Podręcznik Statystyka z systemem SAS jest podręcznikiem akademickim, łączącym tradycję z nowoczesnością. Tradycję stanowią metody statystyczne, których zastosowania są prezentowane w pracy - nowoczesność to nowa technologia związana z wykorzystaniem systemu SAS (Statistical Analysis System). Konwencja pracy wpisuje się nurt tego, co stanowi zmianę statystycznego myślenia w procesie nauczania statystyki. Statystykę coraz częściej, w nowoczesnym podejściu definiuje się jako: ?sposób pozyskiwania informacji z danych" (Statistics is a way to get information from data, G. Keller, 2012).
W pracy Czytelnik znajdzie podstawowe informacje o systemie SAS oraz opis jednego z produktów SAS: Enterprise Guide v. 4.3, które ułatwią zrozumienie zarówno istoty metod statystycznych, jak i korzystanie z nich. Intencją autorów było położenie głównego nacisku nie na teorię, ale na praktyczne zastosowanie metod statystycznych do różnych zbiorów danych, opis postępowania analitycznego dla wykorzystanych metod wraz z wnioskowaniem na tej podstawie.
Podstawowe zagadnienia omawiane w pracy to: elementy metody reprezentacyjnej, analiza struktury, rozkłady teoretyczne zmiennych losowych, wnioskowanie statystyczne, analiza wariancji i kowariancji, analiza korelacji i regresji oraz analiza szeregów czasowych.
Wykorzystane w pracy zbiory danych dotyczą zagadnień społecznych, ekonomicznych, biznesowych. Podręcznik jest polecany nie tylko dla studentów uczelni i kierunków ekonomicznych, społecznych, ale również dla analityków biznesowych.
W procesie dydaktycznym, obecnie na każdym poziomie nauczania, codziennością prawie staje się korzystanie z różnego rodzaju narzędzi informatycznych począwszy od prostych programów, kończąc na zaawansowanych aplikacjach. Mają one ułatwić, a czasami usprawnić i przyspieszyć proces przetwarzania informacji, proces nauczania i wreszcie proces badawczy. Do takich narzędzi czy systemów wspomagających należy system SAS.
SAS jest jednym z wielu funkcjonujących systemów, pakietów komputerowych, które mogą być wykorzystywane w procesie dydaktycznym wyższej uczelni, w tym w procesie nauczania takiego przedmiotu jakim jest statystyka.
Podręcznik Statystyka od podstaw z systemem SAS został przygotowany bazując na naszych wcześniejszych dwóch wydaniach podręcznika: Statystyka od podstaw z systemem SAS, wersja 8.1.- wydanie pierwsze z 2002 roku oraz Statystyka od podstaw z systemem SAS, wersja 9.1. - wydanie drugie z roku 2005.
Punktem wyjściowym do przygotowania podręcznika, były funkcjonujące programy nauczania statystyki na uczelniach ekonomicznych, w tym w Szkole Głównej Handlowej (SGH). Wiodącym podręcznikiem do nauczania statystyki według standardowego programu w SGH (aktualny sylabus programu nauczania wraz z obowiązującą literaturą zamieszcza załącznik 3), jest Statystyka od podstaw.
Zakładamy, że informacje ogólne o systemie SAS oraz przykłady zawarte w tym podręczniku wraz z algorytmami rozwiązań mogą posłużyć jako pomoc do ćwiczeń ze statystyki w programie podstawowym statystyki, wspomaganym systemem SAS. Zdajemy sobie sprawę, że tekst tego podręcznika prezentuje zaledwie mały wycinek możliwości obu wykorzystanych narzędzi w zakresie "Statystyki od podstaw". Mamy nadzieję, że ocena odbioru tego podręcznika przez użytkowników i wszelkie uwagi pozwolą nam w przyszłości przygotować jego kolejną, ulepszoną i poszerzoną wersję.
Uważamy, że wykorzystanie tak bogatego narzędzia statystycznego, jakim jest SAS w procesie dydaktycznym, powinno się zacząć od podstaw statystyki, a następnie przechodzić do coraz to bardziej zaawansowanych procedur, algorytmów i analiz, które mogą stanowić przedmiot wykładów specjalistycznych.
Logika konstrukcji tego podręcznika jest taka, że nie omawiamy procedur statystycznych, ani podstaw teorii statystyki, bo Czytelnik powinien je znaleźć w wielu podręcznikach ze statystyki, w tym m.in. w podręczniku wspomnianych już autorów Jóźwiak i J. Podgórskiego (2012). Wyjątek od tej zasady stanowią krótkie informacje teoretyczne zawarte we wprowadzeniu do rozdziałów 3, 5, 6, 7 i 9. w zakresie m.in. metody reprezentacyjnej, wnioskowania statystycznego, analizy wariancji i kowariancji oraz szeregów czasowych.
