STANISŁAW WITKIEWICZ MŁODOŚĆ WCZESNY DOROBEK 1983

25-01-2012, 12:24
Aukcja w czasie sprawdzania nie była zakończona.

Aktualna cena: 49.99 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 2077865342

Miejscowość Kraków

Koniec: 25-01-2012 12:24:48

Dodatkowe informacje:
Stan: Używany

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
Stanisław Witkiewicz
Młodość i wczesny
dorobek artysty

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)

AUTOR -
ZDZISŁAW PIASECKI

WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO - PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN, WARSZAWA - WROCŁAW 1983
WYDANIE - 1
NAKŁAD - 1920 + 80 EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
DOBRY JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -
ORYGINALNA, MIĘKKA

ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON - 260
WYMIARY - 23,5 x 16,5 x 1,5 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,419 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
ZAWIERA

KOSZT WYSYŁKI -
8 ZŁ - KOSZT UNIWERSALNY, NIEZALEŻNY OD ILOŚCI I WAGI, DOTYCZY PRZESYŁKI PRIORYTETOWEJ NA TERENIE POLSKI.

ZGADZAM SIĘ WYSŁAĆ PRZEDMIOT ZA GRANICĘ. KOSZT WYSYŁKI W TAKIM PRZYPADKU, USTALA SIĘ INDYWIDUALNIE WEDŁUG CENNIKA POCZTY POLSKIEJ I JEST ZALEŻNY OD WAGI PRZEDMIOTU. (PREFEROWANYM JĘZYKIEM KONTAKTU POZA OCZYWIŚCIE POLSKIM JEST ANGIELSKI, MOŻNA OCZYWIŚCIE PRÓBOWAĆ KONTAKTU W SWOIM JĘZYKU NATYWNYM.)

I AGREE to SEND ITEMS ABROAD. The COST of DISPATCHING In SUCH CASE, IS ESTABLISH ACCORDING TO PRICE-LIST of POLISH POST OFFICE SEVERALLY And it IS DEPENDENT FROM WEIGHT of OBJECT. ( The PREFERRED LANGUAGE of CONTACT WITHOUT MENTIONING POLISH IS ENGLISH, BUT YOU CAN OBVIOUSLY TRY TO CONTACT ME IN YOUR NATIVE LANGUAGE.)

DODATKOWE INFORMACJE - W PRZYPADKU UŻYWANIA PRZEGLĄDARKI FIREFOX MOŻE WYSTĄPIĆ BŁĄD W POSTACI BRAKU CZĘŚCI TEKSTU LUB ZDJĘĆ, NIESTETY NARAZIE JEDYNYM ROZWIĄZANIEM JAKIE MOGĘ ZAPROPONOWAĆ TO UŻYCIE INTERNET EXPLORERA LUB WYSZUKIWARKI "OPERA", Z GÓRY PRZEPRASZAM ZA NIEDOGODNOŚCI.
PRZY OKAZJI PRZYPOMINAM O KOMBINACJI KLAWISZY CTRL+F (PRZYTRZYMAJ CTRL I JEDNOCZEŚNIE NACIŚNIJ F), PO NACIŚNIĘCIU KTÓREJ Z ŁATWOŚCIĄ ZNAJDZIESZ INTERESUJĄCE CIĘ SŁOWO O ILE TAKOWE WYSTĘPUJE W TEKŚCIE WYŚWIETLANEJ WŁAŚNIE STRONY.

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS -

Wyższa Szkoła Pedagogiczna
im. Powstańców Śląskich w Opolu
Seria B: Studia i Monografie, nr 81
Zdzisław Piasecki
Stanisław Witkiewicz
Młodość i wczesny
dorobek artysty
Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1983 Wrocław
SENACKA KOMISJA WYDAWNICZA
Przewodniczący: Marian Adamus; członkowie: Włodzimierz Chojnowski, Maurycy
Horn, Marian Kaczmarek, Ludwik Kozolub, Andrzej Niklas, Maria Nowakowska,
Krystyna piróg-Rzepecka, Mieczysław Piróg, Feliks Pluta, Jerzy Pośpiech
REDAKTOR
K. Halina Kocur
KOREKTOR
Maria Lukas
OKŁADKĘ PROJEKTOWAŁ
Zygmunt Ziemka

