Społeczno-wychowawcza psychiatria dziecięca
Dąbrowski Kazimierz

Tytuł tej książki wskazuje na jej charakter. Jest to psychiatria dziecięca ze szczególnym uwzględnieniem społecznego i wychowawczego aspektu w diagnozie, przyczynach, rokowaniu (prognozie) oraz leczeniu zaburzeń i chorób psychicznych wieku dziecięcego. Czy należy stąd wnosić, że takie ujęcie psychiatrii dziecięcej osłabi jej wartość kliniczną? Wydaje się, że przypuszczenie to byłoby niesłuszne. Dziecięca psychiatria kliniczna tym się zasadniczo różni od społeczno-wychowawczej psychiatrii dziecięcej, że pierwsza w większym stopniu uwzględnia specyficzne zagadnienia i metody kliniczne, a druga – stronę społeczno-wychowawczą. Obie zachowując zasadniczy punkt widzenia nie mogą jednak w żadnym wypadku pominąć tego drugorzędnego aspektu. Dla większości dziedzin psychiatrii dziecięcej, dla większości psychicznych zaburzeń dzieci i młodzieży czynniki – społeczny, psychologiczny i wychowawczy – są podstawowe. Dotyczy to zarówno trudności wychowawczych, nerwowości, nerwic, psychonerwic, jak i przestępczości nieletnich, oligofrenii i innych zaburzeń. Znajomość i wykorzystanie tych czynników w toku badań, w umiejętności ustalania przyczyn, rokowania oraz leczenia jest dla psychiatrii dziecięcej sprawą niezwykłej wagi. Sprawa współpracy psychologa, pedagoga, socjologa z psychiatrą dziecięcym jest niezmiernie ważna.
Należy także podkreślić, że zagadnienia z pogranicza pedagogiki, socjologii, psychologii i medycyny, jak przestępczość i alkoholizm nieletnicz, wychowanie w instytucjach leczniczo-wychowawczych, w rodzinie, w rodzinach zastępczych, opiekuńczych, w zakładach tzw. poprawczych, problemy opieki nad oligofrenikami, poradnictwo zawodowe, tzw. szkoły dla rodziców i wiele innych dziedzin – nie mogą być rozwiązywane bez udziału psychiatry dziecięcego. Zresztą praktyka wykazuje, że przewodniczącymi czy członkami zarządów stowarzyszeń, prowadzących wymienione szkoły dla rodziców są bardzo często psychiatrzy czy neuropsychiatrzy dziecięcy. W róznorodnych dziedzinach psychologii, medycyny, pedagogiki i socjologii stwierdzamy coraz częstsze zjawisko łączenia specjalności psychiatry ze specjalnościami wyżej wymienionymi. Dla przykładu możemy podać takie nazwiska, jak Maria Montessori, George Heuyer, Alfred Adler, Edouard Claparède, Stefan Szuman i wiele innych.
Wydaje się, że ten punkt widzenia będzie uznany powoli za obowiązujący również w naszej psychiatrii dziecięcej i doprowadzi – z dużą korzyścią dla dziecka – do ściśle zespolonej pracy naukowej, klinicznej, wychowawczo-leczniczej i organizacyjnej.
Znalezienie wspólnego języka między neuropsychiatrą dziecięcym a psychologiem, pedagogiem i socjologiem stanie się – jak mi się wydaje – punktem zwrotnym i umożliwi otoczenie dziecka pogłębioną, ciągła troską.
Podręcznik neuropsychiatrii dziecięcej w bardziej nowoczesnym ujęciu nie może pominąć podstawowych zagadnień z pogranicza medycyny, psychologii, pedagogiki i socjologii.
Tytuł książki, Społeczno-wychowawcza psychiatria dziecięca, jest usprawiedliwiony powyższymi rozważaniami, jak również tym, że zagadnieniom psychologiczno-pedagogicznym i społecznym poświęcono dużo miejsca i uwagi. Tytuł ten jest wreszcie usprawiedliwiony próbą organicznego powiązania wielowymiarowej metody lekarsko-psychologiczno-społecznej i pedagogicznej z profilaktyką, diagnostyką oraz terapią zaburzeń i chorób psychicznych wieku dziecięcego.
Jeszcze kilka niezbędnych uwag dotyczących ujęcia materiału i układu książki. Książka uwzględniająca tak obszerną dziedzinę, a napisana przez jednego autora, musi mieć charakterystyczne braki. Braki te znajdują wyraz przede wszystkim w nierównomiernym opracowaniu materiału poszczególnych rozdziałów. Przy czym materiał większości rozdziałów opiera się w głównej mierze na badaniach własnych, w niektórych zaś rozdziałach ograniczyłem się do zreferowania poglądów różnych specjalistów.
Jedną z podstawowych wad ksiązki jest również niepełne uwzględnienie nowszej literatury z zakresu psychiatrii dziecięcej i jej pogranicza.
Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla psychologów klinicznych i wychowawczych, dla lekarzy szkolnych, dla lekarzy pragnących poświęcić się psychiatrii dziecięcej, dla pediatrów, wychowawców, nauczycieli oraz sędziów i kuratorów sądów dla nieletnich.
W związku z tym należy nadmienić, że Czytelnik niejednokrotnie napotka wiele terminów medycznych, znanych jedynie lekarzom. Niektóre z nich starałem się wyjaśnić. Natomiast w przypadkach, gdy pewne terminy wymagałyszczegółowego opisu, a w zasadzie nie były konieczne do zrozumienia omawianego tematu – zrezygnowałem z dodatkowych objaśnień.


