W ponad czterdziesty artykułach, studiach i szkicach naukowych dedykowanych profesor Annie Żarnowskiej autorzy starali się ukazać drogi modernizacji społecznej, nie zawsze prowadzące od tradycji do nowoczesności. Tom zawiera teksty dotyczące przemian społecznych w XIX i XX wieku, przede wszystkim na ziemiach polskich, choć również w wybranych krajach europejskich, a nawet pozaeuropejskich. Badacze z kraju i zagranicy zwrócili uwagę zwłaszcza na kulturowe konsekwencje przeobrażeń społecznych, uwarunkowanych czynnikami gospodarczymi i politycznymi. Wiele miejsca poświęcono procesom prowadzącym do rozpadu tradycyjnych hierarchii i więzi społecznych. Skoncentrowano się jednak na emancypacji kobiet oraz różnych grup wyznaniowych, a także demokratyzacji życia publicznego i prywatnego.