Wprowadzenie

W dorobku kultury polskiej drugiej polowy XIX i początku XX wieku twórczość Stanisława Witkiewicza (1851 - 1915) stanowi jedno z najbardziej ważkich, a równocześnie złożonych zjawisk artystycznych. Autor Na przełęczy — jak Cyprian Kamil Norwid czy Stanisław Wyspiański — uprawiał sztukę wielorodną. Był malarzem i rysownikiem (z wyboru dokonanego w dzieciństwie). Pozostawił po sobie liczne płótna rodzajowe i pejzażowe, sporo cennych portretów rysunkowych i świetnych niekiedy ilustracji do cudzych i własnych „prac atramentowych" (wyrażenie artysty), rozsianych po czasopismach i wydawnictwach zbiorowych. W pewnym okresie życia komponował budowle w „stylu zakopiańskim". To według jego projektu wzniesiono i urządzono m.in.: „Kolibę" Zygmunta Gnatowskiego i „Pod Jedlami" rodziny Pawlikow-skich — domy mieszkalne, sanatorium dra Mariana Hawranka, kaplicę fundacji Uznańskich, właścicieli Poronina (w Zakopanem), gmach stacji kolejowej w Syłgudyszkach koło Swięcian i dom uzdrowiskowy w Po-łądze (na Litwie). Jako pisarz dał się poznać przede wszystkim z pełnych pasji polemicznej artykułów dotyczących sztuki i krytyki artystycznej jego czasów. Niemały też rozgłos zdobył jako znawca i entuzjasta spraw ziemi tatrzańskiej — „pomnożyciel Polski na Podhalu i przez Podhale" l. Dzięki studiom i szkicom podejmującym problematykę społeczno--polityczną i moralną został uznany za sumienie epoki — jeszcze za życia zdobył miano wielkiego nauczyciela i wychowawcy narodu2.
Bogata i różnorodna twórczość literacka Stanisława Witkiewicza z trudem tylko poddaje się wszelkim klasyfikacjom badawczym. Nie sposób na przykład ująć ją w ramy konwencjonalnych rodzajów i ga-
tunków literackich lub też podporządkować bez reszty określonej epoce, prądowi czy stylowi artystycznemu. Autor Sztuki i krytyki u nas, Aleksandra Gierymskiego i Z Tatr uprawiał formy literackie, którym w najbardziej tradycyjnych ustaleniach genologicznych, zakładających niezbędność fikcji literackiej w wytworach sztuki słowa, nie przyznaje się miana pełnoprawnych dzieł literackich. Mając w zdecydowanej większości przypadków charakter „pograniczny", należą one równocześnie i do literatury pięknej, i do nauki, i do filozofii — czy może raczej piśmiennictwa światopoglądowego, i do publicystyki wreszcie; obok funkcji estetycznej w większym stopniu aniżeli utwory „ściśle literackie" (oparte na fikcji) pełnią zadania poznawcze i wychowawcze.
Dojrzałą twórczość literacką Witkiewicza zainaugurowały wystąpienia artysty na łamach „Wędrowca" Artura Gruszeckiego, kontynuowane później w „Życiu" Teodora Paprockiego, „Tygodniku Ilustrowanym", „Kurierze Warszawskim", „Życiu" Stanisława Przybyszewskiego, Feld-manowskiej „Krytyce" i jeszcze innych czasopismach oraz odrębnych wydawnictwach broszurowych, książkowych i albumowych. Przypada ona na dwa zasadnicze okresy. Pierwszy, obejmujący lata 1884 -1891/92, zbiega się z czasem przełomu antypozytywistycznego czy — inaczej mówiąc — premodernizmu w Polsce: ewidentnego kryzysu pozytywistycznych założeń programowych; pojawiania się na rynku czytelniczym najwybitniejszych dzieł literackich „kryptoromantyków" epoki pozytywizmu (Orzeszkowej, Prusa i Sienkiewicza); kształtowania się, głównie za sprawą Antoniego Sygietyńskiego, Adolfa Dygasińskiego i Gabrieli Za-polskiej, modelu literatury naturalistycznej; w końcu przenikania z Zachodu na grunt polski takich kierunków „nowej sztuki", jak parna-sizm, impresjonizm, symbolizm. Drugi okres pisarstwa twórcy „stylu zakopiańskiego" (1892 -1913) niemal bez reszty mieści się w dwu najważniejszych dziesięcioleciach rozwoju literatury Młodej Polski: wstępnym „modernistycznym" (1891 - 1900) i kulminacyjnym — „neoroman-tycznym" (1901 - 1910). Stąd też Witkiewicz, choć kroczył — jak przystało zresztą wybitnemu twórcy — własną, odrębną, można by rzec „ponad" czy „pozaepokową" i „pozaprądową" drogą, w pewnych zakresach swojej działalności artystycznej kontynuował tendencje ideowo-arty-styczne „dawnego" i „nowego" romantyzmu, w innych zbliżał się do szlaku wytyczonego przez generację pozytywistów polskich, w jeszcze innych — wstępował na drogę, którą „tłoczyły się" awangardowe kierunki i style przełomu XIX i XX wieku: zahaczał o „czysty" („estetyczny") realizm Flaubertowskiego pokroju — by !tak go określić, nieobca mu była Zolowska koncepcja sztuki jako „skrawka natury widzianej przez pryzmat temperamentu artysty", bliski — impresjonizm literacki ze swoim malarskim widzeniem rzeczy, konstruowaniem świata o-
partego na zasadzie zmienności, stałej płynności barw, kształtów, a nawet znaczeń.
Dzieła sztuki, nawet najlepsze — według diagnozy estetycznej Władysława Tatarkiewicza 3 — po „pierwszym życiu", kiedy swą aktualnością pociągają bądź budzą sprzeciwy, przechodzą przez fazę kryzysu podobną do śmierci, stają się obce odbiorcom (Kazimierz Wyka przejaw
ten nazwał ,,próbą czyśćca" 4), aby po jakimś czasie - dzięki powrotowi dawnych smaków, przez ukształtowanie się odpowiedniej „commu-nis opinio", w konsekwencji podjętych nad nimi studiów — wkroczyć w nowe, ,,drugie życie" społeczne.
Twórczość artystyczna, a zwłaszcza pisarska Stanisława Witkiewi-cza — w całokształcie swym związana z trzema naczelnymi ideami, trzema kolejno realizowanymi praktycznie przez artystę dążeniami: do „zeuropeizowania" polskiej kultury artystycznej, do wzbogacenia sztuki ogólnonarodowej elementami sztuki ludowej (głównie podhalańskiej) oraz do odrodzenia moralnego i politycznego narodu, „powiększenia dusz" polskich — spotkała się z żywym odbiorem u współczesnych.
Niemal każdy jednostkowy przejaw owej twórczości niepokoił, przejmował, budził podziw, nierzadko protest namiętny. Sztuką i krytyką u nas nazwano „złotą księgą estetyki polskiej", ,,piorunem oświetlającym ołowianą atmosferę myśli w dziedzinie sztuki", dziełem, które „posunęło cywilizację polską raptownie o cały wiek" 5. Nawet najzagorzalsi przeciwnicy tej książki (i w ogóle roli, jaką jej twórca odegrał w dziejach polskiej krytyki artystycznej) przyznawali, że „książka St. Witkie-wicza [ ] właściwie lub niewłaściwie pojmowana, sprawiła w świecie malarskim przewrót ogromny"6. Na przełączy Kazimierz Tetmajer nazwał w roku 1895 najlepszą pracą, ,,jaką kiedykolwiek o Tatrach napisano i samą przez się znakomitą"7 — i sąd ten wielokrotnie jeszcze powtarzał w późniejszym czasie8. Stanisław Brzozowski, który jako pierwszy akcentował ścisły związek między zagadnieniami sztuki i życia narodu, zachodzący w twórczości S. Witkiewicza, jego Juliusza Kossaka nazwał „najbardziej polską książką, napisaną o poważnych zagadnieniach sztuki, i najbardziej poważną z polskich"9. Stefan Żeromski podziwiał twórcę Po latach i Z Tatr za „wysokie słowo" i bezinteresowny czyn na rzecz narodu, gdy „chudą swą ręką, między jednym a drugim krwotokiem pracując, zabudował kraj własnym
