Książka australijskiej autorki Anny Funder "Stasiland", nagrodzona w 2004 roku prestiżową Nagrodą Samuela Johnsona, opowiada zarówno o zwykłych ludziach krzywdzonych przez enerdowski reżim, tych, którzy odważnie próbowali stawią mu opór, jak i o oprawcach, którzy pracowali dla jego tajnej policji - Stasi.
Błyskotliwy debiut autorki został wysoko oceniony przez jury oraz recenzentów i czytelników za zgromadzony materiał dokumentacyjny i reportażowy oraz duże walory literackie ("arcydzieło stylu reportażowego"). Stanowi bowiem niezwykły przykład literatury faktu łączącej w sobie elementy historyczne, podróżnicze, biograficzne i reportażowe.
Książka stanowi poruszający wgląd w niezwykłe ludzkie przeżycia i doświadczenia w obliczu totalitaryzmu. Opowiedziane w niej historie z jednej strony należą do przeszłości, gdyż wraz z obaleniem muru berlińskiego zniknął polityczny reżim, w który były wpisane, z drugiej zaś należą do teraźniejszości, stanowiąc istotną część życiorysów ludzi, którzy często nie potrafią lub nie chcą się z nimi uporać.

Bohaterowie książki pokazują szerokie spektrum ludzkich zachowań i postaw, dzięki ich opowieściom czytelnik z każdą chwilą nabiera pełniejszego wyobrażenia o tym, co znaczyła działalność Stasi oplątująca gęstą siecią podejrzeń, donosicielstwa i inwigilacji wszystkich obywateli kraju. To książka o faktach, którą czyta się jak sensacyjną powieść - jednym tchem.

Dzięki materiałom dokumentacyjnym i badaniom w terenie autorka przybliża nam temat nieco zapomniany, ale jakże aktualny choąby dla Polaków stojących w obliczu niełatwych rozrachunków z własną przeszłością.

Książka została przetłumaczona na kilkanaście języków i opublikowana w 15 krajach. Uzyskała nominacje do wielu nagród w Wielkiej Brytanii i Australii. Na jej podstawie przygotowywany jest spektakl w National Theatre w Londynie.


Anna Funder, ur. w Melbourne w 1966 roku, pracowała jako międzynarodowy prawnik i twórca filmów dokumentalnych. W 1997 przebywała jako pisarka w Australia Centre w Poczdamie, gdzie zbierała materiały do swojej pierwszej książki "Stasiland". Obecnie mieszka w Sydney.


"Poruszająca i pouczająca, Stasiland to książka, która sprawia, że kochamy literaturę faktu". - Helen Garner

"Funder zagłębia się duchem w "tym kraju, gdzie wszystko potoczyło się fatalnie"... w rezultacie wskrzesiła do życia ludzi, którym do tej pory brakowało i głosu, i słuchaczy". - Nicholas Shakespeare, "Daily Telegraph"

"Stasi była tajną policją działającą w dawnej NRD, słynną ze swej obsesji czepiania się szczegółów, obecną dosłownie wszędzie. Niektórzy sądzą, że rozbudowana sieć jej kolaborantów i donosicieli obejmowała co szóstą osobę żyjącą w tym kraju. Anna Funder wyruszyła do Niemiec Wschodnich siedem lat po upadku muru berlińskiego, aby przeprowadzią wywiady z tymi, których życie naznaczyła Stasi. Jej portrety są na zmianę - zabawne, druzgocące i przygnębiające. Opowiada historię upadku pewnego sposobu życia z humorem, dużą klasą i sympatią." - "Marie Claire"

"Stasiland to w dużej mierze osobiste studium dziedzictwa Stasi, autorka i czytelnik starają się ogarnąć jego ogrom. Funder podejmuje ryzyko tropienia poszczególnych historii, spotykając się z paranoją, bólem i zamętem, jaki pozostawiła przeszłość. Otwiera nam oczy na to, co się wydarzyło, a jej wystylizowana narracja sprawia, że to niezwykle wciągająca lektura". - komentarze jury przyznającego nominacje do Age Book

"Porażająca... W pełni uczłowieczony portret współpracowników Stasi czyta się jak ostrzeżenie przed totalitaryzmem w przyszłości". - "Kirkus Reviews"

"Niczym autorka horroru, Funder w niezrównany sposób pisze o absurdach Stasi, takich jak choąby praktyka trzymania bielizny w starannie opisanych słojach, aby przechować zapach szpiegowanych obywateli NRD". - "Evening Standard"

