Społeczno-wychowawcza psychiatria dziecięca Dąbrowski Kazimierz
Tytuł tej książki wskazuje na jej charakter. Jest to psychiatria dziecięca ze szczególnym uwzględnieniem społecznego i wychowawczego aspektu w diagnozie, przyczynach, rokowaniu (prognozie) oraz leczeniu zaburzeń i chorób psychicznych wieku dziecięcego. Czy należy stąd wnosić, że takie ujęcie psychiatrii dziecięcej osłabi jej wartość kliniczną? Wydaje się, że przypuszczenie to byłoby niesłuszne. Dziecięca psychiatria kliniczna tym się zasadniczo różni od społeczno-wychowawczej psychiatrii dziecięcej, że pierwsza w większym stopniu uwzględnia specyficzne zagadnienia i metody kliniczne, a druga – stronę społeczno-wychowawczą. Obie zachowując zasadniczy punkt widzenia nie mogą jednak w żadnym wypadku pominąć tego drugorzędnego aspektu. Dla większości dziedzin psychiatrii dziecięcej, dla większości psychicznych zaburzeń dzieci i młodzieży czynniki – społeczny, psychologiczny i wychowawczy – są podstawowe. Dotyczy to zarówno trudności wychowawczych, nerwowości, nerwic, psychonerwic, jak i przestępczości nieletnich, oligofrenii i innych zaburzeń. Znajomość i wykorzystanie tych czynników w toku badań, w umiejętności ustalania przyczyn, rokowania oraz leczenia jest dla psychiatrii dziecięcej sprawą niezwykłej wagi. Sprawa współpracy psychologa, pedagoga, socjologa z psychiatrą dziecięcym jest niezmiernie ważna. Należy także podkreślić, że zagadnienia z pogranicza pedagogiki, socjologii, psychologii i medycyny, jak przestępczość i alkoholizm nieletnicz, wychowanie w instytucjach leczniczo-wychowawczych, w rodzinie, w rodzinach zastępczych, opiekuńczych, w zakładach tzw. poprawczych, problemy opieki nad oligofrenikami, poradnictwo zawodowe, tzw. szkoły dla rodziców i wiele innych dziedzin – nie mogą być rozwiązywane bez udziału psychiatry dziecięcego. Zresztą praktyka wykazuje, że przewodniczącymi czy członkami zarządów stowarzyszeń, prowadzących wymienione szkoły dla rodziców są bardzo często psychiatrzy czy neuropsychiatrzy dziecięcy. W róznorodnych dziedzinach psychologii, medycyny, pedagogiki i socjologii stwierdzamy coraz częstsze zjawisko łączenia specjalności psychiatry ze specjalnościami wyżej wymienionymi. Dla przykładu możemy podać takie nazwiska, jak Maria Montessori, George Heuyer, Alfred Adler, Edouard Claparède, Stefan Szuman i wiele innych. Wydaje się, że ten punkt widzenia będzie uznany powoli za obowiązujący również w naszej psychiatrii dziecięcej i doprowadzi – z dużą korzyścią dla dziecka – do ściśle zespolonej pracy naukowej, klinicznej, wychowawczo-leczniczej i organizacyjnej. Znalezienie wspólnego języka między neuropsychiatrą dziecięcym a psychologiem, pedagogiem i socjologiem stanie się – jak mi się wydaje – punktem zwrotnym i umożliwi otoczenie dziecka pogłębioną, ciągła troską. Podręcznik neuropsychiatrii dziecięcej w bardziej nowoczesnym ujęciu nie może pominąć podstawowych zagadnień z pogranicza medycyny, psychologii, pedagogiki i socjologii. Tytuł książki, Społeczno-wychowawcza psychiatria dziecięca, jest usprawiedliwiony powyższymi rozważaniami, jak również tym, że zagadnieniom psychologiczno-pedagogicznym i społecznym poświęcono dużo miejsca i uwagi. Tytuł ten jest wreszcie usprawiedliwiony próbą organicznego powiązania wielowymiarowej metody lekarsko-psychologiczno-społecznej i pedagogicznej z profilaktyką, diagnostyką oraz terapią zaburzeń i chorób psychicznych wieku dziecięcego. Jeszcze kilka niezbędnych uwag dotyczących ujęcia materiału i układu książki. Książka uwzględniająca tak obszerną dziedzinę, a napisana przez jednego autora, musi mieć charakterystyczne braki. Braki te znajdują wyraz przede wszystkim w nierównomiernym opracowaniu materiału poszczególnych rozdziałów. Przy czym materiał większości rozdziałów opiera się w głównej mierze na badaniach własnych, w niektórych zaś rozdziałach ograniczyłem się do zreferowania poglądów różnych specjalistów. Jedną z podstawowych wad ksiązki jest również niepełne uwzględnienie nowszej literatury z zakresu psychiatrii dziecięcej i jej pogranicza. Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla psychologów klinicznych i wychowawczych, dla lekarzy szkolnych, dla lekarzy pragnących poświęcić się psychiatrii dziecięcej, dla pediatrów, wychowawców, nauczycieli oraz sędziów i kuratorów sądów dla nieletnich. W związku z tym należy nadmienić, że Czytelnik niejednokrotnie napotka wiele terminów medycznych, znanych jedynie lekarzom. Niektóre z nich starałem się wyjaśnić. Natomiast w przypadkach, gdy pewne terminy wymagałyszczegółowego opisu, a w zasadzie nie były konieczne do zrozumienia omawianego tematu – zrezygnowałem z dodatkowych objaśnień. SPIS TREŚCI Przedmowa do drugiego wydania Wstęp PRZEDMIOT PSYCHIATRII DZIECIĘCEJ, JEJ ZAKRES I MIEJSCE W NAUKACH POKREWNYCH OGÓLNY ROZWÓJ DZIECKA I FAZY ROZWOJOWE Okres niemowlęcy i poniemowlęcy Okres przedszkolny Okres szkolny Okres dojrzewania SZCZEGÓŁOWY OPIS ROZWOJU DZIECKA Rozwój ruchowy dziecka Rozwój uczuć i postawy społecznej dziecka Rozwój intelektualny dziecka NIEKTÓRE PROBLEMY GENETYCZNE W PSYCHIATRII DZIECIĘCEJ Zagadnienia ogólne Wyodrębnione przyczyny zaburzeń i chorób psychicznych DZIECKO TRUDNE WYCHOWAWCZO Trudności podstawowe Niektóre szczegółowe zespoły trudności wychowawczych (podane przykładowo) NERWOWOŚĆ Wzmożona pobudliwość ruchowa Wzmożona pobudliwość afektywna Wzmożona pobudliwość wyobraźni Wzmożona pobudliwość sensualna Wzmożona pobudliwość umysłowa NERWICE I PSYCHONERWICE Pojęcia podstawowe Nerwice narządów i układów narządów Psychonerwice Zaburzenia seksualne dzieci i młodziezy na tle nerwicowym Zaburzenia mowy i pisma OD NERWICY I PSYCHONERWICY DO PSYCHOZY PSYCHOZY DZIECIĘCE Schizofrenia dziecięca Psychoza maniakalno-depresyjna (cyklofrenia) Ostre psychozy u dzieci PSYCHOPATIA DZIECIĘCA ZABURZENIA PSYCHICZNE ZWIĄZANE Z OGÓLNYMI SCHORZENIAMI SOMATYCZNYMI, A SZCZEGÓLNIE UKŁADU NERWOWEGO (SYNDROMY ORGANICZNE) Zaburzenia psychiczne związane z ogólnymi schorzeniami somatycznymi ze specjalnym uwzględnieniem chorób zakaźnych Objawy psychiczne przy schorzeniach i urazach mózgu Zespoły objawów psychicznych w poszczególnych jednostkach chorobowych PADACZKA (EPILEPSJA) PLĄSAWICA (Chorea minor) DZIECKO PRZESTĘPCZE Uwagi ogólne Przestępczość na tle trudności wychowawczych Przestępczość na tle oligofrenii Przestępczość dziecięca na tle psychopatii Przestępczość na tle właściwości i stanów paranoidalnych Przestępczość na tle stanów po zapaleniu mózgu Przestępczość na tle padaczki Przestępczośćh na tle psychozy rozszczepiennej Przestępstwa na tle mieszanym Organizacja opieki i wychowania dziecka przestępczego i nieprzystosowanego DZIECKO UPOŚLEDZONE UMYSŁOWO Symptomatologia ogólna Niektóre szczegółowe postacie niedorozwoju umysłowego DZIECKO CHORE SOMATYCZNIE WYBRANE ZAGADNIENIA SPOŁECZNE PSYCHIATRII DZIECIĘCEJ Poradnictwo zawodowe Dziecięce ośrodki higieny psychicznej Szkoły dla rodziców Lecznicze i wychowawcze instytucje społeczne a higiena psychiczna Nowe metody pedagogiczne a psychiatria dziecięca Ogólna organizacja opieki nad dzieckiem z zaburzeniami nerwowymi i psychicznymi METODY DIAGNOSTYCZNE I LECZNICZE W PSYCHIATRII DZIECIĘCEJ Metody podstawowe Niektóre specjalne metody diagnostyczne i lecznicze WYBRANE TEORIE ZWIĄZANE Z PSYCHIATRIĄ DZIECIĘCĄ Teoria odruchów warunkowych Teoria genetyczno-dynamiczna Teoria psychosomatyczna Teorie psychoanalityczne Teoria dezyntegracji pozytywnej Bibliografia Skorowidz nazwisk Skorowidz rzeczowy Stron 384, PZWS
|