węgłem i nakrył go własnym dachem" 10. Znakomity pisarz miał w tym przypadku na uwadze pisma społeczno-moralne artysty i jego pracę na rzecz „stylu zakopiańskiego". Witkiewicz „nie starzeje się — zauważył Ignacy Matuszewski w związku ze wspomnianym przed chwilą tomem Z Tatr (1907) — przeciwnie, zdaje się odmładzać [ ] pogłębia swój pogląd na sztukę, rzuca całe garście mądrych i wolnych od wszelkiego doktrynerstwa zdań, uwag i refleksji. Człowiek, który pracował dzielnie, umiejętnie i z doskonałymi rezultatami na tylu polach, zasługuje już za życia na obszerną monografię; aczkolwiek ceniony bowiem, jest on stanowczo niedoceniony"n. O studium monograficzne poświęcone Stanisławowi Witkiewiczowi — jeszcze za jego życia — pokusił się Adam Grzymała-SiedleckiI2. Do krytyka tego należy obiegowe zdanie, ukute w kształt aforyzmu naukowego, iż twórca Sztuki i krytyki u nas był „ostatnim pozytywistą warszawskim", a równocześnie ,,Janem Chrzcicielem sztuki narastającego pokolenia" artystów — malarzy i pisarzy — Młodej Polski. On też jest autorem innej, równie rozpowszechnionej opinii, że Witkiewicz pierwszy ujął „w systemat [ ] uczuciowe entu-zjazmy Polaków" dla Tatr, inicjując w efekcie „szkołę tatrzańską w literaturze i sztuce polskiej".
„Nie był znakomitym mężem stanu, strzegącym interesu narodu na drodze rozumnych kalkulacyj, nie był wodzem rozgłośnym, uciekającym się do bohaterstwa i krwi narodu [ ] był tylko polskim artystą, polskim pisarzem. Ale to mu wystarczyło i nam wystarcza [ ] W pło-nej przemieszkiwał chacie, nie świecił orderami, worka nie miał wypchanego złotem, był człowiekiem prawie ubogim, a przecież jednym z najpierwszych w narodzie" — mówił nad trumną Stanisława Witkiewicza Jan Kasprowicz13. ,,Ubył narodowi polskiemu człowiek wielki. Już nie w rozumieniu jednostronnie wysokim — jako wielki artysta, pisarz czy architekt — lecz po prostu: wielki człowiek. Wielki budowniczy życia" — pisał w artykule-wspomnieniu pośmiertnym o Witkie-
I
wiczu Władysław Orkan 14. Należał do najlepszych malarzy swego czasu— zapewniała Aniela Jałowiecka (Nieczuja), siostra artysty. „Wszystko oddawał z cudowną prawdą genialnego obserwatora, z nieposzlakowaną sumiennością surowego dla siebie i innych artysty" 15. Unikał wystaw. Nie świecił po nich, jak wielu, „ciągłym powtarzaniem siebie". Wciąż odnawiał swój warsztat artystyczny. Obraz wykonany i sprzedany uważał za własność ogółu. Tadeusz Korniłowicz, „szeregowy Legionów", jak sam siebie określił, informował natomiast: walka zbrojna
0 Polskę od dzieciństwa była „najserdeczniejszą tęsknotą" autora Matejki. „Poprzez zachwyt nad przyrodą, poprzez zagadnienia etyczne i społeczne, poprzez uwielbienie dla kultury ludzkiej i miłość dla człowieka [ ] przebija się przez życie Witkiewicza jedna melodia, wobec której milknie wszystko inne:
wCo nam obca przemoc wzięła, Mocą odbierzemy! "16
„Fazę kryzysu" czy też „próbę czyśćca" — o których mówią Władysław Tatarkiewicz i Kazimierz Wyka — to swego rodzaju odtrącenie dorobku ojców przez pokolenie dzieci, w przypadku recepcji dzieł Stanisława Witkiewicza, zarówno literackich, malarskich, jak i architektonicznych, zapoczątkowały w zasadzie czasy dwudziestolecia międzywojennego.
Nie miejsce tu, by szczegółowiej rozpatrywać zagadnienie „czytelniczego zobojętnienia" nie tylko w odniesieniu do wszystkich przejawów działalności artystycznej Witkiewicza, ale nawet w stosunku do jego pisarstwa — dziedziny twórczości, z którą autor Na przełączy naj-trwalej związał swoje nazwisko w dziejach kultury polskiej. Wypada więc jedynie wspomnieć, że w okresie między pierwszą a drugą wojną światową — choć powstała rozległa „próba charakterystyki człowieka
1 myśli"17 pióra Kazimierza Kosińskiego, poświęcona Witkiewiczowi--ideologowi (dziś już wyraźnie przestarzała), a ponadto pojawiła się pe-
wna ilość najczęściej okolicznościowych studiów i szkiców 18 — nie narosła literatura przedmiotu, jakiej z różnych względów należało oczekiwać, a co ważniejsze — godna tego jedynego w swoim rodzaju, wybitnego niewątpliwie człowieka i twórcy. Nie wydano w tym czasie zalegających w rękopisie i dostępnych wówczas prac Witkiewicza, dziś w wyniku spustoszeń, jakie dotknęły kulturę polską w latach ostatniej wojny — jak się wydaje — bezpowrotnie straconych. Idzie w danym przypadku głównie o Przełom (1905), studium z zakresu publicystyki społeczno-politycznej, związane ze sprawami polskiego życia narodowego — w kontekście wydarzeń wojny rosyjsko-japońskiej w 1904 r. oraz pierwszej fazy przebiegu rewolucji lat 1905 - 1907 w Rosji i na ziemiach polskich; dalej — o Życie, etyką i rewolucję, również opracowanie o charakterze społeczno-politycznym, mające dwie redakcje (wykonane w latach 1911 - 1913): pierwszą — przynoszącą coś w rodzaju Witkiewiczo-wskiej teorii rozwoju społecznego, i drugą — stanowiącą wielkie oskarżenie społeczeństwa polskiego, pozbawiającego się w swoim życiu duchowym, w okresie po przegranej powstania styczniowego, „prometejskiego ognia patriotyzmu"; a ponadto o Elementarz gwary dla dzieci szkół ludowych na Podhalu, którego edycją miał się zająć swego czasu Związek Podhalan19. Nie doprowadzono też do wydania dzieł zbiorowych autora Wallenrodyzmu czy znikczemnienia? Nie uczyniono tego mimo usiłowań Komitetu Witkiewiczowskiego z siedzibą w Warszawie, powołanego w 1925 r. przez Związek Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych „w celu opieki nad dorobkiem twórczości Stanisława Witkiewicza"20, mimo apelów publicznych raz po raz przewijających się przez prasę różnych orientacji ideowych — zarówno w pierwszym, jak i drugim dziesięcioleciu polskiego międzywojnia. „Zbiorowe wydanie pism krytycznych Witkiewicza wydaje się niemal narodowym obowiązkiem pokolenia współczesnego" 21 — pisał na łamach zawsze zachowaw-
czego „Czasu" Kazimierz Czachowski w roku 1928. „W niemal ćwierć wieku po zgonie jednego z najwspanialszych naszych artystów i najgłębszych myślicieli nie posiadamy pełnego wydania jego pism"2 — stwierdzał Stanisław Ryszard Dobrowolski w artykule Wołam o Wit-kiewicza, z czerwca 1939 r., zamieszczonym w radykalnej warszawskiej „Epoce". Co więcej, zabrakło również wznowień pojedynczych najcenniejszych dzieł Stanisława Witkiewicza — chociażby tych, które już za życia artysty uznano za „pomnikowo" (klasyczne) twory literatury polskiej: Sztuki i krytyki u nas, Juliusza Kossaka, Matejki. Dwukrotne przedrukowanie Mickiewicza jako kolorysty i trzykrotne Na przełęczy nie podważa zasadności wcześniejszego stwierdzenia23. W stosunkowo nielicznych i przeważnie okolicznościowych — jak już wspomniano — artykułach o Witkiewiczu pojawiły się m.in. takie znamienne zdania: „W głuchym milczeniu przeszła dziesiąta rocznica jego zgonu. Nie szło podzwonne przez polską prasę i literaturę" 24; „Cicho było w dwudziestą rocznie zgonu Stanisława Witkiewicza, poza garścią rozrzuconych w prasie wspomnień" 2S; „Gdy różni ludziska obchodzą nieledwie co kilka lat jubileusz swej pracy zarobkowej, godzi się wspomnieć o Stanisławie Witkiewiczu [z okazji osiemdziesiątej rocznicy jego urodzin — Z. P.], którego ofiarna działalność miała w historii sztuki polskiej znaczenie epokowe"m. Przytoczone zdania sugerują wcale wymownie, że
A iałem autora Sztuki i krytyki u nas coraz głębsze stawało się zapomnienie, im bardziej oddalała się epoka, w której żył i działał.