Struktura podręcznika jest następująca: najpierw omówione jest narzędzie wraz z podstawowymi informacjami o możliwościach jego wykorzystania do obróbki i wizualizacji danych wraz z raportowaniem, a następnie w kolejnych rozdziałach podawane są przykłady analizy zaczynając od metody reprezentacyjnej i wybranych schematów losowania próby a kończąc na analizie szeregów czasowych. Z wielu istniejących możliwości, w pracy przedstawiono analizy z wykorzystaniem narzędzia SAS Enterprise Guide, wersja 4.3.
Autorzy podręcznika składają serdeczne podziękowania Panu dr Zdzisławowi Piaście, pracownikowi Politechniki Świętokrzyskiej, za bardzo wnikliwą oraz obszerną recenzję wydawniczą, która była bardzo pomocna w przygotowaniu ostatecznej wersji podręcznika.
Przedkładany Czytelnikowi podręcznik jest jednym z wielu podręczników oferowanych studentom SGH, którzy podejmują trud ukończenia obowiązującej ścieżki przedmiotów niezbędnych do uzyskania Certyfikatu "Analityk Statystyczny SAS". W dniu 22 lutego 2005 roku w Warszawie, pomiędzy Szkołą Główną Handlową, reprezentowaną przez prof. dr hab. Marka Rockiego - Rektora SGH, a SAS Institute Sp. z o.o., reprezentowaną przez Alicję Wiecką - Dyrektora Zarządzającego, zostało podpisane porozumienie dotyczące nadawania certyfikatu "Analityk Statystyczny SAS". Koordynatorami Certyfikatu zostali pracownicy SGH: dr hab. Ewa Frątczak i prof. dr Grzegorz Rawicz-Mańkowski z SAS Institute. Aktualnie koordynatorem ze strony SAS Institute jest Dyrektor Zarządzająca SAS Institute Polska - pani Alicja Wiecka.
Otrzymanie Certyfikatu "Analityk Statystyczny SAS" wymaga zaliczenia 210 godz. programu zajęć o tematyce "Statystyczna analiza danych z wykorzystaniem narzędzi SAS". Program obejmuje 60 godzin wykładu oraz 150 godzin laboratorium komputerowego z następujących przedmiotów:
I. Przetwarzanie danych w SAS - 30h
II. Metodologia tworzenia hurtowni danych SAS - 30h
III. Statystyka od podstaw z wykorzystaniem narzędzi SAS - 15h
IV. Wielowymiarowa analiza statystyczna z wykorzystaniem narzędzi SAS - 15h
V. Analiza historii zdarzeń z wykorzystaniem narzędzi SAS - 30h
VI. Regresja logistyczna z wykorzystaniem narzędzi SAS - 15h
VII. Analiza i prognozowanie szeregów czasowych z wykorzystaniem narzędzi SAS - 30h
VIII. Zaawansowane metody analizy statystycznej z wykorzystaniem narzędzi SAS - 45h
Warto podkreślić, że certyfikat "Analityk Statystyczny SAS" jest uznawany nie tylko w Polsce, ale również we wszystkich krajach, w których wykorzystywany jest system SAS. Oprócz wspomnianego certyfikatu, na II poziomie studiów realizowana jest specjalność "Analizy Statystyczne i Data Mining" oraz dwa programy studiów podyplomowych: "Analizy Statystyczne i Data Mining w Biznesie" oraz "Akademia Analityka - Analizy Statystyczne i Data Mining w Biznesie". Więcej na temat oferty programowej znajduje się na stronie Zakładu Analizy Historii Zdarzeń i Analiz Wielopoziomowych Instytutu Statystyki i Demografii SGH (http://www.sgh.waw.pl/zaklady/zahziaw/).
Dla większości wykładanych przedmiotów zostały przygotowane i opublikowane autorskie podręczniki. Informacja o naszych publikacjach jest na stronie internetowej Zakładu Analizy Historii Zdarzeń i Analiz Wielopoziomowych Instytutu Statystyki i Demografii Kolegium Analiz Ekonomicznych Szkoły Głównej Handlowej: http://www.sgh.waw.pl/zaklady/zahziaw/ozakl/publikacje/ .
Warto na zakończenie dodać, iż cała dokumentacja do SAS 9.2 i SAS 9.3 jest dostępna na stronach internetowych:
http://support.sas.com/documentation/onlinedoc/index.html, w formacie html
http://support.sas.com/documentation/93/index.html i PDF
http://support.sas.com/documentation/92/index.html
Na stronach http://support.sas.com/documentation/onlinedoc/code.samples.html znajdują się kody przykładowych programów (proc step i data step) opublikowane przez SAS Institute, Cary, USA.