SPIS TREŚCI

Przedmowa do drugiego wydania
Wstęp

PRZEDMIOT PSYCHIATRII DZIECIĘCEJ, JEJ ZAKRES I MIEJSCE W NAUKACH POKREWNYCH

OGÓLNY ROZWÓJ DZIECKA I FAZY ROZWOJOWE
Okres niemowlęcy i poniemowlęcy
Okres przedszkolny
Okres szkolny
Okres dojrzewania

SZCZEGÓŁOWY OPIS ROZWOJU DZIECKA
Rozwój ruchowy dziecka
Rozwój uczuć i postawy społecznej dziecka
Rozwój intelektualny dziecka

NIEKTÓRE PROBLEMY GENETYCZNE W PSYCHIATRII DZIECIĘCEJ
Zagadnienia ogólne
Wyodrębnione przyczyny zaburzeń i chorób psychicznych

DZIECKO TRUDNE WYCHOWAWCZO
Trudności podstawowe
Niektóre szczegółowe zespoły trudności wychowawczych (podane przykładowo)

NERWOWOŚĆ
Wzmożona pobudliwość ruchowa
Wzmożona pobudliwość afektywna
Wzmożona pobudliwość wyobraźni
Wzmożona pobudliwość sensualna
Wzmożona pobudliwość umysłowa

NERWICE I PSYCHONERWICE
Pojęcia podstawowe
Nerwice narządów i układów narządów
Psychonerwice
Zaburzenia seksualne dzieci i młodziezy na tle nerwicowym
Zaburzenia mowy i pisma

OD NERWICY I PSYCHONERWICY DO PSYCHOZY

PSYCHOZY DZIECIĘCE
Schizofrenia dziecięca
Psychoza maniakalno-depresyjna (cyklofrenia)
Ostre psychozy u dzieci

PSYCHOPATIA DZIECIĘCA

ZABURZENIA PSYCHICZNE ZWIĄZANE Z OGÓLNYMI SCHORZENIAMI SOMATYCZNYMI, A SZCZEGÓLNIE UKŁADU NERWOWEGO (SYNDROMY ORGANICZNE)
Zaburzenia psychiczne związane z ogólnymi schorzeniami somatycznymi ze specjalnym uwzględnieniem chorób zakaźnych
Objawy psychiczne przy schorzeniach i urazach mózgu
Zespoły objawów psychicznych w poszczególnych jednostkach chorobowych

PADACZKA (EPILEPSJA)

PLĄSAWICA (Chorea minor)

DZIECKO PRZESTĘPCZE
Uwagi ogólne
Przestępczość na tle trudności wychowawczych
Przestępczość na tle oligofrenii
Przestępczość dziecięca na tle psychopatii
Przestępczość na tle właściwości i stanów paranoidalnych
Przestępczość na tle stanów po zapaleniu mózgu
Przestępczość na tle padaczki
Przestępczośćh na tle psychozy rozszczepiennej
Przestępstwa na tle mieszanym
Organizacja opieki i wychowania dziecka przestępczego i nieprzystosowanego

DZIECKO UPOŚLEDZONE UMYSŁOWO
Symptomatologia ogólna
Niektóre szczegółowe postacie niedorozwoju umysłowego

DZIECKO CHORE SOMATYCZNIE

WYBRANE ZAGADNIENIA SPOŁECZNE PSYCHIATRII DZIECIĘCEJ
Poradnictwo zawodowe
Dziecięce ośrodki higieny psychicznej
Szkoły dla rodziców
Lecznicze i wychowawcze instytucje społeczne a higiena psychiczna
Nowe metody pedagogiczne a psychiatria dziecięca
Ogólna organizacja opieki nad dzieckiem z zaburzeniami nerwowymi i psychicznymi

METODY DIAGNOSTYCZNE I LECZNICZE W PSYCHIATRII DZIECIĘCEJ
Metody podstawowe
Niektóre specjalne metody diagnostyczne i lecznicze

WYBRANE TEORIE ZWIĄZANE Z PSYCHIATRIĄ DZIECIĘCĄ
Teoria odruchów warunkowych
Teoria genetyczno-dynamiczna
Teoria psychosomatyczna
Teorie psychoanalityczne
Teoria dezyntegracji pozytywnej

Bibliografia
Skorowidz nazwisk
Skorowidz rzeczowy

Stron 384, PZWS