Pomijając okres drugiej wojny światowej, który paroletnią „smugą - "a" legł nie tylko na zainteresowaniach twórczością Witkiewicza, lecz i na wysiłkach aktywniejszego odbioru jakichkolwiek zjawisk kultury polskiej, nie sposób nie podkreślić faktu, iż w nowych, powojennych warunkach naszej rzeczywistości społeczno-politycznej - co najmniej w pierwszym dziesięcioleciu Polski Ludowej - pogłębił się „kryzys społeczny" twórczości artystycznej autora Na przełączy. Kryzys ów swoje apogeum osiągnął w latach 1[zasłonięte]948-19, a uwarunkowany został całym zespołem, by je tak nazwać, warunków zewnętrznych, które wycisnęły ostre piętno na całokształcie kultury narodowej, w tym także na profesjonalnym podejściu do spraw sztuki i sposobów jej odbioru. Dość w tym miejscu wspomnieć takie wydarzenia, idee czy wręcz całe procesy, jak: wysunięcie tezy o zaostrzającej się walce klasowej w miarę rozwoju społeczeństwa socjalistycznego, postawienie w stan bezpodstawnego oskarżenia o odchylenie prawicowonacjonalistyczne grupy działaczy Polskiej Partii Robotniczej tuż przed aktem zjednoczenia polskiego ruchu robotniczego i socjalistycznego, zastąpienie po szczecińskim zjeździe Związku Literatów Polskich pojęcia „realizm" - w klasycznym rozumieniu tego słowa, odwołującym się głównie do prozy Balzaka, Tołstoja, Prusa - terminem „realizm socjalistyczny" - a w konsekwencji formułowanie doktrynerskich poglądów estetycznych. W latach, o których mowa, „oficjalna" krytyka artystyczna i literacka oraz zwężone w swoich horyzontach badawczych naukoznawstwo humanistyczne chętnie szermowały zarzutami formalizmu, miały w zdecydowanej niełasce dawne tendencje naturalistyczne i impresjonistyczne w sztuce obcej i polskiej, w zupełnej niemal pogardzie- kierunki artystyczne i postawy światopoglądowe z przełomu XIX i XX w., m.in. symbolizm, secesję, dekadentyzm, mistycyzm.
W tym czasie doszły do głosu sądy deprecjonujące Witkiewicza — człowieka i twórcę. Oto niektóre z nich: należał do „pokolenia schyłkowego" w epoce pozytywizmu; w Na przełęczy nad miarę „mitologizo-wał" postaci i zdarzenia; z „młodopolską pogardą" mówił o miejskiej -ywilizacji technicznej, mogącej przecież życie górala uczynić łatwiejszym"; propagując „styl zakopiański", zrezygnował z „dialektyki walk klasowych [, ] postępu społecznego i artystycznego"28; w Aleksandrze erymskim i Matejce odwołał się do „psychologicznej teorii sztuki",
opartej na „fałszywym ogólniku, &że sztuka jest niczym innym, tylko wyrazem ludzkiej duszyw"29; zastosowana przezeń w utworach tatrzańskich impresjonistyczna zasada chwytania wrażeń i obrazów „mogła I ukazać piękno krajobrazu, ale zawodziła wówczas, gdy chodziło o uka- I zanie prawdy o życiu społecznym" M; był kiepskim pisarzem ludowym, I lud przeciwstawiał mieszkańcom miasta, nie dostrzega! granicy klaso- I wej, dzielącej mieszkańców zarówno wsi, jak i miast 31; jego estetyka nie I jest niczym innym niż próbą „połączenia socjologizmu Tainefa z kultem I indywidualności artystycznej Zoli"; jako bezwzględny krytyk Matejki I — w imię formalistycznego „nie co, lecz jak" — nie doceniał roli wy- I chowawczej i funkcji społecznej jego obrazów; podnoszenie ogromnej roli autora Sztuki i krytki u nas w walce ,,o europejskość naszej kul- j tury artystycznej" (np. przez Juliusza Kleinera) jest zwykłą przesadą32. I W „drugie życie społeczne", życie wtórne czy też „odżycie" — by I nadal pozostać przy terminologii W. Tatarkiewicza — pisarstwo Stani- I sława Witkiewicza (jedynie pisarstwo, bo nie całokształt jego działał- I
ności artystycznej) wkroczyło stosunkowo niedawno, w ostatnim dwudziestoleciu, a może nawet kilkunastoleciu zaledwie.
Wspomniane „życie" przygotowały w pierwszym rzędzie:
__wieloletnia, choć nierzadko kontrowersyjna praca na „odłogu" Wit-
kiewiczowskim Jana Zygmunta Jakubowskiego, wydawcy czterotomowych Pism wybranych S. Witkiewicza (1949 - 1951) i autora sporej ilości studiów, szkiców, przyczynków, poświęconych temu wielbionemu przez siebie od lat młodości — jak kiedyś wyznał33 __ artyście;
— wydanie w roku 1963 dwutomowych Pism tatrzańskich Witkiewicza z jego życiorysem, starannymi komentarzami i bogatym zestawem
reprodukcji górskich i góralskich rysunków autora Na przełęczy __
w sumiennym opracowaniu Romana Hennela u;
- opublikowanie wielu nie znanych dotąd listów Stanisława Witkiewicza, m.in. do Edwarda Jelinka, Lwa Tołstoja i rodziny artysty, a ponadto pewnej ilości przesyłek listowych różnych osób do Witkiewicza, w tym listów Henryka Sienkiewicza i Stefana Żeromskiego &;
— wreszcie ogłoszenie kilku artykułów o charakterze wspomnieniowym (Władysława Kiejstuta Matlakowskiego i Pii Górskiej 3&) oraz zwią- ] zanych z historią literatury i sztuki polskiej, np. prac Juliana Krzy- I żanowskiego i Karola Estreichera 37.
„Życie", o którym mowa, najdobitniej natomiast wyrażają:
— scalające i porządkujące całokształt dorobku literackiego Stanisła- I wa Witkiewicza jego Pisma zebrane38 (WL, Kraków 1971 i nast.),
z eseistycznie potraktowaną przedmową — ,,próbą portretu" artysty — pióra J. Z. Jakubowskiego, z obszernymi wstępami (cennymi i rozprawami): Marii Olszanieckiej (do I i II tomu), Mieczysława Gła- ! dysza (do tomu III), oraz ze skrupulatnie opracowanymi komenta- 1 rzami krytycznymi M. Olszanieckiej (do tomu I i II) i Romana Hen- I nela 39 (do tomu III);
— udostępniona czytelnikowi pokaźna część puścizny epistolarnej Witkiewicza oraz listów do Witkiewicza — w książce Stanisław Witkie-wicz. Listy do syna (PIW, Warszawa 1969), ze wstępem Bożeny Da-nek-Wojnowskiej i w opracowaniu tejże oraz Anny Micińskiej, a tak- ] że w innej książce: Listy o „stylu zakopiańskim" 1892 - 1912. Wokół I Stanisława Witkiewicza (WL, Kraków 1979), ze wstępem i komentarzami Michała Jagiełły;
— wyrosłe w związku ze wspomnianymi przedsięwzięciami edytorskimi, I
łaszczą dwoma pierwszymi, opinie krytyczno-literackie o ,/wskrze-
zanym" współcześnie pisarzu, wypowiadane w bieżących periody-
ch społeczno-kulturalnyeh; niejako na marginesie kolejnych to-
ów Pism wybranych szczególnie interesująco o autorze Sztuki
. krytyki wypowiedzieli się Maciej Masłowski, Zbigniew Florczak,
Anna Micińska40, natomiast z okazji pojawienia się Listów do
a__jan Błoński, Tomasz Burek, Jacek Woźniakowski i Stefan
Treugutt";
- w końcu opublikowane w formie książkowej monografie szczegółowe poświęcone wybranym tematom z wielostronnego dorobku pisarskiego Stanisława Witkiewicza. Idzie głównie o rozprawy Wandy Nowakowskiej, Henryka Kurczaba i Jana Majdy 42. Proces przywracania do „wtórnego bytowania" pisarstwa Witkiewicza, jaki można zaobserwować w ostatnich latach, a którego ważniejsze symptomy zostały przed chwilą wskazane, uwarunkowały dwie najistotniejsze bodaj przyczyny43. Pierwszą z nich można by określić mianem „nowej mody" na Tatry i góralszczyznę podhalańską, zresztą już którejś z rzędu - od początku XIX w., to nasilającej się, to innym razem słabnącej. Widomym efektem owej „mody" są takie np. publikacje — indywidualne i zbiorowe — jak: dociekliwe studia o poezji i prozie tatrzańskiej Jacka Kolbuszewskiego, frapująca „gawęda" o lu-
dziach Podhala — Peleryna, ciupaga i znak tajemny Jana Reychmana, I pracowita Encyklopedia tatrzańska Zofii i Witolda Paryskich, rozległa I antologia Tatry w poezji i sztuce polskiej, z cennymi wstępami Micha- 1 ła Jagiełły, a zwłaszcza Jacka Woźniakowskiego, czy też Góry w kuU ] turze polskiej, pokłosie sympozjum zorganizowanego w Krakowie w li~ I stopadzie 1974 r., z zajmującymi referatami-studiami Jacka Kolbuszew- I skiego, Jerzego Młodziejowskiego, Romana Reinfussa, Andrzeja Ziemil- 1 skiego i kilku innych autorów M.