"Napisana z niebywałym literackim zacięciem. Trudno wymarzyć sobie lepsze wprowadzenie do brutalnej rzeczywistości enerdowskich represji". - "Weekly Telegraph"

"Pasjonująca i świetnie napisana relacja z 40 lat terroru Stasi". - "Irish Times"

"Stasiland, po części reportaż, po części dokument, to wciągająca relacja, historia, która w dużej mierze pozostała dotąd nie opowiedziana". - "Scotsman"

"Książka głęboka i przekonująca. Funder wykazuje wrażliwość powieściopisarki, mierząc się z przegapionym okresem historii. Nadzwyczajny debiut". - "Traveller Magazine"

"Porywająca, często mrożąca krew w żyłach opowieść... Niezwykłe studium Funder jest obowiązkową lekturą" - "Australian Gourmet Traveller"

"Nazywanie historii, które opowiada, Orwellowskimi byłoby określeniem zbyt skromnym sam fakt, że są one prawdziwe, sprawia, że autorka idzie dalej niż Orwell: tajemnicza śmierą aresztowanego męża, nagłe "zniknięcie" gwiazdy rocka, odizolowanie matki od ciężko chorego dziecka... Czytelnik dowiaduje się z tych opowieści, że zło niczym wahadło zegara przesuwa się od banalności w surrealizm, ale w każdym punkcie swojej drogi pozostawia za sobą ból". - "Booklist"

"Niesamowite połączenie reportażu, biografii i osobistych doświadczeń". - HQ

"Nie sposób przecenią dziennikarski talent Funder. Niezapomniane historie uświadamiają, jaką ceną musieli zapłacią ludzie tego straszliwego systemu politycznego. Cenne informacje i doskonale zarysowane tło historyczne. Wciągająca lektura". - "Sydney Morning Herald"

"Autorka przygląda się życiu w dawnej NRD, łamiąc serce, a zarazem napełniając otuchą. Oto ktoś, kto potrafi opowiedzieć prawdę". - "Evening Standard"


Podstawowe informacje na temat Stasi:

Stasi (niem. Staatssicherheit - Służba Bezpieczeństwa) - służba specjalna w NRD, będąca formalnie jednym z wydziałów Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego (Ministerium fur Staatssicherheit - MfS), pełniąca funkcję służby bezpieczeństwa kontrwywiadu i wywiadu politycznego. Stasi, tak jak KGB, składało się z wywiadu wewnętrznego i zagranicznego, wywiad zagraniczny podlegał Głównemu Zarządowi Wywiadu - Hauptverwaltung Aufklaerung (HVA), główny cel operacji HVA stanowiła RFN oczywiście w zakresie zainteresowań HVA były także inne państwa zachodnie m.in. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Kanada. Na początku każdy wydział MfS, a od 1979 r. każdy z operacyjnie pracujących głównych wydziałów HVA jak też wszystkie zarządy okręgowe miały swoich radzieckich tzw. oficerów prowadzących z KGB i OGPU.

Zorganizowany przez Stasi wewnętrzny aparat represji opierał się przede wszystkim na niesłychanie rozbudowanej siatce agentów-informatorów, często donosy składali na siebie bliscy krewni, sąsiedzi, dozorcy kamienic, a nawet rodzina, w niektórych przypadkach biorąc za to wynagrodzenie.

Kadrę organizacji, z których bezpośrednio wywodziła się Stasi, stanowiło wielu funkcjonariuszy nazistowskiego aparatu wywiadowczego (Abwehra) i policyjnego (Gestapo), (SD - Sicherheitsdienst).

Wysiłek Stasi włożony w zwalczanie podziemia politycznego oraz zapobieganie ucieczkom z NRD był gigantyczny, do tych dwóch zakresów zadań wykorzystywano ok. cztery piąte łącznego potencjału ministerstwa. Ucieczka z republiki, pomoc w ucieczce, przesiedlenia, ten problem istniał od samego początku utworzenia Niemieckiej Republiki Demokratycznej, i zawsze zajmowało się nim MfS.

Jeszcze zanim stanął mur berliński, powstrzymanie ucieczek z republiki było ważnym zadaniem Stasi. Kierownictwo SED nie miało żadnych wątpliwości co do tego, że dalsze istnienie NRD jest możliwe tylko wtedy, gdy wszelkimi możliwymi środkami uda się powstrzymać exodus ludności.