red. Janusz Zajdzik

SIŁY ZBROJNE TRZECIEJ RZECZYPOSPOLITEJ

Myśli i rozważania

MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

DEPARTAMENT STOSUNKÓW SPOLECZNYCH

BIURO EDUKACJI OBYWATELSKIEJ

_____________________________

STAN: bardzo dobry-, książka wykluczona z magazynu bibliotecznego

STRON: 416

ROZMIAR KSIĄŻKI: OBSZAR SKANERA TO FORMAT A4

_____________________________

/FRAGMENT WSTĘPU:

Niezwyczajna to rzecz - dwie przedmowy w jednej książce, ale i nie zwyczajna to książka. Uzasadnia ona w pełni sens powtarzanej sentencji głoszącej, iż „habent sua lata libelli”. Jej pierwsza część w postaci samodzielnej książki wydana została w styczniu 1943 roku (choć z datą 1942 roku) przez Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze Armii Krajowej i to - podobno - w nakładzie 3100 egzemplarzy. Pozostało z tego nakładu do naszych czasów kilka zaledwie egzemplarzy w bibliotecznych zbiorach specjalnych przechowywanych jako cymelia.

Jak doszło do powstania lej książki w latach wojny, co spowodowało, że w jej tytule pojawiła się nazwa „Trzecia Rzeczpospolita”? Milczą na ten temat historycy, bardzo niewiele mogą powiedzieć świadkowie historii, nawet ci nieliczni. bezpośrednio związani z realizacją tego studium przyszłości.

Organizacja konspiracyjna powstała w 1939 roku - Służba Zwycięstwu Polski, przemianowana następnie na Związek Walki Zbrojnej (ZWZ1), w sposób naturalny grupowała początkowo przede wszystkim tych, którzy musieli żyć na stopie nielegalnej, to znaczy głównie kadrę Wojska Polskiego, która uniknęła niewoli, a z różnych powodów nie przedostała się do wojska we Francji. Poza ZWZ istniały także różnej wielkości wojskowe organizacje „partyjne*’. Fakt utraty władzy przez piłsudczyków. nieufność do nich gen. W. Sikorskiego wyrażana w decyzjach personalnych odnoszących się również do wojskowych, świadomość konieczności dokonania oceny przyczyn klęski wrześniowej 1939 roku - wszystko to oprócz bieżącej pracy organizacyjnej zmuszało do myślenia. Należało ocenić przeszłosć. by móc podjąć działania na rzecz przyszłości. Przy tym życie - tu i teraz - wśród podbitego narodu w okupowanym kraju musiało powodować poczucie przewagi nad emigracyjnymi ośrodkami władzy w zakresie znajomości realiów życia okupacyjnego, potrzeb społeczeństwa, znajomości nastrojów i oczekiwań społecznych2.

W styczniu 1941 roku gen. Stefan Rowecki „Grot" pisał w swoim rozkazie, że dowodzony przez niego ZWZ jest „wyłącznie prawdziwym wojskiem w konspiracji, całkowicie apolitycznym i apartyjnym. służącym całej Polsce"3.

Rozwinął tę myśl w rozkazie wydanym w grudniu 1941 roku na drugą rocznicę konspiracji głosząc, iż „Przyszła Polska będzie krajem demokracji... W Polsce nie powtórzy się już odsunięcie mas ludowych od rozstrzygającego wpływu na sposób rządzenia nimi, panować w niej będzie społeczna sprawiedliwość, moralność publiczna i uczciwość w życiu publicznym ... W Polsce poprawa bytu szerokich mas będzie stałym przedmiotem zabiegów rządu... wojsko świeci przykładem bezinteresowności.... nie służy żadnym osobom ani grupom politycznym czy społecznym ... cechować je musi demokratyzm, legalizm i apolityczność”4.

Powtarzał tę myśl „Biuletyn Informacyjny” w artykule „Kolejność celów” -„Nie tylko Polska niepodległa, ale również Polska sprawiedliwa społecznie - oto cele , które przyświecają naszej obecnej pracy podziemnej”...

Wykaz autorów
sir.

Tadeusz Żenczykowski ..........................................................................149

Zofia Andrychowska ..............................................................................150

Lesław Bartelski ....................................................................................153

Czesław Bartnik ....................................................................................158

Bronisław Bednarz ................................................................................165

,Józef Mana Bocheński ..........................................................................170

Anna Borkiew ic/-('elmska ....................................................................17!

Stefan Bratkowski ..................................................................................176

Stanisław Broniewski ............................................................................183

Jan Celek ................................................................................................188

Tadeusz Fedorowicz ..............................................................................197

Jan Lrey Bielecki ..................................................................................198

Jerzy Giedroyc ......................................................................................202

Aleksander Gieysztor ............................................................................204

Jan Gozdawa-Gołębiowski ....................................................................207

Jerzy lranek-Osmecki ..........................................................................209

Wojciech Jaruzelski ...........................................225

Krzysztof Kiciński ..................................................................................241

Jerzy Kłoc/nwski ..................................................................................244

Piotr Kołodziejczyk ................................................................................247

Andrzej Korbtmski ................................................................................250

Mikołaj Kozakiewicz ............................................................................253

Kazimierz Ko/.niewski ..........................................................................256

Olga Krzyżanowska ..............................................................................260

Barbara Labuda ....................................................................................262

Kazimier/. Leski ....................................................................................264

Kazimierz Lodziński ..............................................................................274

Aleksander Małachowski ........................................................................277

Andrzej Mieewski ..................................................................................280

Czesław Mojsiewicz ..............................................................................283

Janus/ Onyszkiewicz ..............................................................................286

Marek Orkisz ........................................................................................29!

Andrzej Ostoja-Owsiany ........................................................................295

Tadeusz Pióro ........................................................................................303

Mieczysław L. Rakowski ........................................................................306
sir.

Janus/ Rcykowski ........................................................................}()<.)

Stanisław.!. Rostworowski ................................................................^14

lulwin Ro/.lubirski ........................................................................*23

Iraneis/ek Rys/.ka ....................................

Robert Satanowski ....................................................................^4

Jan Piotr Stępień ...................'........................................^7

Adam Studziński ................................................................................VU)

Tadeusz Styczeń ............................................................................^41

Jan Szczepański ..................................................................................^7

Jan Józet Szc/.epanski ............................................................................^(,0

Zdzisław Szewczyk ........................................................................3(,|

Jer/y S/.majd/iński ................................................................................^

Jer/y Peliks Szymański] ..........................................................^72

Magdalena Środa....................................................................775

Józef Tischner ..............................................................................^7^

Andrzej Tymowski ................................................................................^5

Paw eł Tyrała ........................................................................................^

Piotr Wandycz. ..............................................................................^4

Jer/y .1. Wiatr .................................

Pdmund Wnuk-1 ipiński ......................................................................401

Andr/ej Zhys/ewski ..............................................................................404

Tadeusz Zieliński ....................................................................................410

+++++++++++++++++++++++

ANKIETA Oblicze duchowe Sił Zbrojnych Polski

I. CZĘŚĆ OGÓLNA. A. Naród i Siły Zbrojne.

). Z położenia geograficznego Polski wynika, że mimo niewątpliwie pokojowego usposobienia całego Narodu i spodziewanej po wojnie inflacji haseł pacyfistycznych, w Polsce jeszcze prze/, długie lata musi obowiązywać zasada „si vis pacem - para bel!unV. Nie będzie więc wolno przestać myśleć i mówić

0 następnej wojnie, o obronie uzyskanych w tej wojnie warunków' bytowania.

2. Przyszła wojna będzie także totalna. Toczyć ją będzie cały naród, wszystkimi swoimi silami. Cały naród będzie w niej odbierał ciosy i ponosił straty -

1 mimo nich musi dotrwać do końca jako całość.

3. Wśród powszechnej mobilizacji wszyscy obywatele bez różnicy wieku i płci będą mieli określone zadania wojenne. Obywatele powołani do wykonywania w czasie wojny zadań żołnierskich stanowią ..Siły Zbrojne". Kto nie walczy z bronią w ręku musi dawać ze siebie pełną pomoc walczącym, walczący muszą być przeniknięci poczuciem konieczności wykonania obowiązku żołnierskiego w imię przyszłych interesów Narodu. Pojęcie „Siły Zbrojne” i ..Naród" nie istnieją obok siebie, lecz się przenikają - stanowią jedno. Siły Zbrojne są organizacją Narodu do wojny, jego instytucją obronną. Naród wałczący ponosi straty, ciosy mogą go zużywać, ale nie wolno dopuścić do psychicznego rozszczepienia go na takie czynniki, jak Siły Zbrojne i Naród, front i tyły, żołnierze i cywile. Jeżeli te czynniki nie będą całkowicie zespolone. to dojdą w' czasie wojny do przeciwstawienia się sobie, co jest pierwszą oznaką zbliżającej się klęski.

Częściami składowymi Sił Zbrojnych słj: wojska lądowe, wojska powietrzne i marynarka wojenna. Utarło się używać krótszego określenia ..wojsko", jako synonim „Sił Zbrojnych".

B. Kadra Zawodowa.

4. Szkieletem kierowniczym i organizacyjnym Sił Zbrojnych jest kadra zawodowa. Musi ona. tak w czasie wojny jak i podczas pokoju, być całkowicie i jak najściślej zespolona z resztą żołnierzy i całym Narodem. Z życia pokojowego Sił Zbrojnych musi więc być usunięte wszystko, co podważa jedność
wewn^trzn;} S.Z. i przeszkadza zespoleniu ich z Narodem, a spotęgowane wszystko to. co łączy.

5. Ponieważ Siły Zbrojne a Naród to jedno, więc ich trzon kadra zawodowa posiada wspólne z Narodem cechy duchowe, te same zalety i wady. Jednak starannie dobierana i urabiana może i musi stanąć wyżej od przeciętnego Polaka i znaleźć się w duchowej awangardzie szerokich mas. ale nie wolno jej być czymś innym, niż ona.

6. Kadra zawodowa musi żyć myślą o wojnie przyszłej, oczywiście, zgodnie z duchem dziejów Polski, jako o wojnie obronnej, która może być przeprowadzona zaczepnie. Jednak w Polsce S.7.. nie mogą być ..parli;} wojenni}", zbiorowiskiem jednostek tęskniących do zawodowego wyżycia się w wojnie.

7. Kadra zawodowa musi czuć i rozumieć społeczne i polityczne życie Narodu. Jednocześnie musi ona być cementem dla wszystkich, składających się nań grup. bez względu na dzielące je różnice, spajającym je w służbie obronnej kraju, w ramach Sił Zbrojnych.

K. Zadanie kadry w czasie pokoju polega na:

a) Przygotowaniu fachowym Państwa i Narodu do wojny (stosownie do możliwości każdego obywatela wyznaczyć mu miejsce w organizmie obronnym i przygotować do zadań) i czuwanie nad utrzymaniem gotowości obronnej mimo zmieniających się warunków.

b) Wychowaniu dobrego karnego żołnierza i pożytecznego obywatela państwa i członka Narodu. (Zakończenie cyklu wychowawczego: rodzina - szkoła służba pracy siły zbrojne).

II. ( Zi;ŚĆ SZCZEGÓŁOWA
A. Zespolenie z Narodem.

Ó. Przez sposób uzupełniania kadry musi być zapewniony dopływ dowódców; pochodzących ze wszystkich warstw społecznych, dla:

- doprowadzenia do wojska wszystkich rzeczywistych talentów i ludzi z powołaniem. o odpowiednich kwalifikacjach moralnych (charakter), umysłowych i fizycznych,

zadzierzgnięcia silniejszych węzłów między wojskiem i masami pracującymi. Przez celowe zarządzenia i wychowanie trzeba osiągnąć utrzymanie nici, łączącej żołnierza zawodowego ze środowiskiem, z którego pochodzi. Kadrę trzeba wychowywać lak. by nie wstydziła się swego pochodzenia.

10. Przez odpowiednie programy nauki i wychowania w szkołach cywilnych i wojskowych:

11. Przez udział żołnierzy w życiu politycznym. Wspólność zainteresowań i przeżyć łączy najbardziej. Udział w życiu politycznym musi być ograniczony. Życic wewnętrzne wojska musi być zabezpieczone przed wpływami stronnictw politycznych. t.j. udział w życiu politycznym ma żołnierz jako jednostka, wojsko jest apolityczne, lej zasadzie odpow iadałoby przy znanie żołnierzow i za-
wodowemu czynnego i biernego prawa wyborczego przy zakazie innej działalności wew nętrzno-polit.

12. Przez udział w życiu społecznym. Żołnierze zawodowi powinni brać udział w działalności samorządowej, spółdzielczej, oświatowej, opiekuńczej, kulturalnej. sportowej. Nie powinny być popierane osobne związki wojskowe tego rodzaju. Także rodziny wojskowe", osobne przedszkola itp.

U. Jedność wewnętrzna Sił Zbrojnych.

W imię zdrowia duchowego Sił Zbrojnych nie wolno dopuścić do wytworzenia się na jakimkolwiek tle antagonizmów czy zawiści pomiędzy różnymi

grupami żołnierzy.

13. Oficer czy podoficer rezerwy nic może być uważany za coś gorszego od sw ego kolegi zawodowego. Do tego konieczne jest rzeczywiste zmniejszenie różnicy w ich wartości ogólnej i zawodowej.

a) ..Rezerwa" i zawodowi muszą jak najdłużej kształcić się we wspólnych szkołach (skasować korpusy kadetów i szkoły podoi', dla małoletnich i szkoły podof. zawodowych, o lic. szkoły sanit., skrócić kursy szkól ofic. zawodowych na rzecz wspólnych podchorążówek).

b) Przy dopuszczaniu do ..korpusu dowódców " muszą być stosowane te same kryteria ogólne dla kadry rezerwowej i zawodowej (wykształcenie, cechy charakteru), nie formować kadry rezerwowej masowo, aie leż indywidualnie. (Nie każdy maturzysta nadaje się na dowódcę).

14. Zatrzeć trzeba różnice między „oficerem" i podoficerem (szeregowcem) tak daleko, jak na to pozwoli dobro służby. W lym celu:

a) wynaleźć wspólne określenie na pojęcie oficer i podoficer i skasować ten podział;

b) opracować taki system kształcenia i awansowania, by każdy ..podoficer". wartościowy jako dowódca, mógł dojść juz w czasie pokoju do dowodzenia kompanią (i równorzędną jednostką):

c) znieść odmienną formę zwracania się do oficerów i podoficerów', do przełożonych i podwładnych i zaprowadzić jednolitą formę na ..wy", wzgl. nazwę stopnia:

d) zmniejszyć różnice w umundurowaniu.

15. Wykonanie zadań wychowawczych musi się odbywać w myśl podstawowej zasady, zc przykład jest najlepszym środkiem wychowawczyni.

Do tego konieczny jest przede wszystkim b. staranny dobór kadry zawodowej. Musi ona stanowić zespół ludzi przede wszystkim o wysokiej wartości charakteru. Przytym charakterów trudnych, twardych nie wolno łamać - trzeba je stawiać w odpowiednie warunki i odpowiednio wykorzystywać.

16. Żołnierza muszą cechować:

a) wysokie poczucie honoru osobistego i zawodowego:

b) umiłowanie zawodu (nic traktowanie go jako odskoczni do innej pracy lub jako ostateczności);

e) całkowite posłuszeństwo, zgodnie z przysięgą:
d) znajomość polskiej tradycji wojskowej i narodowej, głęboka znajomość historii i kultury narodowej i zrozumienie ich znaczenia wychowawczego;

e) dobra znajomość i zrozumienie polskich cech narodowych i cech różnych grup społecznych;

f) znajomość zasad i metod wychowania i osiągnięć na polu szkolnictwa publicznego i oświaty pozaszkolnej;

g) całkowite podporządkowanie spraw' osobistych interesom służby;

h) obowiązkowość, prawość, uczciwość, bezinteresowność, sprawiedliwość;

i) lojalność w stosunku do przełożonych, kolegów i podwładnych;

j) wysoko rozwinięte koleżeństwo.

k) skromność, ścisłość, dokładność, wytrwałość w' pracy i w boju (ważniejsze, niż ślepe bohaterstwo);

1) jak najdalej posunięte samoopanowanie i odwaga cywilna;

m) umiejętność organizowania wysiłku i silna wola, ale nie ślepy upór -ważniejsze od zapału:

n) prawdomówność i punktualność;

o) kierowanie się we własnym życiu prywatnym tymi zasadami, które w'paja podwładnym.

Wpływ wojska na obywatela winien dążyć do wyrobienia i ugruntowania w' nim tych samych cech. Kierunek wychowawczy w wojsku i w7 szkole publ. muszą być shannonizowane.

W zakresie wychow ania - służba wojskowa jest ostatnim ogniwem łańcucha: rodzina - szkoła publiczna - służba pracy - wojsko. Rodzina powinna zaszczepić dziecku najlepsze tradycje obywatelskie i żołnierskie, s/kola powinna wyrabiać planowo cechy duchowe dobrego obywatela i obrońcy kraju i dawrać minimum zaprawy żołnierskiej (program uzgodniony ze służbą pracy i wojskiem), służba pracy wdrażać do dyscypliny i poświęcenia osobistego wysiłku na rzecz dobra publicznego oraz dawać podstawowe umiejętności żołnierskie. W wojsku zostaje osiągnięte pełne wychowanie i wyszkolenie żołnierza-obywatela.

!7. Przygotowanie państwa i Narodu do wojny.

Polega na:

a) wykonywaniu przygotowań specjalnych (koncepcyjnych, materiałowych, terenowych);

b) szerzenia w masach idei obrony i zrozumienia spraw, związanych z obroną;

c) wychowaniu i szkoleniu obywateli na dobrych wytrwałych żołnierzy.

Realizacji b) i c) sprzyja daleko idąca demokratyzacja kadr)’ zawodowej i jej

uspołecznienie. Dla a) potrzebne jest ponadto wyhodowanie w ramach kadry' wysokowartościowego zespołu (pod względem inteligencji, wiedzy i charakteru; przy zdrowiu fizycznym) zdolnego do pokierowania całością tak ważnych prac.