Za drugi powód obecnego „odzyskiwania" Stanisława Witkiewicza w kulturze polskiej należy uznać — datujący się od końca lat pięćdziesiąt 1 tych — wzrost zainteresowań dziejami i głównymi przejawami polskiej krytyki literackiej i artystycznej oraz teorii sztuki, w których to dzie- I dzinach, zwłaszcza tych wymienionych jako ostatnie, twórca Sztuki I i krytyki u nas odegrał nieprzeciętną rolę. Tendencję, o której mowa, ilustrują choćby następujące, istotniejsze prace: Polska krytyka lite- I racka (1[zasłonięte]800-19). Materiały, pod red. J. Z. Jakubowskiego, t. I-IV, I Warszawa 1959; Z dziejów polskiej krytyki i Ąeorii sztuki, Ł I: Myśli I
0 sztuce w okresie romantyzmu, opr. Ewa Grabska i Stefan Morawski,
t. II: Spór o racją bytu polskiej sztuki narodowej (1857 - 1891), opr. Ire- I na Jakimowicz; Warszawska krytyka artystyczna (1875 - 1890), opr. An- I na Porębska, Warszawa 1961; Granica współczesności. Ze studiów nad kształtowaniem się poglądów artystycznych XX wieku Mieczysława Po- I ręhskiego (Wrocław 1965); Przełom antypozytywistyczny w Polsce I w latach 1880 -1890. Przemiany postaw światopoglądowych i teorii arty- I stycznych Tomasza Weissa (Kraków 1966); Antoni Sygietynski. Estetyk
1 krytyk Jana Dętki (Warszawa 1971); Ewolucja krytyki literackiej. Od Mochnackiego do prekursorów współczesności Tomasza Burka („Nurt", j Poznań 1976, nr 3-4).
Zarysowanie dorobku Stanisława Witkiewicza na tle zasadniczych ndencji artystycznych czasów, w których żył i działał, a zwłaszcza
szkicowanie czegoś w rodzaju „stanu badań" nad autorem Na przełęczy i Juliusza Kossaka, wydaje się o tyle słuszne, że tekst, który wy-pełnia niniejsze opracowanie, nie daje przeglądu osiągnięć twórczych wielkiego Podhalanina" ani też interpretacji jakiegoś przekrojowego zagadnienia, dotyczącego Witkiewicza — człowieka i artysty bądź wyłącznie artysty. Przynosi on natomiast — czy może jedynie próbę zaledwie - studium, którego sens i zakres tematyczny określają słowa podtytułu rozważań: Młodość i wczesny dorobek artysty. Ponadto tekst,
0 którym mowa (choć spełnia warunek — jak można sądzić — nie-zbędnv do funkcjonowania jako odrębne ujęcie, niezależne od innych), stanowi w zamyśle piszącego te słowa pierwszą część kilkutomowej wypowiedzi, obejmującej to wszystko, co wydaje się szczególnie istotne
1 zajmujące tak w biografii, jak i w działalności artystycznej twórcy, który był u nas ,,jednym z najpierwszych w narodzie", by raz jeszcze przywołać opinię czołowego poety okresu Młodej Polski.
W przedstawianym studium zgromadzono materiały źródłowe mało dotąd znane lub zupełnie nie znane 45 badaczom, nawet najbardziej wytrwałym w tropieniu wszelkich witkiewiczianów — materiały w postaci: juwenilijnych prac poetyckich i prozatorskich artysty, zarówno wydrukowanych, jak i nadal utajonych w archiwach rękopiśmiennych; przekazów wspomnieniowych samego Witkiewicza, członków jego rodziny oraz przyjaciół i bliskich znajomych, przekazów w znacznej ilości równie nie wydobytych dotychczas z manuskryptów; prawdziwie bogatych zbiorów listów autora Wallenrodyzmu czy znikczemnienia? do matki, ro-zeństwa i innych adresatów, znowu w większości przypadków dotąd opublikowanych; wreszcie innych jeszcze dokumentów, których nie tu potrzeby wymieniać, a które okazały się niezbędne w trakcie pisania rozprawy.
rając się na wspomnianych materiałach, zbudowano swego rozwieść o człowieku i jego poczynaniach twórczych w latach ; mówiąc dokładniej - zaproponowano określony tekst, ilustru-rownolegle proces „stawania się" wybitnej jednostki, jej rozwój Kwosci ludzkiej i osobowości twórczej, uleganie wpływom oto-zy równoczesnym oddziaływaniu na innych, oraz przynoszący
analizę i ocenę dorobku plastycznego i literackiego (w tym również epjJ stenograficznego), obejmującego lata 1868 - 1884.
Propozycja ta może wydać się w jakiejś mierze kontrowersyjna jakby po trosze przejęta od Sainte-Beuveła, od którego wskazówek metodologicznych i w dobie dominacji ergocentrycznych kierunków badawczych — w wersji formalistycznej i strukturalistycznej — kierunków eliminujących wszystko, co „zewnętrzne" wobec dzieła literackiego, nie ma powodu odżegnywać się w zupełności.
Ów krytyk francuski w jednym ze swoich słynnych Poniedziałków] pisał m.in.: „trzeba [ ] jeśli tylko są po temu możliwości, rozpatrywać znakomitego czy wybitnego pisarza na tle jego rodzinnych okolic, na tle jego rodu. Gdy wiemy już wszystko, czego można się dowiedzieć o pochodzeniu, o najbliższych i bliskich krewnych znakomitego pisa-1 rza, pozostaje nam do ustalenia jeden jeszcze ważny punkt oprócz studiów i wykształcenia, a mianowicie pierwsze środowisko, grupa przy-] jaciól i współczesnych, wśród których przebywał w chwili objawienia] się talentu, wśród których wyrósł i dojrzał. Wszystko to odciska na talencie znamię, które się przejawia bez względu na jego dalsze koleje"
Do uwzględnienia w tym opracowaniu sylwetki człowieka-artysty] (w kontekście dość szeroko przedstawionego świata realnego, z którym Witkiewicz pozostawał w ścisłych kontaktach) — obok jego działalności twórczej — ośmielają nie tylko tradycyjne, jeszcze z ducha pozytywistycznego wyrosłe przeświadczenia. ,,Współczesna monografia wegetuje j w sytuacji paradoksalnej" — stwierdza Maria Żmigrodzka. Mimo kryzysu, jaki zdaje się przeżywać („oficjalnie postulowana, a prywatnie trak- j towana jako rzecz nie do napisania ", niemodna, a uznawana na ogół za niezbędną w ogólnej ekonomii nauki o literaturze", grzebana i na nowo podejmowana) — „nie jest kwestionowana generalnie przez żaden z poważniejszych kierunk�w XX-wiecznej metodologii nauki o lii teraturze" 47.
To myśl pierwsza, sformułowana przed paru laty zaledwie. I myśl druga, z tego samego mniej więcej czasu. Literatura nasza — pisze jeden z czołowych krytyków współczesnych — ,,nie istnieje i nigdy nifl istniała w neutralnym królestwie samych tekstów i czystych dzieł sztuki słowa [ ] z dala od palących spraw rzeczywistości zbiorowej" 48.
Nie należy oddzielać artysty od jego osiągnięć twórczych, tych o-
tuich z kolei od istotnych problemów konkretnego życia, zwłaszcza - ia polskiego! Taki generalny wniosek wynika z odnotowanych przed -hwilą cytatów, a im podobne można by jeszcze mnożyć ".
Analogiczny sąd znalazł wielokrotne poświadczenie w wypowiedziach Stanisława Witkiewicza. Twórca, który pragmatycznie traktował sztu-keso miał — co sam zaznaczył — „absolutną pewność swego narodowego sumienia"51, którego udziałem była pełna harmonia między życiem a działalnością publiczną (artysty i bojownika społecznego), w jednym z listów do rodziny wyraził np. przekonanie, że wartość osobista autora jest „konieczną do nadania wartości [swojej] książce"52; natomiast w innym liście, jednym z najwcześniejszych, jakie znamy — zapewne do Tadeusza Dowgirda — zamieścił zdanie następujące: „Twórca jest zawsze wyższy od stworzenia; jakby wielkie nie były twory człowieka, to zawsze on sam jest doskonalszym od nich i ciekawszym do poznania" 53.
Podobna idea przyświecała także piszącemu te słowa — w toku realizowania zarówno pierwszej, jak i drugiej części pracy; Okres najwcześniejszy (1851 - 1874) oraz Droga do rozgłosu i uznania (1874 - 1884).
Niech autorowi niniejszej pracy wolno jeszcze będzie złożyć wyrazy serdecznej wdzięczności Profesorom: Władysławowi Studenckiemu, Cze-sławowi Hernasowi, Jackowi Kolbuszewskiemu, Stanisławowi Burko-towi, którzy wspomnianą pracę otoczyli życzliwą opieką i kompetentnymi sugestiami krytycznymi znacząco wpłynęli na jej kształt ostateczny.

