górniczych, lekarzy etc.) oraz godny ubolewania jej brak w szerszych warstwach społeczeństwa.
Z niedostatkiem katedr Geofizyki w Polsce idzie w parze ubóstwo literatury geofizycznej zarówno naukowej, jak popularnej. Piękna książka znakomitego naszego geofizyka, prof. Dr. M. P. Rudzkiego — „Fizyka Ziemi" — jest już wyczerpana; zresztą jako podręcznik uniwersytecki nie była przeznaczona dla szerszego ogółu czytelników. Próbą popularnego przedstawienia faktowi zagadnień Geofizyki według współczesnego stanu wiedzy była moja ,.Fizyka Ziemi", ogłoszona w r. 1932 w I tomie „Wielkiej Przyrody Ilustrowanej". Ponieważ jednak wy-
dawnictwo to nie znalazło się na rynku księgarskim, praca stała się temsamem trudno dostępna.
Te i tym podobne względy skłoniły mnie do napisania Ziemi". W 28-miu rozdziałach tej książki starałem się podać w krótkiem streszczeniu najważniejsze, a przy-tem najciekawsze wiadomości o rozwoju i budowie naszego globu ziemskiego oraz o całym szeregu zjawisk fizycznych w Przyrodzie „martwej", jakich jesteśmy świadkami. Wiadomości te, podane zresztą w przystępnej formie, składają się na pewien całokształt wiedzy fizycznej o Ziemi. Aby nie rozszerzać ram książki, pominąłem bardziej specjalne działy tej nauki i ograniczyłem się przeważnie do omówienia współczesnego stanu wiedzy, zrzadka tylko przytaczając dla porównania poglądy dawniejsze. Ze względu na popularny charakter książki nie używam prawie wzorów i pomijam bardziej złożone rozumowania. Pominąłem też zupełnie opis przyrządów, któremi posługuje się geofizyk w swoich badaniach (jak np. sejsmografy, przyrządy magnetyczne etc.}, gdyż metody pomiarów geofizycznych są już dziedziną specjalną i omawianie ich wchodzi raczej w zakres podręcznika tego przedmiotu.
Muszę też uprzedzić Czytelnika, że książka nie jest napisana ze stanowiska antropocentrycznego. Poprostu zamierzałem dać obraz Ziemi widzianej oczyma badacza Natury, a nie człowieka, zainteresowanego w jej bogactwach materjalnych. To też w niektórych rozdziałach omawiam życie Ziemi tak, jakgdyby człowieka na niej zupełnie nie było: w ten sposób otrzymuję wizerunek planety nieskażony przez doczesne interesy ludzkości. Wyjątek uczyniłem jedynie tam, gdzie stosunek Przyrody ziemskiej do człowieka nasuwał specjalne refleksje (jak np. epoka lodowa, trzęsienia Ziemi, „potop", „koniec świata" i t. d.). Z tych
samych względów opuściłem dział geofizyki stosowanej, choć niektórych Czytelników (np. inżynierów górniczych) interesowałby on może specjalnie.
Książka jest więc poświęcona Ziemi jako całości. Mam nadzieję, że odda ona pewne usługi Czytelnikowi, zaznajamiając go z szeregiem wiadomości o budowie jej wnętrza, tak mało dotychczas znanego; o procesach geofizycznych, rozgrywających się na jej powierzchni, oraz o własnościach powłoki powietrznej, na której ,,dnie" żyjemy. Byłoby rni miło, gdyby Ziemia stała się dla wielu Czytelników mniej obcą, niż była dotychczas.
W końcu jedna drobna, lecz nie zbyteczna uwaga. Powszechnie pisze się słońce, ziemia, księżyc, z małej litery. A przecież są to imiona bliskich nam ciał niebieskich: imiona coprawda nie zapożyczone ze słownika mitologicznego, jak nazwy pozostałych planet i wielu gwiazd, ale „nie gorsze" od nich. Dlatego też wszędzie, gdzie jest mowa o Ziemi jako planecie, piszę jej nazwę dużą literą, natomiast ziemię w znaczeniu gruntu pisać będę przez małe z. Podobnie piszę: Słońce, Księżyc, Natura, Przyroda.
Przystępując do omówienia wyżej wymienionych tak wielu ciekawych tematów, jakże nie mamy powtórzyć słów syna genjalnego Leverriera: „Przyjacielu! Cóż za radość, skoro to wszystko będziemy wiedzieli!".
E. Słenz Warszawa — Sulejówek, w czerwcu 1935.



SPIS RZECZY



Ziemia jako ciało niebieskie st
I Narodziny Ziemi............ 1
II Młodość Ziemi............. 10
III Oddzielenie Księżyca.......... 16
IV Kształt i wielkość Ziemi........ 23
V Przyciąganie Ziemi. Jej masa...... 33
Fizyka globu ziemskiego
VI Ruch obrotowy Ziemi......... 44
VII Skorupa ziemska............ 59
VIII Przesuwanie się kontynentów...... 69
IX Konsekwencje wędrówki lądów..... 80
X Wiek Ziemi.............. 91
' XI Epoka lodowa............. 99
XII Temperatura wnętrza Ziemi....... 111
XIII Wulkany............... 123
XIV Trzęsienia ziemi............ 135
XV Magnetyzm ziemski........... 153
XVI Gęstość, sztywność i lepkość Ziemi.... 165 XVII Budowa i skład chemiczny wnętrza Ziemi 174
Fizyka mórz
XVIII Czem są morza?............181
XIX Gra fal................190
XX „Potop" ...............200
Fizyka atmosfery
XXI Powłoka gazowa Ziemi.........208
XXII Chmury i deszcze............218
XXIII Zjawiska optyczne w atmosferze.....225
XXIV Elektryczność atmosferyczna.......236
XXV Stratosfera...............243
Wpływy kosmiczne
XXVI Ziemia a Słońce............ 256
XXVII Ziemia a Meteory........... 268
XXVIII Starość i śmierć Ziemi......... 283
Zakończenie................. 290
Skorowidz................. 297
SPIS TABLIC
Maurycy P. Rudzki..........przed tekstem
I Mikołaj Kopernik...........obok str. 4
II Księżyc ziemski w ostatniej kwadrze.......20
III Alfred Wegener................72
IV Lodowiec w zatoce Magdaleny na Spitzbergen . . 100 V Wybuch wulkanu Merapi na Jawie........116
VI Narodziny wyspy...............124
VII El Misti, jeden z wygasłych wulkanów Andów Peruwiańskich ..................136
VIII Skutki trzęsienia ziemi na Formozie.......152
IX Pamiątki po działalności wulkanicznej w Polsce: —
bazalty wołyńskie. Jar Dniestru w Trubczynie . . 168 X Spieniona powierzchnia morza podczas burzy . . . 192 XI Pienienie i przewalanie się fal na polskiem wybrzeżu
Bałtyku....................196
XII Świecące obłoki nocne obserwowane w Gdańsku . . 212
XIII „Morze mgieł" w Gorcach............216
XIV Rozmieszczenie różnego rodzaju chmur......220
XV „Klejnoty Natury" gwiazdki śniegu........224
XVI Pospolity pierścień halo. — Słońce poboczne w postaci słupów i krzyż na słońcu...........228
XVII Słupy świetlne w Arosa.............236
XVIII Pioruny i błyskawice..............240
XIX Belgijski balon stratosferyczny w Ardenach .... 244 XX Gondola balonu stratosferycznego „U S S R" . . . 248
XXI Zorza polarna w postaci draperji.........252
XXII Słońce z plamami na swej powierzchni......260
XXIII Meteoryt Łowicki................268
XXIV Skutki spadku meteorytu syberyjskiego......276
XXV Krater meteorytowy w Arizonie.........280
XXVI Ślady dawnego bombardowania Ziemi przez pociski kosmiczne. — Las powalony przez meteoryt syberyjski ......................284




WIELKOŚĆ 21,5X15CM,TWARDA OKŁADKA,LICZY XIV+303 STRONY,68 RYSUNKÓW+XXVI TABLIC.

STAN:OKŁADKA DB,ŚRODEK BDB/BDB- .

KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 10 ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM / KOSZT ZRYCZAŁTOWANY NA TERENIE POLSKI,BEZ WZGLĘDU NA WAGĘ,ROZMIAR I ILOŚĆ KSIĄŻEK - PRZESYŁKA POLECONA EKONOMICZNA + KOPERTA BĄBELKOWA.W PRZYPADKU PRZESYŁKI POLECONEJ PRIORYTETOWEJ PROSZĘ O DOPŁATĘ W WYSOKOŚCI 3ZŁ.KOSZT PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ ZGODNY Z CENNIKIEM POCZTY POLSKIEJ / .

WYDAWNICTWO MATHESIS POLSKIEJ WARSZAWA 1936.

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE

ZOBACZ STRONĘ O MNIE