Opis książki:
W książce tej autorzy próbują pokazać, jak przebiega proces serwicyzacji polskiej gospodarki, jakie jest natężenie i charakter tego procesu, jakie są jego uwarunkowania, jakie jest jego zróżnicowanie przestrzenne. Zwracamy szczególną uwagę na uwarunkowania rozwoju gospodarki usług związane z zasobami pracy. Próbujemy też odpowiedzieć na pytanie, jaki wpływ serwicyzacja wywiera na atrakcyjność inwestycyjną kraju i jego konkurencyjność.
Do oceny stopnia zaawansowania gospodarek w rozwoju gospodarki usług wykorzystuje się analizy struktur zatrudnienia i struktur tworzenia wartości dodanej brutto (WDB). Porównanie struktur zatrudnienia i tworzenia WDB różnych krajów jest jednym ze sposobów szukania odpowiedzi na pytania, które gospodarki są bardziej zaawansowane w rozwoju gospodarki usług, jaki dystans dzieli słabsze gospodarki od gospodarek najbardziej zaawansowanych w rozwoju gospodarki usług, które rodzaje usług są bardziej, a które mniej rozwinięte w różnych gospodarkach, w jakim stopniu i w jaki sposób słabsze gospodarki zmniejszają lukę, jaka dzieli je od gospodarek najbardziej zaawansowanych.
Z uwagi na dostępność danych analizy takie oparte są zwykle na trójsektorowym modelu gospodarki, którego przydatność do badania zmian strukturalnych we współczesnej gospodarce jest słusznie kwestionowana. Podział gospodarki na trzy sektory jest bowiem nieostry i nie przystaje do współczesnych realiów. Między sektorami występują wzajemne skomplikowane powiązania, ma miejsce proces przenikania się produkcji materialnej i usług, przejmowania przez wyspecjalizowane firmy funkcji wykonywanych wcześniej zarówno w sektorach produkcyjnych, jak i nieprodukcyjnych. O sukcesie decyduje wiedza i informacja, a ich znaczenie w tworzeniu wartości dodanej staje się pierwszorzędne. Aktywności typowe dla ekonomii usług są w niemniejszym stopniu wykorzystywane w sektorach produkcyjnych. Świadomość tych ograniczeń nie wpływa w sposób zasadniczy na zmniejszenie zakresu stosowania teorii trzech sektorów do badania makrostruktur, co ma związek z układem danych w statystyce krajowej i Eurostatu. Z uwagi na dostępność danych i ich porównywalność w ujęciu międzynarodowym takie podejście przyjęto w badaniu, którego wyniki prezentujemy w książce. Analiza oparta na takiej metodyce nie pozwala na uchwycenie wszystkich procesów, składających się na serwicyzację gospodarki, daje jednak obraz skali i kierunków przekształceń.
Przedkładana Państwu książka jest pokłosiem badań statutowych prowadzonych w Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej pod kierunkiem profesora Andrzeja Hermana, a realizowanych przez zespół pracowników Instytutu Przedsiębiorstwa: Procesy zmian strukturalnych w polskiej gospodarce. Perspektywa tworzenia gospodarki usług i Zasoby pracy dla nowoczesnych usług w Polsce.
Przedmiotem tych badań były zmiany struktury zatrudniania i struktury tworzenia wartości dodanej brutto w Polsce w latach 1[zasłonięte]998-20, udział w tych zmianach sektora usługowego, z uwzględnieniem usług tradycyjnych i nowoczesnych oraz wybranych rodzajów usług, na tle starych i nowych krajów Unii Europejskiej.
Przedmiotem badań były też zasoby pracy z punktu widzenia potrzeby przyspieszenia rozwoju nowoczesnych usług w Polsce. Weryfikowana była teza, że zasoby pracy są podstawowym czynnikiem sprzyjającym przyspieszeniu rozwoju tego rodzaju aktywności gospodarczej, pozwalającym na korzystanie z rosnącej fali offshoringu usług na świecie i określającym miejsca lokalizacji projektów offshoringowych.
W badaniach szczególną uwagę zwracano na główne procesy związane z rozwojem nowoczesnych usług w Polsce, w tym z rozwojem międzynarodowych centrów usług, czynnikami określającymi atrakcyjność Polski dla projektów off shoringowych i przesłankami lokalizacji takich projektów. Przeprowadzono analizę rynku pracy dla sektora usługowego, z uwzględnieniem zapotrzebowania zgłaszanego przez nowoczesne działy usługowe, podaży zasobów pracy adekwatnych do potrzeb tych działów i wskazano, w jakich zawodach występuje luka pomiędzy popytem a podażą. Przedmiotem badań były też kierunki kształcenia na poziomie akademickim pod kątem przydatności absolwentów dla gospodarki usług. Przeprowadzenie badań wymagało pozyskania wielu trudno dostępnych informacji. Wykorzystano informacje pochodzące z następujących źródeł:
- publikacje Głównego Urzędu Statystycznego oraz wojewódzkich urzędów statystycznych,
- bazy danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej,
- raporty o polskim rynku, dostępne w serwisach internetowych,
- dokumenty Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, strony internetowe
uczelni wyższych,
- badania Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych,
- badania wykonane przez inne grupy badawcze.
Przeprowadzono też badanie własne, którego celem było uchwycenie specyfiki sektora nowoczesnych usług w zakresie popytu na pracowników, określenie profilu poszukiwanego kandydata do pracy oraz rozpoznanie zapotrzebowania na pracowników ze strony przedsiębiorstw. Dotyczyło ono usług high-tech oraz pozostałych usług opartych na wiedzy, zgodnie z klasyfikacją OECD.
Wyniki badań przedstawiamy w niniejszej publikacji. Jej treść pomieszczono w czterech rozdziałach. W rozdziale pierwszym, po przedstawieniu problemów metodyczych związanych z badaniem zmian strukturalnych z perspektywy tworzenia gospodarki usług, pokazano zmiany struktury zatrudnienia i tworzenia wartości dodanej w Polsce w latach 1[zasłonięte]998-20 na tle innych krajów UE.
Omówiono znaczenie zasobów pracy dla rozwoju gospodarki usług, w szczególności dla rozwoju usług zaawansowanych technologiczne, który jest w Polsce w dużym stopniu związany z napływem kapitału międzynarodowego. Poszukiwano w nim odpowiedzi na pytania, jakie było natężenie i kierunki zmian struktury gospodarczej Polski w okresie ostatnich dziesięciu lat, jakie miejsce wśród pozostałych krajów UE zajmuje Polska w tworzeniu gospodarki usług, jakie czynniki decydują o napływie kapitału zaawansowanego technologiczne, jaki ma to wpływ na przeobrażenia ilościowe i jakościowe zasobów pracy w krajach przyjmujących kapitał oraz co ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju nowoczesnych usług i atrakcyjności kraju dla działalności off shoringowej.
Przedmiotem rozdziału drugiego jest zatrudnienie w sektorze usługowym w Polsce. Zmiany struktury pracujących w sektorze usług, przedstawione w tym rozdziale, pokazują jak zmieniła się rola poszczególnych rodzajów usług w gospodarce, czy zmiany te są korzystne z punktu widzenia rozwoju nowoczesnej gospodarki, czy przybliżają one strukturę tego sektora do struktur gospodarek europejskich. Wskazano na bariery rozwoju sektora usługowego związane z niedopasowaniem podaży pracy do zapotrzebowania na pracowników w tym sektorze. Przedstawiono wpływ procesów związanych z rozwojem gospodarki usług na charakter i treść pracy, na zatrudnienie i jego strukturę, wymagania kwalifikacyjne pracowników, zmianę charakteru zawodów, zanikanie starych i powstawanie nowych zawodów, organizację pracy. Zwrócono uwagę na fakt, że zmiany te stały się obecnie czynnikiem i źródłem wzrostu gospodarczego, ale równocześnie rodzą różne wyzwania, przede wszystkim dla systemów edukacyjnych.
W rozdziale trzecim, poświęconym nowoczesnym usługom w Polsce, przedstawiono offshoring usług - działalność zyskującą na znaczeniu w międzynarodowym biznesie, uwarunkowania jej rozwoju, atrakcyjność krajów dla działalności offshoringowej, miejsce Polski na tej mapie. Pokazano jak rozwijają się projekty offshoringowe w Polsce w formie międzynarodowych centrów usług: BPO (Business Process Outsourcing) i SSC (Shared Services Centers). Rozważania zawarte w tym rozdziale koncentrują się wokół tezy, że rozwój sektora usług dla biznesu, w tym centrów BPO i SSC w Polsce świadczą o rosnącym udziale Polski w offshoringu usług. Ważnymi czynnikami dla rozwoju tego sektora są: napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych, dostępność zasobów pracy, dostosowanie kształcenia, zwłaszcza na poziomie wyższym, do jego potrzeb.
Rozdział czwarty poświęcono przestrzennym aspektom serwicyzacji polskiej gospodarki. Pokazano zależności między serwicyzacją polskich regionów a regionalnymi rynkami pracy, w tym dostępnością zasobów pracy dla nowoczesnych usług, porównano struktury gospodarcze polskich regionów z ich zagranicznymi odpowiednikami w UE, wskazując na specyficzne uwarunkowania polskiej drogi do gospodarki usług.
WSTĘP
1. KU GOSPODARCE USŁUG
1.1. Usługi w strukturze gospodarki (Irena Lichniak)
1.2. Europejski kontekst zmian struktury zatrudnienia w polskiej gospodarce (Paweł Bartoszczuk)
1.3. Tworzenie wartości dodanej w polskiej gospodarce (Beata Żelazko)
1.4. Znaczenie przepływów kapitału zaawansowanego technologicznie (Teresa Pakulska, Małgorzata Poniatowska-Jaksch)
2. ZATRUDNIENIE W SEKTORZE USŁUG W POLSCE
2.1 Struktura zatrudnienia w sektorze usług (Beata Żelazko)
2.2. Sektor usług wobec rynku pracy (Beata Żelazko )
2.3. Nowe zawody (Irena Lichniak )
3. GOSPODARKA USŁUG W POLSCE
3.1. Światowe trendy off shoringu usług (Teresa Pakulska, Małgorzata Poniatowska-Jaksch)
3.2. Międzynarodowe centra usług w Polsce (Irena Lichniak, Hanna Godlewska-Majkowska )
3.3. Zasoby pracy dla gospodarki usług (Beata Żelazko)
3.4. Kształcenie dla gospodarki usług (Dawid Karbowniczek, Konrad Zawodziński)
4. ZRÓŻNICOWANIE PRZESTRZENNE TWORZENIA GOSPODARKI USŁUG W POLSCE (Hanna Godlewska-Majkowska)
4.1. Serwicyzacja polskich regionów w świetle zmian na rynku pracy
4.2. Drogi serwicyzacji polskich regionów na tle międzynarodowym
4.3. Serwicyzacja regionów a dostęp do zasobów pracy
ZAKOŃCZENIE
|