Spis treści

Wprowadzenie 3
Część pierwsza: Okres najwcześniejszy (1851 - 1874)
I. Z rodu ludzi niespokojnych, szlachetnych, nierzadko wspaniałych 22
II. Powstańcze i syberyjskie doświadczenia przyszłego twórcy . . 39
III. Początki akademickiej edukacji malarskiej 53
IV. Plon literackiego niemowlęctwa, pisarskiej młodzieńczości . . 69 V. Monachijskie ,,uniwersytety"—monachijscy „profesorowie" . . 91
Część druga: Droga do rozgłosu i uznania (1[zasłonięte]874-18)
I. Publiczny debiut pisarski 126
II. Godebski — Myśli o sztuce — lekcja impresjonizmu 143
III. Romantyczne porywy młodego poety 159
IV. Lepiej robić samą sztukę niż jej krytykę 181
V. Największa udręka życia artysty . 207
VI. Początki stałej pracy zarobkowej - przyjaciele z kręgu „Wędrowca" 221
Zamknięcie 241
Indeks nazwisk 249
Spis ilustracji 257

Indeks nazwisk

Achenbach Oswald 61 Adam Franz 57 Aleksander II, car 27 Aleksander III, car 46 Andriolli M. Elwiro 128 Anschiitz Herman 117-118 Anszelewicz J. 10 Antokolski Mark 65 Arct Michał 231 Asnyk Adam 88, 180 Axentowicz Teodor 7
Babachodżajew M. A. 35
Bacciarelli Marcello 60
Balcerzan Edward 19
Balzac Honore 11, 98
Banach Jerzy 16
Baranowski Ignacy 238
Barlub, chłop z Poszawsza 28
Bartels Artur 177
Bartold Gabriel 183
Batis, chłop powstaniec 41
Bazille Jean Frederic 68
Beethoven Ludwig van 146
Benni Karol 195 - 196
Berg Fiodor, hr. 55 - 56
Białokozowicz Bazyli 13
Błeszczyński Stanisław 226
Błoński Jan 15
Bobrowski Stefan 30
Bohdanowicz-Nieczuja, powstaniec 27,31
Bohdanowicz Paulin 42
Bojarski Władysław 183
Borkowski, geometra 183
Bocklin Arnold 100 - 101, 105: 228
Brandl [K.], fotograf 232
Brandt Józef 57, 91 - 92, 94, 103, 110, 114-115, 120, 200, 218-229
Brensztejn Michał 35 Breslauer Chrystian 56 Breza Adam 154 Bross J. 10
Broszczow, petersburżanin 70 Brzeziński Józef 183 Brzeziński Michał 135 Brzozowski Stanisław 6 Buckle Henry Thomas 97 Burek Tomasz 1S-MJ, 18 Burkot Stanisław 19 Burnes Aleksander 37 Byron George 81, 216
Calergis Maria 177
Carlyle Thomas 97
Centnerszwar Jerzy 204
Champfleury Jules (właśc. Husson-Fleu-ry J.) 97
Chełmicki Zygmunt, ks. 114, 189, 2.17
Chełmońska Maria 156
Chełmoński Józef 56, 84, 94, 105, 111-115, 120, 122, 126, 128-129, 131, 1.33 - 134, 136, 138 - 139, 141 - 142, 146 - 147, 156 - 157, 159, 170, 177, 1S1 - 1S2, 187, 189 - 190, 201 - 205, 214, 218, 238
Chłapowski Karol 44, 169,[zasłonięte]172-17, 175, 235
Chmielewski Aleksander 46
Chmielewski Konrad 46, 223
Chmielowski Adam 99, 103, 105-109, 114, 123, 131, 133-134, 136, 150, 157, 170, 176-177, 182, 190, 201, 203
Chodkiewicz Jan Karol 35
Chodkiewicz Karol 37
Cimabue (wlaśc. Cenni di Pepo) 152
Comte Auguste 97
Constable John 144
Correggio 152
Courbet Gustave 97, 146
Czachowski Kazimierz 9, 10
Czaplejewicz Eugeniusz 19
Czarnicki Gustaw (Item) 204
Czartoryski Adam 26
Czempiński Jan 195
Czetwertyński Witold 84, 111
Czyżewski Tytus 205
Danek-Wojnowska Bożena 14, 82 - 83
Dante Alighieri 166
Dawid Wincenty 225
Dąbrowski Jan, gen. 40
Dąbrowski Jan (J. Grabieć) 41
Defregger Franz 419-120
Delacrojx Eugene 146
Dembowska Maria z Sobotkiewiczów 74,
106, 208-210, 216
Dembowski Bronisław 74, 209, 216, 235 De-tko Jan 16 Dhiel Józef 3
Diez Wilhelm 117-118, 227 Dłuski Kazimierz 244 Dmochowski Franciszek Salezy 206 Dobrowolski Stanisław Ryszard 10 Dobrowolski Tadeusz 10, 201, 203 Dost Mohammad Chan 37 Dowgird Tadeusz 19, 63, 70, 85, 111. 134 DÓIlinger Johann Josef 86 Duisburg Karol 183 Dunin Karol 225 Diirer Albrecht 152 Dyck Anton van 61, 99 Dygasiński Adolf 4, 182, 224-225, 228-
229, 241, 233, 236-239, 245, 307 Dyląg Seweryn 246
Estreicher Karol 14
Faleński Felicjan 180 Feldman Wilhelm 4 FeliŹ A. 32
Feuerbach Anselm 101 Feuerbach Ludwig 97
Fidiasz 146 i ,
Flaubert Gustave 4, 97 - 98 Fleck Juliusz Volkmar 47, 57 Florczak Zbigniew 15 Fromentin Eugene 97
Gautier Thćophile 177 Gebhardt Edward 2.27 Geróme Jean Leon 61 Gerson Wojciech 56, 113, 115-11.6, 1 32,
126, 129, 182, 199-200, 203, 210 Gerson-Dąbrowska Maria 126 Gierymski Aleksander 57, 82, 110, 115
118, 120, 130, 141, 147, 158, Uje]
181, 182, 190, 196, 202, 205, 229, 233,
247 Gierymski Maksymilian 56-57, 98, 102-
105, 115, 117, 120, 123, 136, 138-
139, 146, 159, 181, 182, 187, 200-
202
Gieysztor Jakub 24, 47 Grotto di Bondone 152 Gładysz Mieczysław 14 Gnatowski Zygmunt 3 Godebska Matylda 143, A57 Godebski Cyprian 130, 142-151, 154,
156-157, 181; 242, 290-291 Goethe Johann Wotfgang 98 Gogh Vincent van 204 Golaszewska Maria 44 Gomulicki Wiktor 180 Gordon Jakub 37 Got Jerzy 44, 172 Górska Pia 14, 38 Górski Konstanty 104 - 195 Górski Konstanty Marian 176 Górski Ludwik 193, 195 Górski Władysław 84, 207 Grabska Ewa 16 Grottger Artur 45, 103, 136, 150, 187,
196, 201 - 203 Gruszecka Józefa z Certowiczów 223,
231 Gruszecki Artur 4, 154, 181-182, 221,
224-228, 230-231, 233. 236-237 Gubrynowicz Nina 12 Gus Michaił 35, 37
Hadziewicz Rafał 56 Hawranek Marian 3 Heine Heinrich 97
Henn-el Roman 6, 12 - 14, 1 6 Herbart Johann Friedrich 97 Hernas Czesław 12, 19 Hildt Kazimierz 244 Halbein. Hans 152 Holewiński Wacław 231 Homer 210-211 Hugo Wiktor 98 Humboldt Aleksander 36 Husarski Wacław 204
Ibsen Henrik 176
Jabłonowski (vel Dłuski), dr, dowódca powstańczy z okręgu wileńskiego 41
Jagiełło Michał 14, 16 Jagnin Józef 25, 33
Jagmnowa Elwira z, Witkiewiczów, siostra Stanisława 24, 25, 33, 40, 42, 53, 156
Jakimowicz Irena 16 Jakubowski Jan Zygmunt 11 -14, 16,
57, 83, 227, 236
Jałowiecka Aniela z Witkiewiczów (Nie-czuja), siostra Stanisława 8, 25, 33-34, 191, 216, 218 Jałowieoki Bolesław 33 Janczewska Jadwiga z Szetkiewiczów
209
Janczewski Cyprian 35 Janik Michał 45 Jankowski Czesław 153, 182 Jarzymowski Stefan 94, Mft Jasienica Paweł 29 Jasieński Feliks 62, 110, 114 Jelinek Edward 13 Jeżyńscy, drukarze warszawscy 226 Juszczak Wiesław 68
Kamieński Antoni 6
Kamiński Aleksander 56
Kant Immanuel 61 - 62
Kasprowicz Jan 7, 180
Kasprzyk Krystyna 84
Kaulbach Wilhelm 99, 101, 116-119
Kessler M. M. 35
Kiernicki Edward 14
Kleczkowski Adam 134
Kleiner Juliusz 12, 13, 140, 229
Klukowski Zygmunt 46
Kolbuszewski Jacek 15 - 16, 19
Kołaczkowski Stefan 206
Kołyszko, powstaniec 41
Konarski Szymon 28 - 29
Konopnicka Maria 245
Konstanty, w. ks. 35
Kopernicki Izydor 209, 211
Korniłowicz Edward 135
Korniłowicz Tadeusz 8
Korniłowiczówna Maria 217
Korzon Tadeusz 24
Korzun A. 30
Kosiński Kazimierz 8 -10, 38, 59, 71,
1(91
Kossak Juliusz 56-57, 91-92, 113, 169, 200, 217
Kostrzewski Franciszek 113
Koszczyc Antoni 27
Kościuszko Tadeusz 39, 95
Kotarbiński Miłosz 56, 134, 199
Kowalski Wierusz Alfred 141
Kozakiewicz Stefan 92
Kozioł Czesław 11
Kranach (właśc. Cranach Lukas) 152
Krasiński Zygmunt 218
Kremer Józef 61 - 62
Rronenberg Leopold Julian 196
Krywult Aleksander 204
Krzywicki Ludwik 72
Krzyżanowski Julian 14, 82, 186, 194, 216-217
Kulczycka-Saloni Janina 228, 233
Kurczab Henryk 15
Kurzawa Antoni 49, 235
Kuszłejko, powstaniec 41
Lachnicki Cyprian 56
Lanson Gustave 81
Laskowski, naczelnik kowieński w powstaniu 1863 r. 27
Lasocki Wacław 84, 207, 209
Lenbach Franz von 101
Leo A. 157
Leo Edward 144
Leon XIII, papież 216
Leonardo da Vinci 152
Leopardi Giacomo 82, 84
Lesman, księgarz warszawski 231
Lesser Aleksander 128, 146 -146, 200, 203
Lewental Salomon 137, 226 Libas Adolf 183 Libera Zdzisław 166 Liberowicz Zygmunt 45 Lisiecka, towarzyszka podróży S. Witkiewicza z Tomska do kraju 52 Liszt Ferenc 177 Lorentz Stanisław 206 Lotny Ludwik 7 Ludwik I, król Bawarii 99
Łoś Włodzimierz 85, 111, 147
Machejek Władysław 35 Mackiewicz Antoni, ks. 27, 31, 41 Majda Jan 15 Malczewski Jacek 45 Maleszewski Władysław (Sęp) 153 Markiewicz Henryk 180, 243, 245 Masłowski Maciej 15, 92, 99, 109 122,
144, 150
Masłowski Stanisław 109, 134, 199 Maszyński Julian 93-94, 111, 133-134,
109 Matejko Jan 12, 50, 54, 57, 60-62, 66,
91, 103, 117, 121, 169, 200, 218 Matlakowski Władysław Kiejstut 14, 27,
235
Matusewicz Władysław 33 Matusewiczowa Barbara z Witkiewi-
czów, siostra Stanisława 25, 27,
29, 33, 42
Matuszewicz Zdana 84 Matuszewski Ignacy 7, 12 Matuszewski Karol 154 Mayen J. 19 Mączyński Franciszek 9 Meidl, gen. 24 Meyet Leopold 237 Michalski Konstanty, ks. 107 Michał Anioł Buonarroti 109, 146, 152-
153
Micińska Anna 14 - 15 Miciński Tadeusz 35 Mickiewicz Adam 35, 39 - 40, 49, 71,
157-158, 206, 218, 236, 241 Mikołaj I, car 36 Milewski Korwin Ignacy, hr. 192 Milleit Jean Francois 146 Młodziejowski Jerzy 16
Modrzejewska-Chłapowska Helena 44, 45,[zasłonięte]129-11, 133, 143, 159, 165, 168-179, 214, 235, 243
Mojżesz 153
Mokiejewski Józef 183
Monet Claude 204
Monikowski, nauczyciel syberyjski
S. Witkiewicza 47 Morawski Stefan 16 Morris Wdlliam 233 Mościcki Henryk 27 - 28, 35, 38 Motty Władysław 111 Mrosovsky Helenę de 34 Mukafovsky Jan 19 Murawiew Michaił N. (Wieszatiel) 27,
42, 55
Murillo Bartolome Esteban 61, 152 Musset Alfred de 177
Narbutt Ludwik 41
Narbutt, ojczym Ignacego Witkiewicza,
ojca Stanisława 24 Nesselrode Karol, hr. 36 - 37 Nicz E. 64
Niemcewicz JuMan Ursyn 40 Nochlin Linda 68 Norwid Cyprian Kamil 3, 177 Nowakowska Wanda 13, 15, 83, 153, 160 Nowosilcow NikoJaj N. 35
Ochorowicz Julian 88
Okońska Alicja 82
Olendzki Władysław 2-17
Olszaniecka Maria 13-14, 57, 110, 155,
217
Olszyński Marcin 92 Orgelbrand Samuel 199 Orkan Władysław 8: 94-95, 110, 120,
262, 282
Orzeszko Florenty 45 - 46 Orzeszko Piotr 45 Orzeszkowa Eliza 4 Orzeszkowa Zofia 46 Owidzki Jan 134: 199, 214, 225
Pajerski Franciszek 9 Paprocki Lucjan 170 Paprocki Teodor 4, 237 Parandowski Jan 85 Paryska-Radwańska Zotia 16
Paryski Witold Henryk 16
Pauszer-Klonowska Gabriela 46
Pawlikowscy, rodzina 3
Pawlikowski Jan Gwalbert 9
Berowskij Bazyli 36
Perugino (wlaśc. Piętro di Cristoforo
Yannucci) 99, 152 Piasecki Zdzisław 242 Piątkowski Henryk 85, 91-92, 105, 111, 1,18, 120, 134, 143-144, 147, 156, 284, 290
Piechowski Wojciech 134, 190 Pietrakiewicz Ignacy 59 Pigoń Stanisław 3 Pillat: Ksawery 139 Piloty Karl Theodor von 99, 101, 119 Pini Tadeusz 139 Piotrowski Antoni, 29, 33, 98, 105, 129,
133-134, 157, 182, 190, 199, 233 Pius IX, papież 2il6 Pl. St 231 Platon 155
Plawińska Wanda 134 Pławiński Józef 134, 244 Pławiński Kazimierz 134, 244 Poi Wincenty 40 Poniatowski Józef, ks. 185 Poniatowski Stanisław August 60 - 61,
95
Poptel Paweł 210 Popowski Stefan 191 - 192, 206 Poręb sk a Anna 16, 148, 1S1 Porębski Mieczysław 16 Patocka, właścicielka Wilanowa 199 Promiński Marian 133 Prószyński Antoni 53 Prószyński Konrad 47, 50-53, 55, 70, 72,
134, 210
Prószyński Stanisław Antoni 47 Prus Bolesław 4, 11, 182, 200, 228, 232-
236
Pruszkowscy, rodzina ze Żmudzi 23 Pruszkowski Witold 200 Przesmycki Zenon (Miriam) 144 Przestąpski Tomasz 68 Przybyszewski Stanisław 4 Puciata A., fotograf 132 Puciata-Pawłowska Jadwiga 56 Pujdok, chłop powstaniec 41
Puławski Antoni 135 Puzyna, powstaniec 27
Radlińska Helena 47
Rafael Santi 99, Ul - 152
Reinfuss Roman 16
Rembrandt Rijn van 66, 99, 162
Reychman Jan 16, 35 - 37
Riepin Ilja J. 65 - 66
Reymont Stanisław Feliks 47, 72, 1L35
Rodakowski Henryk 146
Rodkiewiczowa Oktawia z Radziwilło-
wiczów, później fceromska 223 Rodkiewiczówna Henryka 33 Rosen Jan 111, 157 Rubens Peter Paul 99, 146, 152 Rychlewicz, nauczyciel syberyjski S.
Witkiewicza 47 Rydel Lucjan lflS Ryszkiewicz Andrzej 92, 123
Sabała (właśc. Krzeptowski Jan) 175 Sainte-Beuve Charles Augustin 18 Saloni Juliusz 10 Sapagno Natalino 83 Sasowie, August I i III 86 Schack Adolf Friedrieh von 101 Schiller Friedrich 85, 98, 1119 Schopenhauer Arthur 81, 97 Schweininger, lekarz monachijski 212 Schwind Mortiz von 101 Siedlecki-Grzymała Adam 7, 82-83, 139,
1176-177, 179, 202 Siemieński Lucjan 99, 107, 133 Siemionow Julian 35, 37 Siemiradzki Henryk 65-67, 70, 94, 111,
119, 200, 218-229
Sienkiewicz Henryk 4, 13, 14, 139, 134, 144, 149, 170, 182 - 183, 185 - 1&8, 190-191, 193-198, 200-201, 204, 210, 214-21S, 243 Sienkiewicz Henryk Józef 219 Sienkiewiczowa Maria z Szetkiewiczów
193, 196, 209 - 21,0, 215 - 216, 210 Sierakowski Zygmunt 27 Simmler Józef 200, 203 Skarga Piotr 86 Skimborowicz Hipolit 206 Skok Henryk 25, 45, 48 Skotnicki Jan 59
Skwarczyńska Stefania 19
Slawiński Janusz 19
Słowacki Juliusz 26, 159, 161, 218
Smuglewicz Franciszek 60
Sobeski Michał 97
Sobotkiewicz Gustaw 210
Spasowicz Włodzimierz 70
Staniewicz (vel Pisurski) Jan, powstaniec 27, 31, 41
Starzyński Juliusz 99
Stasow Władimir 65
Stolarczyk Józef, ks. 175
Struve Henryk 137-140, 142, 154-155, 184, 206, 243
Studencki Władysław 19, 209
Sucharzewska, generałowa 28
Sulimierski Filip 24
Supiński Józef 61, 63-64, 96
Suzin Paweł 36
Sygietyńska Ubalda z da Silva Martins 229
Sygietyński Antoni 4, 88-89, 114, 134, 144, 150, 157-158, 173-178, 181 -182, 200, 223, 225, 227-230, 233, 237, 245
Sypniewski Julian 170
Syrokomla Władysław 40, 187
Szajnocha Karol 61
Szczublewski Józef 44, 172
Szczytówna, później żona Józefa Sze-
miota 26
Szekspir Willdam 176, 218 Szemiot Franciszek 25 - 26, 33 Szemiot Józef 26, 53 Szemiot Marek 26 [Szemiot?] Stanisław 55 Szemiot Tadeusz 26 Szemiotowa Aniela z Koszczyców 27 Szetkie wic zowie Wanda i Kazimierz 216 Szmydtowa Zofia 166 Szorn (właśc. Schorn Karl) 99 Szwarc Stanisław 134 Szweykowski Zygmunt 72, 234 Szymanowski Wacław 156 Szymański Adam 45
Ślimak Józef 209
Śliziński Jerzy 13
Swiętochowski Aleksander 88, 229
Swiszczowski, księgarz warszawski 231
Taine Hippolyte 12, 61-63, 65, 10S, 148
154
Tappeiner Franz 207, 209 Tarnowski Stanisław 176 Tatarkiewicz Władysław 5, 8, 12, 261 Tetmajer Kazimierz 6, 180 Tołstoj Lew N. 11, 13 Treter Mieczysław 190 Treugutt Stefan 15 Tuczyński Juliusz 81 Turwid Marian 105 Twarowska Maria 134 Twardowski, nauczyciel syberyjski S.
Witkiewicza 47 . ti
Tycjan 152
Unger Gracjan 186 . .
Uznańscy, rodzina z Podhala 3
Velazquez Diego Rodriguez dś Silva 9& Vetulani Armand 123
Wagner Aleksander 119-120, 137-140
Wallenstein Albrecht 119
Wallis Mieczysław 158
Wańkowicz Walenty 23
Wawrzeniecki Marian 6
Wegner Jan 113
Weiss Tomasz 16
Werff Adrian van der 99
Wiercińsika Janina 183
Winceluk, chłop z Poszawsza 28 -
Witkiewicz Adam, ksiądz 22
Witkiewicz Ignacy, ojciec Stanisława
23-26, 28-29, 31, 35, 38 Witkiewicz Ignacy, brat Stanisława 25,
33, 40, 53, 58-59, 69 Witkiewicz Ignacy, syn Tomasza 22 Witkiewicz Jan, komornik Księstwa
Żmudzkiego 22 Witkiewicz Jan, stryj Stanisława 23,
35-38 Witkiewicz Jan, brat Stanisława 25, 27,
31 - 33, 40, 45, 93 Witkiewicz Jan Stanisław 17 Witkiewicz Josta-Jerzy 22 Witkiewicz Kazimierz, prapradziad Stanisława 22, 24
Witkiewicz Koszczyc Jan 13, 33, 93 Witkiewicz Michał 22, 24
Witkiewicz Piotr, pradziad Stanisława 22, 24
Witkiewicz Stanisław Ignacy (późniejszy Witkacy) 38, 39, 73, 175-176, 223, 238, 244
Witkiewicz Tomasz 22
Witkiewicz Tomasz, syn Tomasza 22
Witkiewicz Wiktor, brat Stanisława 25, 29 - 31
Witkiewicz Wiktoryn (Wiktor), dziad Stanisława 22-24
Witkiewiczowa Aniela z Mikuckich, babka Stanisława 24
Witkiewiczowa Elwira z Szemiotów, matka Stanisława 25-29, 31, 58, 85, 169, 171, 222
Witkiewiczowa Jadwiga z Unrugów, żona Witkacego 72
Witkiewiczowa Maria z Pietrzkiewiczów, żona Stanisława 172, 221 - 233
Witkiewiczowie, herbu Nieczuja, najstarsi członkowie rodziny: Stanisław, Dowryn, inny Stanisław, Balcer, Michał, Andrzej, Franciszek, Piotr 22
Witkiewiczówna Eugenia, siostra Stanisława 25-28, 33, 58, 126
Witkiewiczówna Maria, siostra Stanisława 10, 24-26, 28, 33, 39, 40-42, 45, 47-49, 53, 58, 61, 69, 76, 73, 83-85, 121, 126, 131, 133, 166, 176, 199, 207, 209, 212, 214, 216, 218, 227, 236, 242
Witkiewiczówna Maria, bratanica Stanisława, córka Jana 93 Wojciechowski Józef (Józef z Mazowsza) 136, 140-141, 183-184 Wojdkuński, petersburżanin 70
Wolert Władysław 224 - 225, 231 Wolertowa Zofia z Dygasińskich 225,
237
Wolski Wacław 49 Woźniakowski Jacek 15 - 16, 205 Wójcicki Kazimierz Władysław 199 Wrotnowska, żona Lucjana 193 Wrotnowski Lucjan 103 Wyczółkowski Leon 5, 56, 105, 133-134 Wyka Kazimierz 5, 6, 8 Wysscki Antoni 10 Wyspiański Stanisław 3, 176
Zaborowski Stanisław 44
Zahorska Stefania 9, 19.1
Zakrzewski Adam 225
Zaleski Bohdan 218
Zaleski Marcin 56
Zan Tomasz 36 - 38
Zapałowski Władysław 45
Zapolska Gabriela 4, 245
Zawadzki Bronisław (Nie-Apelles) 154,
185
Zborowski Juliusz 78 Ziemilski Andrzej 16 Ziemny Aleksander 12 Zimmermann Richard 97 Ziomek Jerzy 19 Zola Emile 4, 12, 97, 158 Zygmunt III, król z dynastii Wazów
86
Żeleński Władysław 221
Żeromski Stefan 6, 13-14, 241, 261-262,
266, 308
Żmigrodzka Maria 19 Zukowski Władysław 241

Spis ilustracji

1. Stanisław Witkiewicz, rys. L. Wyczółkowski. „Miesięcznik Literacki i Artystyczny", Kraków 1911, R. I, nr 5 (s. 505). Negatyw sporządzony w Pracowni Fotograficznej Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie; zdjęcie wykonał Krzysztof Gala 5
2. Jan Witkiewicz („wallenrod"), fot. NN wg portretu wykonanego przez Walentego Wańkowicza w 1837 r. - ,,za ostatniej bytności jego [tj. Witkiewicza — Z. P.] na Litwie przed podróżą do Kabulu", jak pisała Elwira z Witkiewiczów Jagninowa do S. Witkiewicza w sierpniu 1913 r. Zbiory Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem (dalej: MT), sygn. AF/10583/IY-33; reprodukował Ryszard Bukowski, pracownik Muzeum Tatrzańskiego . 23
3. Wiktor Witkiewicz, brat Stanisława, fot. A. Korzun, Wilno (przed 1863). Zbiory MT, sygn. AR/W/65; repr. R. Bukowski . 30
4. Ignacy Witkiewicz, brat Stanisława, fot. A. Feliś, Petersburg
(Ok. 1870). Zbiory MT, sygn. ZR/W/XI-11; repr. R. Bukowski . 32
5. Aniela z Witkiewiczów Jałowiecka (Nieczuja), fot. Helćne de Mrosovsky, Petersburg, zdjęcie z lat siedemdziesiątych XIX w. Zbiory MT, sygn. AR/W/XIII/34-115; repr. R. Bukowski 34
6. Na Żmudzi, rys. S. Witkiewicz. „Biesiada Literacka", Warszawa 1883, II, s. 177. Neg. sporządź, w Zakładzie Reprografii Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (dalej: Ossol.); zdj, wyk. K. Gala 41
7. Wieszanie powstańców w Szawlach, rys. S. Witkiewicz. Obecnie własność Muzeum Narodowego w Warszawie; repr. K. Gala wg: J. Sienkiewicz, Rysunek polski od Oświecenia do Młodej Polski, Warszawa 1970, s. 290 43
8. Tomsk, miejsce represyjnego zesłania rodziny Witkiewiczów, karta pocztowa z ok. 1870 r. Zbiory MT, sygn. AF/N/12950/X-2; repr. R. Bukowski 45
9. Zofia i Florenty Orzeszkowie w otoczeniu rodziny — zesłańcy postyczniowi zaprzyjaźnieni w Tomsku z Witkiewiczami; fot. NN przekazana S. Witkiewiczowi z następującą dedykacją: „Kochanemu Stachowi Witkiewiczowi w dowód głębokiej czci, życzliwości i braterskiej przyjaźni od rodziny Zofii i Florentego Orzeszków w Tomsku — Zachodnia Syberia, 1898 r., 25 sierpnia star[ego] stylu. Zbiory MT, sygn. AR/W-11; repr. R. Bu-kowski 46
10. Petersburg. Newski Prospekt, widok z ok. 1870 r. „Kłosy", Warszawa 1871, II, s. 56, neg. sporządź, w Ossol.; zdj. wyk.
K. Gala 58
11. Józef Supiński, rys. NN, ryt. E. Nicz. „Tygodnik Ilustrowany", Warszawa 1883, I, s. 49; neg. sporządź, w Ossol., zdj. wyk.
K. Gala 64
12. Henryk Siemiradzki, przyjaciel S. Witkiewicza z lat petersburskich i wczesnomonachijskich, ryc. NN z ok. 1870 r. Zbiory iko-nogr. Ossol., sygn. ST 1/20, Jg 3537; neg. sporządź, w Ossol.,
zdj. wyk. K. Gala .67
13. Rękopis pierwszej strony poematu S. Witkiewicza O dobrej śmierci, powstałego w Monachium w 1872 r. Zbiory MT, sygn. AR/W-11; neg. i zdj, wyk. R. Bukowski 77
14. Rękopis młodzieńczego wiersza S. Witkiewicza: Do nieba! Gdzie ono, czy w błękicie [inc.]. Zbiory rękop. Ossol., sygn. 12 429/ /III, k. 45; neg. sporządź, w Ossol., zdj. wyk. K. Gala 87
15. Stara Pinakoteka w Monachium, ryc. z drugiej połowy XIX w. Zbiory ikonogr. Ossol., sygn. T III 56, Jg 22036; neg. sporządź.
w Ossol., zdj. wyk. K. Gala 98
16. Arnold Bocklin, rys. tuszem S. Witkiewicza, wykonany w 1884 r., do artykułu o podziwianym przezeń malarzu; repr.
K. Gala wg: „Wędrowiec", Warszawa 1884, s. 481 100
17. Maksymilian Gierymski z lat monachijskich. Rys. portretowy S. Witkiewicza, wykonany w 1885 r. do Albumu M. i A. Gie-rymskich; repr. K. Gala wg: „Wędrowiec" Warszawa 1885,
s. 565 102
18. Adam Chmielowski, fot. NN (ok. 1875); repr. K. Gala wg:
A. Okońska, Brat Albert, Warszawa 1967, s. 16 .106
19. Józef Chełmoński, fot. NN z 1873 r.; repr. K. Gala wg: A. Pio-trowski, Józef Chelmoński. Wspomnienie, Kraków [1917] 112
20. Stanisław Witkiewicz z ok. 1875 r., najwcześniejsze z dostępnych dziś zdjęć artysty; fot. A. Puciata, Warszawa. Zbiory MT, brak sygn.; zdj. repr. K. Gala 132
21. Tuman, rys. Stanisław Witkiewicz (1874). ,.Kłosy", Warszawa 1874, II, s. 356; neg. sporządź, w Ossol.; zdj. wyk. K. Gala . . 135
22. Cyprian Godebski z okresu Listów o sztuce, fot. NN; repr. K. Gala wg: C. Godebski, Listy o sztuce, 1875 - 1876. Oprać.
M. Masłowski, Kraków 1970 145
23. Studium portretowe Heleny Modrzejewskiej, rys. S. Witkiewicz (1890). Neg. sporządź, w Zakładzie Reprografii Biblioteki Narodowej w Warszawie; zdj. wyk. K. Gala 174
24. Stanisław Witkiewicz, Świat i poeta (1876); obraz olejny. Własność Muzeum Narodowego w Warszawie; repr. K. Gala wg: Stanisław Witkiewicz o sztuce, krytyce artystycznej Wybór
i wstęp W. Nowakowska, Wrocław 1972 178
25. Stanisław Witkiewicz, Przed karczmą (1878); obraz olejny. Zbiory MT, sygn. AF/10620/IV-33; wg fot. NN zdj. wyk. R. Bukowski 184
26. Stanisław Witkiewicz, Powstaniec zabity (1882); obraz olejny. Zbiory MT, sygn. AF/10621/IV-33; wg fot. NN, zdj. wyk. R. Bukowski .189
27. Henryk Sienkiewicz. Rys portretowy S. Witkiewicza (1880); repr. K. Gala wg: „Tygodnik Ilustrowany", Warszawa 1887, II,
s. 324 198
28. Maria Sobotkiewiczówna (ok 1880). Zbiory prywatne prof. Władysława Studenckiego w Bytomiu 208
29. Artur Gruszecki, mai. A. Gierymski (ok. 1885); repr. K. Gala wg: Aleksander Gierymski. Oprać. J. Starzyński, Warszawa 1967 224
30. Aleksander Głowacki (Bolesław Prus). Z fot. [K.] Brandla rysował S. Witkiewicz (1885); repr. K. Gala wg: „Wędrowiec", Warszawa 1885, s. 133 232

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI