Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony, zgadzasz się na ich użycie. OK Polityka Prywatności Zaakceptuj i zamknij X

SEMIOTYCZNE ASPEKTY SAKRALIZACJI MONARCHY W ROSJI

12-07-2012, 16:38
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.
Aktualna cena: 49.99 zł     
Użytkownik inkastelacja
numer aukcji: 2442797966
Miejscowość Kraków
Wyświetleń: 12   
Koniec: 03-07-2012 19:46:47
info Niektóre dane mogą być zasłonięte. Żeby je odsłonić przepisz token po prawej stronie. captcha

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO SPISU TREŚCI

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO OPISU KSIĄŻKI

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY ZNAJDUJĄCE SIĘ W TEJ SAMEJ KATEGORII

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ SPRZEDAWANEGO PRZEDMIOTU, WYSTARCZY KLIKNĄĆ NA JEDNĄ Z NICH A ZOSTANIESZ PRZENIESIONY DO ODPOWIEDNIEGO ZDJĘCIA W WIĘKSZYM FORMACIE ZNAJDUJĄCEGO SIĘ NA DOLE STRONY (CZASAMI TRZEBA CHWILĘ POCZEKAĆ NA DOGRANIE ZDJĘCIA).


PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI - CAR I BÓG : SEMIOTYCZNE ASPEKTY SAKRALIZACJI MONARCHY W ROSJI
AUTOR - BORYS A. USPIENSKI, WIKTOR M. ŻYWOW, PRZEŁOŻYŁ I WSTĘPEM OPATRZYŁ HENRYK PAPROCKI
WYDAWNICTWO - PIW PAŃSTWOWY INSTYTUT WYDAWNICZY, WARSZAWA 1992
WYDANIE - 1
NAKŁAD - ??? EGZ.
STAN KSIĄŻKI - BARDZO DOBRY JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).
RODZAJ OPRAWY - ORYGINALNA, MIĘKKA
ILOŚĆ STRON - 160
WYMIARY - 19,5 x 12 x 0,9 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,137 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)
ILUSTRACJE, MAPY ITP. - NIE ZAWIERA
KOSZT WYSYŁKI 8 ZŁ - Koszt uniwersalny, niezależny od ilośći i wagi, dotyczy wysyłki priorytetowej na terenie Polski. Zgadzam się na wysyłkę za granicę (koszt ustalany na podstawie cennika poczty polskiej).

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS (Przypominam o kombinacji klawiszy Ctrl+F – przytrzymaj Ctrl i jednocześnie naciśnij klawisz F, w okienku które się pojawi wpisz dowolne szukane przez ciebie słowo, być może znajduje się ono w opisie mojej aukcji)


„Rosyjska myśl religijno-polityczna rozwijała się pod bezpośrednim wpływem Bizancjum. Właśnie z Bizancjum została przejęta idea paralelizmu monarchy i Boga. Jednakże idea ta, sama w sobie, nie zakłada sakralizacji monarchy. Sakralizacja nie zakłada upodobnienia monarchy do Boga, ale uznanie, że monarcha jest obdarzony szczególnym charyzmatem, szczególnymi darami łaski, na mocy których zaczyna być traktowany jako istota nadprzyrodzona."
Borys A. Uspienski (ur. 1937), profesor Uniwersytetu Moskiewskiego, w 1960 ukończył studia na Wydziale Filologicznym tegoż Uniwersytetu. Studiował w Kopenhadze (1961). Stopień doktorski uzyskał na podstawie pracy Wybrane zagadnienia typologiistrukturamejhsibiitov/a sie pracą o archaicznej wymowie tekstu starosłowiańskiego. Zajmuje się typologią języków, semiotyką kultury, slawistyką. W Polsce wydano m.in. jego Kult św. Mikołaja na Rusi (Lublin 1985).
Wiktor M. Żywow (ur. 1945), pracownik Akademii Nauk ZSRR, ukończył Uniwersytet Moskiewski, w którym następnie wykładał. Opublikował ponad 100 prac naukowych (kilka z nich z B. Uspienskim).W Polsce wydano m.in. jego pracę oMistagogiayy Maksyma Wyznawcy i rozwój bizantyjskiej teorii obraz, [w:] Ikona. Symbol i wyobrażenie (Warszawa 1984).






SPIS RZECZY

Semiotyka władzy (Henryk Paprocki)...... 5
Car i Bóg. Semiotyczne aspekty sakralizacji monarchy
w Rosji.............11
Rozdział pierwszy: Sakralizacja monarchy w kontekście
rozwoju historyczno-kulturowego......14
1. Staroruskie poglądy na władzę państwową i początek sakralizacji monarchy w starej Rusi.....14
2. Nowe koncepcje władzy cara związane z zewnętrznymi wpływami kulturowymi: rekonstrukcja wzorca bizantyjskiego i przyswojenie kultury barokowej . . 27
Rozdział drugi: Sakralizacja monarchy jako proces se-
miotyczny............. 40
1. Semiotyczne atrybuty monarchy: car i Bóg ... 40
2. Semiotyczne atrybuty monarchy: car i patriarcha 64
Rozdział trzeci: Państwowy kult monarchy w systemie
kultury barokowej..........93
1. Kult monarchy i problemy świadomości religijnej 93
2. Zachowanie tradycji barokowej w środowisku ducho-nym..............108
Wnioski.............. 116
Przypisy.............. 118
Słownik terminologiczny......... 141
Wykaz skrótów - bibliografia........ 143





USPIENSKI ŻYWOW car i bóg
biblioteka myśli współczesnej
Borys A. USPIENSKI Wiktor M. ŻYWO W
car i bóg
Semiotyczne aspekty sakralizacji monarchy w Rosji
Przełożył i wsłęperą opatrzył Henryk Paprocki
Państwowy Instytut Wydawniczy 1992
Tytuł oryginału
CAR I BOG. SIEMIOTICZESKIJE ASPIEKTY SAKRALIZACYI
MONARCHA W ROSSII
Okładką projektował MACIEJ URBANIEC





SBMIOTYKA WŁADZY

Autorzy książki Car i Bóg są znani polskiemu czytelnikowi z wielu prac opublikowanych przez różne wydawnictwa, jak Państwowy Instytut Wydawniczy (B. Uspienski, Strukturalna wspólnota różnych rodzajów sztuki, [w:] Semiotyka kultury, Warszawa 1975, s. 211—242; O systemie przekazu obrazu w rosyjskim malarstwie ikon, tamże, s. 361—373), Katolicki Uniwersytet Lubelski (B. Uspienski, Kult św. Mikołaja na Rusi, Lublin 1985) czy też Studenckie Centrum Naukowe (W. M. Żywow, uMistagogian Maksyma Wyznawcy i rozwój bizantyjskiej teorii obrazu, [w:] Ikona. Symbol i wyobrażenie, Warszawa 1984, s. 83—106).1
Praca Car i Bóg jest kontynuacją wcześniejszych rozpraw — B. Uspienskiego Car i samozwaniec: samo-zwańcy w Rosji jako fenomen kulturowo-historyczny " oraz J. M. Łotmana i B. Uspienskiego Oddźwięki koncepcji Moskwa — Trzeci Rzym w ideologii Piotra Pierwszego3 — i jest kolejną próbą spojrzenia na historię sub specie semioticae4, tym razem w odniesieniu do problematyki sakralizacji monarchy w Rosji, w swej istocie powiązanej z całą historią chrześcijaństwa.
Od początku swego istnienia chrześcijaństwo stanęło wobec faktu istnienia cesarstwa i cesarza. Pierwsze doświadczenia były jednostronnie bolesne, niekiedy tak bardzo, że na przykład Koptowie, wstrząśnięci prześladowaniami wszczętymi przez Dioklecjana, zaczęli liczyć swoją erę od wstąpienia Dioklecjana na tron i do dziś nazywają ją „erą męczenników".5 Początkowo więc chrześcijanie widzieli w państwie raczej bestię pijącą krew sprawiedliwych. Ale to już wobec imperium Ne-
rona apostoł Paweł wypowiedział te słowa: „Każdy niech będzie poddany władzom, sprawującym rządy nad innymi. Nie ma bowiem władzy, która iby nie pochodziła od Boga, a te, które są, zostały ustanowione przez Boga. Kto więc przeciwstawia się władzy — przeciwstawia się porządkowi Bożemu. Ci zaś, którzy się przeciwstawiają, ściągają na siebie wyrok potępienia. Albowiem rządzący nie są postrachem dla uczynku dobrego, ale dla złego. A chcesz nie bać się władzy? Czyń dobrze, a otrzymasz od niej pochwałę. Jest ona bowiem narzędziem Boga, prowadzącym ku dobremu. Jeżeli jednak czynisz źle, lękaj się, bo nie na próżno nosi miecz. Jest bowiem narzędziem Boga do wymierzania sprawiedliwej kary temu, który czyni źle. Należy więc się jej poddać nie tylko ze względu na karę, ale i ze względu na sumienie" (Rz 13, 1—5).
Imperium w pewnym sensie starcie z chrześcijaństwem przegrało, w innym jednak wygrało. Jedna droga prowadziła od religii prześladowanej poprzez tolerowaną (edykt mediolański Konstantyna Wielkiego z 313 roku) do państwowej (w 392 roku cesarz Teodo-zjusz I Wielki zakazał wyznawcom religii pogańskich wszelkich praktyk religijnych). Druga natomiast prowadziła do włączenia chrześcijaństwa w mechanizm państwowy. Chrześcijaństwo stało się religią cesarstwa i wzajemne stosunki starano się ułożyć na zasadzie wzajemnej harmonii (gr. symphonia). Istotną rolę odegrała w tym osoba cesarza. Pogański pontifex maximus stał się władcą chrześcijańskim i zmuszony był zrezygnować z wielu swych prerogatyw. Pozostało z nich niewiele — tytuł „święty" (gr. hagios) i pewne funkcje liturgiczne. W tym „niewiele" zawierało się jednak bardzo dużo. Cesarz jako „biskup spraw zewnętrznych Kościoła" zwoływał sobory powszechne, przewodniczył im i zarazem był charyzmatycznym reprezentantem ludu Bożego. Ciągle był także następcą rzymskich imperatorów i dziedzicem określonej tradycji.
Chrześcijaństwo usiłowało przemienić państwo w chrześcijańskie, ale próba ta nie udała się na całej linii. Trzeba przyznać, że Zachód miał w tym więcej szczęścia, gdyż Cesarstwo Zachodnie upadło znacznie wcześniej (w 476 roku) niż Wschodnie. Upadek Bizancjum
nastąpił w 1453 roku, ale zaraz znalazła się następczyni idei świętego cesarstwa — Ruś.8 Ruś nie mogła być kontynuatorką Cesarstwa Rzymskiego, ale usiłowała osobie swego władcy przyswoić prerogatywy cesarskie. Teksty bizantyjskie dotyczące cesarza zostały na Rusi odczytane zupełnie inaczej. Istotną rolę odegrała w tym teza mnicha Filoteusza z Pskowa: „A teraz promienieje na cały świat bardziej oślepiająco niż słońce święty, powszechny i apostolski Kościół nowego Trzeciego Rzymu, Wasze potężne cesarstwo [...] i nie będzie już czwartego Rzymu." Starcie państwa z Kościołem było w tym kontekście nieuniknione. Zaczęło się zresztą natychmiast po przejęciu insygniów władzy bizantyjskiego basileusa. Pierwszym tego objawem było zaniechanie tak zwanego pieczołowanija - możliwości wstawiania się metropolity moskiewskiego za skazanymi i pokrzywdzonymi. A kiedy metropolita Filip (1507— —1569) skrytykował okrucieństwa Iwana Groźnego i odmówił pobłogosławienia cara, przypłacił to życiem (kanonizowany w 1652 roku).
Losy państwa określiły się właściwie za rządów Aleksego Michajłowicza. Konflikt cara i patriarchy dotyczył nie sposobu sprawowania rządów przez patriarchę Nikona, czy też sposobu traktowania przez niego władzy, ale podporządkowania czy też niepodporządkowania Kościoła państwu. Patriarcha Nikon doskonale rozumiał ten problem i dlatego musiał odejść.7 Patriarchowie po Nikonie nie wpływali już specjalnie na historię Kościoła rosyjskiego. Żaden z nich nie był na tyle energiczny, aby przywrócić harmonię między państwem i Kościołem.
Ostatecznie Piotr Wielki dokończył dzieła swych poprzedników. Zwycięstwo Piotra ułatwił kryzys wewnętrzny Kościoła prawosławnego w postaci ruchu staroobrzędowców (zwolenników starej liturgii, sprzed reform Nikona). Piotr patrzył na Kościół jak na bastion konserwatyzmu i dlatego dążył do zniewolenia Kościoła, przede wszystkim likwidując ostatnie demokratyczne instytucje żyjące właśnie w Kościele — zniósł autonomię parafii i ograniczył działalność monasterów. Zewnętrznym wyrazem stosunku cara do Kościoła było zarzucenie obrzędu chożdienija na oslati, gdy cesarz
prowadził w Niedzielę Palmową za uzdę konia, na którym siedział patriarcha. W 1700 roku, po śmierci patriarchy Adriana, zlikwidowano patriarchat, a w 1721 roku zorganizowano świątobliwy synod. Właściwym jego twórcą, chociaż statut tej dziwnej instytucji przejrzał i zatwierdził sam Piotr, był Teofan Prokopowicz, eks-bazylianin, który studiował przez pewien czas w Gregocrianum, ale pełen urazy opuścił Rzym i został później mnichem prawosławnym. Miał dużo sympatii do protestantyzmu i układając regulamin synodu wzorował się na modelach protestanckich.8
Kościół rosyjski, apolityczny i działający dotychczas w społeczeństwie patriarchalnym, był słabo uzbrojony przeciw zakusom władzy świeckiej. Imperium zadało Kościołowi ciężkie rany, odebrało wolność słowa i czynu.9 Położenie Kościoła było paradoksalne - Cerkiew uważano za główną podporę samodzierżawia, ale równocześnie Kościół był spętany, a duchowieństwo, zwłaszcza wiejskie, biedne. Synod był instytucją fałszywą i niekanoniczną. Przewodniczył synodowi ober-prokurator, człowiek świecki, który nie miał prawa głosowania nad decyzjami synodu, ale za to tylko on mógł zgłaszać wnioski. Biskupi, członkowie synodu, mogli tylko głosować. Również biskup diecezjalny był zewnętrznie władcą absolutnym, ale de facto był igraszką w rękach oberprokuratora i co dwa—trzy lata zmieniał diecezje. Był to najbardziej ciemny okres w historii państwa i Kościoła. Dla ludu, nie dla inteligencji, prawosławie było żywą rzeczywistością. Ale lud ten znajdował się w strasznej sytuacji - prawo pańszczyźniane rozwijało się zastraszająco i w 1825 roku około połowy rolników stanowili pańszczyźniani chłopi — niewolnicy. I nikt nie mógł wstawiać się za nimi. Żeby pogłębić zniewolenie narodu, najpierw trzeba było pozbawić Kościół głosu i odebrać prawo pieczołowanija. Jak wyglądało życie pańszczyźnianego chłopa, wiemy z książki Aleksandra Radiszczewa (1749—1802) Podróż z Petersburga do Moskwy. Pańszczyznę zniesiono dopiero 19 lutego 1861 roku.
Wieloletnie zniewolenie Kościoła zostało narzucone przez państwo. Znaleźli się, co prawda, piewcy tego stanu, ale tacy znajdą się zawsze. Historia Kościoła ro-
syjskiego w latach 1721—1917 obrazuje los każdej instytucji w systemie totalitarnym.
U podstaw oficjalnej doktryny państwowej legły dwa czynniki, pozornie wykluczające się wzajemnie — z jednej strony elementy protestantyzmu wprowadzone do najwyższych władz kościelnych i do prawa państwowego, a z drugiej — postępująca sakralizacja osoby monarchy. Ubezwłasnowolniony Kościół był bezsilny wobec obu tych zjawisk, a państwo wchodziło w pułapkę własnej ideologii. Teksty bizantyjskie dotyczące cesarza i władzy cesarskiej odczytywano na Rusi inaczej niż nad Bosforem. Inny był kontekst historyczny i inne uwarunkowania. Postępująca sakralizacja i izolacja cesarza powodowała, że rozdźwięk między monarchią a ludem pogłębiał się nieustannie w ciągu dwóch ostatnich wieków istnienia cesarstwa. „Jak i herb państwowy — napisał Mikołaj Zernow — Kościół rosyjski miał dwie głowy, jedną — cerkiewno-biurokratyczną, na której czele stał synod, i drugą — duchowieństwo parafialne i świeccy, wierni ideałowi soborowości. Kontrast między zewnętrznym i wewnętrznym życiem Kościoła rosyjskiego był przerażający i był następstwem szczególnej historii rosyjskiego chrześcijaństwa." 10
Praca Borysa Uspiensikiego i Wiktora Żywowa traktuje właśnie o tej „szczególnej historii", w której wola monarchy zmieniała nie tylko prawo kościelne, ale także sakralizowała samą władzę. Rosyjski Kościół prawosławny został uznany za departament wyznania prawosławnego, jeden z elementów życia państwa, a ściśle — za jedną z instytucji monarchii: Cały fałsz tej narzuconej przez państwo sytuacji stał się jasny po ogłoszeniu przez Mikołaja II w 1905 roku ukazu tolerancyjnego — Kościół prawosławny okazał się jedynym wyznaniem w Rosji pozbawionym swej własnej władzy duchownej. Sztuczna instytucja synodu i idea „departamentu wyznania prawosławnego" musiała upaść, co też nastąpiło w 1917 roku, gdy przywrócono patriarchat.
Zwykle patrzymy na władzę, demokratyczną czy też monarchistyczną, nawet tę z domieszką sacrum, jako na zjawisko wyłącznie historyczne. Uspienski i Żywow ukazują nam całą złożoność procesu sakralizacji (a tym samym wzrostu despotyzmu) poprzez odczytanie kodu
semiotycznego, odkrycie ukrytych źródeł mechanizmu, który raz poruszony okazał się silniejszy od dotychczasowej tradycji państwa, nauki Kościoła, a nawet zdrowego rozsądku. Było to jednak zwycięstwo na lat dwieście. Sakralizacja monarchy była ślepą uliczką rosyjskiej państwowości, uniemożliwiającą normalny rozwój państwa, a zwłaszcza jego demokratycznych instytucji. Gdy w innych państwach rozwijała się idea monarchii konstytucyjnej czy też państwa demokratycznego, rozpoczęty w Rosji proces historyczny, a raczej semiotyczny, uniemożliwiał jakiekolwiek zmiany, wyjściem zaś była jedynie rewolucja. Książka Borysa Uspienskiego i Wiktora Żywowa uczy nas nie tylko patrzeć na historię sub specie semioticae, ale także na ideologię przeradzającą się z iskry w płomienie, gaszone później morderczym wysiłkiem, związanym z setkami ofiar.

Henryk Paprocki





WYKAZ SKRÓTÓW - BIBLIOGRAFIA

AAE, I—IV — Akty, sobrannyje w bibliotiekach i archiwach Rossijskoj impierii Archeograficzeskoj Ekspiedicyjej Aka-diemii nauk, Petersburg 1836—1838, t. I-IV.
Afanasij Chołmogorski, 1682 — [Afanasij, archijepiskop choł-mogorskij], Uwiet duchowny], Moskwa 1682.
Aleksiejew, 1863 — [Aleksiejew P.], Rasskaz Pietra Wielikogo o patriarchie Nikonie. Wsiepoddanniejszeje pismo protoie-rieja Aleksiejewa k imp. Pawłu Pietrowiczu, „Russkij Archiw" 1863, z. 8—9.
Aleksiejew, 1932 — Aleksiejew M. iP., Sibir3 w izwiestijach za-padnojewropiejskich putieszestwiennikow i pisatielej (Wwied., tieksty i kom.), Irkuck 1932, t. I: XIII-XVII ww.
Andriejew, 1871 — Andriejew W. W., Priedstawitieli wlasti w Rossii pośle Pietra I, Petersburg 1871, wyd. II.
Awgustin, 1814a — Awgustin (Winogradski), archijep., Słowo pried naczatijem... molebstwija po sluczaju ... pobiedy... u Łaona, Moskwa 1814.
Awgustin, 1814b — Awgustin (Winogradski), Słowo w .. pra-zdnik Rożdiestwa ... Iisusa Christa ..., Moskwa 1814.
Awgustin, 1815 — Awgustin (Winogradski), Riecz pried naczatijem błagodarstwiennogo ... molebstwija ... po słuczaju ... wozwraszczenija ... Aleksandra I w Rossiju..., Moskwa 1815.
Awgustm, 1816a — Awgustin (Winogradski), Riecz ... Impie-ratoru Aleksandru, na słuczaj Wysoczajszego Jego Imp. Wieliczestwa pribytija w ... Moskwu, Moskwa 1816.
A.wgustin, 1816b — Awgustin (Winogradski), Riecz Jego Imp. Wieliczestwu ... Aleksandru Pierwomu po sluczaju ... pribytija w Swiato Troickuju Siergijewu Ławru..., Moskwa 1816.
Awgustin, 1817 — Awgustin (Winogradski), Riecz ... Aleksandru Pierwomu po wysoczajszem Jego Wieliczestwa priby-tii w ... Moskwu..., Moskwa 1817.
wgustm, 1856 — Awgustin (Winogradski), Soczinienija..., Petersburg 1856.
3akunin, 1917 — Bakunki M., Narodnoje dieło: Romanów, Pu-gaczew iii Piestiel, Moskwa 1917.
3arlow, 1980 i- Barlow F., The Kingfs Evil, „The Bnglish Hi-storical Review" 95: 1980, z. 374, s. 3—27.
Barsow, 1883 — Barsow J. W., Driewnie-russkije pamiatniki
swiaszczennego wienczanija cariej na carstwo, Moskwa
1883. Barsow, 1885 — Barsow N. I., Pisma raźnych lic znamienito-
mu archijepiskopu Innokientiju Borisowu, Moskwa 1885. Barsukow, I—XXII — Barsukow N., Zyzń i trudy M. P. Po-
godina, Petersburg 1888—1910, t. I-XXII. Bassiewicz, 1866 — [Bassiewicz G. F.], Zapiski o Rossii pri
Pietrie Wielikom, izwleczennyje iz bumag graf a Bassiewi-
cza, Moskwa 1866. Bielinski, I—III — Bieliński W. G., Sobranije soczinienij,
Moskwa 1948, t. I—III.
Biełokurow, I—II — Biełokurow C, Arsienij Suchanow, Moskwa 1891—1893, t. I-II. Biełousow, 1980 — Biełousow A. F., Litieraturnoje nasledije,
Driewniej Rusi w narodnoj slowiesnosti russkich staroży-i
łow Pribaltiki, Tartu 1980. iBierchgolc, I—IV — [Bierchgolc F. W.], Dniewnik kamier-jun-
kiera F. W. Bierchgolca, 1721—4725, Moskwa 1902—1903,
t. I—IV.
iBloch, I—II — Bloch M., Feudal Society, London 1965, t. I-II. iBloch, 1924 — Bloch M., Les rois thaumaturges: Hude sur le
caractere surnaturel attribuć a la puissance royale, parti-
culierement en France et en Angleterre, Strasbourg 1924
(Publications de la Faculte des lettres de PUniversite de
Strasbourg, z. 19). Błagowo, 1885 — [J. P. Jańkowaja (1768—1861)], Rasskazy ba-
buszki, Iz wospominanij piati pokolenij. Zapisannyje i so-
brannyje jejo wnukom D. Blagowo, Petersburg 1885. Brehier i Batiffol, 1920 - Brehier L., Batiffol P., Les survi-
vances du culte impćrial romain, Paris 1920. Brokhauz i Jefron, I—LXXXII — Encyklopiediczeskij słowar%
izd. Brokhauza F. W. i Jefrona I. A., Petersburg 1890—1904,
t. I—LXXXII. Bubmow i Diemkowa, 1981 — Bubnow N. J., Diemkowa N. S.,
WnowJ najdiennoje posłani je iz Moskwy w Pustoziersk
^Wozwieszczenije ot syna duchownago ko otcu duchowno-i
mun i otwiet protopopa Awwakuma (1676 g.), TODRL 36;
1981, s. 127—150. Bułgakow, 1946 — Bułgakow S., Awtobiograficzeskije zamietkiyl
Paris 1946. Bussow, 1961 — Bussow K., Moskowskaja chronika, 1584—1613,
Moskwa—Leningrad 1961. Chałkoliwanow, I—II — Chalkoliwanow I., Słowa i pouczenijai
na wsie niedieli w godu, Samara 1873, t. I—II, wyd. 2. f Cherniavsky, 1961 — Chenniavsky M., Tsar and People. Stu-|
dies in Russian Myths, New Haven 1961. Corpus, I—III — Corpus juris civilis. Editio stereotypa tertia+t
Berolini 1903—1904, t. I-III. Cracraft, 1971 — Cracraft J., The Church Reform of Peter thej
Great, London 1971. Curieuse Nachricht, 1725 — Curieuse Nachricht von der itzi-Ą
gen Religion Ihre Kdyserlichen Majestat in Russland Petri
Alexiewiz, und seines grossen Reiches, dass dieselbe itzo
fast nach Evangelisch-Lutherischen Grund-Sdtzen einge-
richtet sey. Im Iahr 1725. Czeliszczew, 1886 — Czeliszczew P. I., Putieszestwije po Sie-
wieru, Rossii w 1791 godu, PDPI, Petersburg 1886, z. 85. Czystow, 1967 — Czistow K. W., Russkije narodnyje socyalno-
-utopiczeskije legiendy XVII—XIX ww., Moskwa 1967. Czystowicz, 1867 — Nieizdannyje ipropowiedi Siiefana Jawor-
skogo (Publikacyja I. Czistowicza), „Christianskoje Cztie-
nije" 1867, cz. 1, s. 259—279, 414—429, 814—837; cz. 2, s. 99—149. Czystowicz, 1868 — Czistowicz I. A., Fieofan Prokopowicz
i jego wriemia, Petersburg 1868 (= ORJS, t. IV). Czystowicz, 1894 — Czistowicz I. A., Rukowodiaszczije dieja-
tieli duchownogo proswieszczenija w Rossii w pierwoj po-
lowinie tiekuszczego stoletija. Komissija Duchownych Uczy-
liszcz, Petersburg 1894. Czyż, 1905 — Cziż W. F., Psichologija fanatizma (Fotij Spaś-
skij), „Woprosy fiłosofii i psichołogii" 16: 1905, z. 1(76)
i 2(77). Dabin, 1950 — Dabin P., Le sacerdoce royal des fideles dans
la traditioń ancienne et modernę, Bruxelles 1950. Daszkowa, I—II — [Daszkowa J. P.], Memoirs of the jinn-
cess Daschkaw, lady of honour to Cathrine II empress of
all the Russias, written by herself, comprising letters of the
empress and other correspondence (Ed. from the originals
by Mrs. Bradford), London 1840, t. I—II. David, 1965 — David G., Status modernus Magnae Russiae
seu Moscoviae (1690), The Hague 1965. Diejanija, I—IX — Swiaszczennyj Sobór Prawosławnoj Ros-
sijskoj Cerkwi. Diejanija. Moskwa 1918, t. I—IX. Dierżawin, I—IX — Dierżawin G. P., Soczinienija (S objasn.
primiecz. J. Grota), Petersburg 1864—1883, t. I—IX. Dimitrij Rostowski, I—VI — [Dimitrij Rostowski], Sobranije
raźnych pouczitielnych słów i drugich soczinienij..., Moskwa
1786, t. I—VI. Djakonow, 1889 — Djakonow M. A., Własf moskowskich go-
sudariej: Oczerki iz istorii politiczeskich idiei driewniej
Rusi do końca XVI w., Petersburg 1889. Dmitrijew, 1869 — Dmitrijew M. A., Mieloczi iz zapasa mojej
pamiati, Moskwa 1869. Dmitrijewa, 1955 — Dmitrijewa R. P., Skazanije o kniazjach
Władimirskich, Moskwa—Leningrad 1955. Dmitrijewski, 1917 — Dmitrijewski A., Opisanije liturgi-
czeskich rukopisiej, chraniaszczichsia w bibliotiekach pra-
woslawnogo Wostoka, Piotrograd 1917, t. III, cz. II — Ty-
pikd.
Dop. AI, I—XII — Dopołnienija k Aktam istoriczeskim, Petersburg 1846—1875, t. I—XII.
Dr. Ros. Wiwl. I—XX — Driewniaja Rossijskaja Wiwliotieka, Moskwa 1788—1791, t. I—XX.
Duchowny] Rieglamient, 1904 — Duchownyj Riegłamient Wsie-prieswietlejszego dierżawniejszego gosudarią Pietra Pier-wogo, impieratora i samodzierżca wsierossijskogo, Moskwa 1904.
Engelman, 1857 — Engelman A., Ob uczenoj obrabotkie grieko--rimskogo prawa, Petersburg 1857.
Fieofan Prokopowicz, I—IV — Fieofan Prokopowicz, Słowa i rieczi pouczitielnyje, pochwalnyje x pozdrawitielnyje, Petersburg 1760—1774, t. I-IV.
Fieofan Prokopowicz, 1721 — Fieofan Prakopowicz, Rozysk istoriczeskij, koich radl win, i w jakowym razumie byli i naricalis" impieratory rimstii, kak jazyczestii, tak i chri-stianstii, pontifieksami iii archijeriejami mnogobożnogo za-kona..., Petersburg 1721.
Fieofan Prokopowicz, 1774 — Fieofan Prokopowicz, Rassuż-dienije o knizie Sołomonowoj, nariekajemoj Pieśni Pies-niej..., Moskwa 1774.
Fieofiłakt Łopatinski, 1709 — [Fieofiłakt Łopatinski], Służba błagodarstwiennaja, Bogu w Troice Swiatoj sławimomu
0 wielikoj Bogom darowannoj pobiedie, nad swiejskim ko-rolem Karolom 12, i woinstwom jego, sodiejannoj pod Pol-tawoju w leto 1709..., [Moskwa 1709].
Fieofiłakt Rusanow, 1806 — Razsużdienije o płodach priszest-wija Christowa na ziemlu, otnositielno k pólzam czełowie-czeskich obszczeżytij, socziniennoje prieosw. Fieofiłaktom, jep. Kalużskim i Borowskim..., Moskwa 1806.
Fieofiłakt Rusanow, 1806a — Słowo po procztienii wysoczaj-szego manifiesta o wojnie protiw francuzow... goworiennoje w gradskoj Gieorgijewskoj cerkwi, czto za ławkami, prieosw. Fieofiłaktom, jep. Kalużskim i Borowskim... Die-kabria 2 dnia, 1806 goda, Moskwa 1806.
Fiłariet, I—IV — [Fiłariet (Drozdów)], Pisma mitr. Moskowsko-go Fiłarieta k namiestniku Swiato—Troickija Siergijewy ławry archimandritu Antoniju, Moskwa 1877—188il, t. I—IV.
Fiłariet, 1883 — [Fiłariet (Drozdów)], Pisma Moskowskogo mitropolita Fiłarieta k pokojnomu archijepiskopu twiersko-mu Aleksiju, 1843—1867, Moskwa 1883.
Fiłariet, 1885—1888, I—IV, dopołn. tom — [Fiłariet (Drozdów)], Sobranije mnienij i otzywow Fiłarieta, mitr. Moskowskogo
1 Kołomienskogo, po uczebnym i cerkowno-gosudarstwien-nym woprosam, Moskwa 1885—1888, t. I—V, tom dopolni-tielnyj.
Fiłariet, 1895 — Pieriepiska Fiłarieta mitropolita Moskowskogo s S. D. Nieczajewym, Petersburg 1895.
Fiłariet, 1905 — [Fiłariet (Drozdów)], Mnienija, otzywy i pisma Fiłarieta, mitr. Moskowskogo i Kołomienskogo, po raźnym woprosam... (Sost. Ł. Brodski), Moskwa 1905.
Fłorienski, 1916 — Fłorienski P., Około Chomiakowa (Kriti-czeskije zamietki), Siergijew Posad 1916.
Fon-Wizin, 1859 — Fon-Wizin M. A., Zapiski... oczewidca smutnych wriemien carstwouoanija Pawła I, Aleksandra I i Nikołaja I, Lejpcig [Leipzig] 1859.
Fotij, 1894—1896 — [Fotij (Spasski)], Awtobiografija Jurjews-
kogo archimandrita Fotija, „Russikaja Starina" 24: 1894,
t. 81, z. 3—5; t. 82, z. 7, 9, 10; t. 83, z. 2; t. 84, z. 7, 8, 11, 12;
26: 1896, t. 87, z. 7, 8. Gasquet A., De 1'autoritć imperiale en matiere religieuse
a Byzance, Paris 1879. Gibbieniet, I—II — Gibbieniet N., Istoriczeskoje issledowanije
dieła patriarcha Nikona, Petersburg 1682—1884, t. I-II. Glinka, 1957 — Glinka F. N., Izbrannyje soczinienija, Leningrad 1957. Gogol, I—XIV — Gogol N. W., Połnoje sobranije soczinienija
Moskwa 1937—1952, t. I-XIV. Goldbierg, 1974 — Goldbierg A. L,. Tri uposłanija Fiłofiejan
(Opyt tiekstołogiczeskogo analiza), TODRL 29: 1974, s. 68—
-97. Golikow, I-XV — Golikow I. T., Diejanija Pietra Wielikogo...,
Moskwa 1837—1843, t. I-XV, wyd. 2. Golikow, 1807 — Golikow I. I., Aniekdoty, kasajuszczijesia do
Gosudarią Impieratora Pietra Wielikogo, Moskwa 1807,
wyd. 3. Golikowa, 1957 — Golikowa N. B., Politiczeskije processy pri
Pietrie I, Moskwa 1957. Gołowkin, 1912 — Gołowkin F., Dwór i carstwowanije Pawła I,
Moskwa 1912. Gołubiew, I—II — Gołubiew S., Kijewskij mitropolit Pietr
Mogiła i jego spodwiżniki, Kijew 1883—1898, t. I—II. Gołubinski, 1903 — Gołubinski J. J., Istorija kanonizacyi swia-
tych w russkoj cerkwi, Moskwa 1903. Gordon, I—II — Gordon P., Dniewnik... (przekład z j. niem.),
Moskwa 1892, t. I—II. Grabar, 1936 — Grabar A., Uempereur dans Vart byzantin,
Paris 1936. Griebieniuk, 1979 — Griebieniuk W. P., Paniegiriczeskaja li-
tieratura pietrowskogo wriemieni, Moskwa 1979. Grieszyszczewa, 1911 — Grieszyszczewa J., Chwalebnaja oda
w russkoj litieraturie XVIII w., [w:] M. W. Łomonosow.
Sbornik statiej pod riedakcyjej W. W. Sipowskogo, Petersburg 1911. Gukowski, 1933 — Soldatskije stichi XVIII wieka Publ. G.
Gukowskogo, Mosikwa—Leningrad 1933 (Litieraturnoje Nas-
ledstwo, t. 9/10). Gukowski, 1936 — Gukowski G., Oczerki po istorii russkoj
litieratury XVIII wieka: Dworianskaja fronda w literaturie
1750—1760-ch godów, Moskwa—Leningrad 1936. Gukowski i Orłów, 1933 — Gukowski G., Orłów W., PodpoZ-
naja poezyja 1770—1800-ch godów, Moskwa-Leningrad 1933
(Litieraturnoje Nasledstwo, t. 9/10). Gurjanowa, 1982 — Gurjanowa N. S., Nieizwiestnyj pamiatnik
staroobriadczeskoj polemiki końca XVIII — naczala
XIX w. ob impieratorskoj własti, [w:] Driewnierusskaja ru-
kopisnaja kniga i jejo bytowanije w Sibiri, Nowosibirsk
1982, 8. 125—133.
Gurjanowa, 1983 — Gurjanowa N. S., Staroobriadczeskije so-czinienija XVIII — naczała XIX w. o dogmatie niemolenija za gosudaria, [w:]Rukopisnaja tradicyja XVI—XIX ww. na wostokie Rossii, Nowosibirsk 1983, s. 71—81.
Gurjanowa, 1984 — Gurjanowa N. S., Staroobriadczeskije soczi-nienija XVIII — naczała XIX w. o dogmatie niemolenija za gosudaria w fiedosiejewskom soglasii, [w:] Issledowanija po istorii obszczestwiennogo soznanija epochi fieodalizma w Rossii, JNowosibirsk 1984, s. 75—86.
Ilminski, 1895 — Ilminski N. I., Pisma, Kazań 1895.
Innokientij, 1856 — Innokientij (Borisow), Słowo proizniesien-noje w Odiesskom kafiedralnom soborie... po wozwraszcze-nii iz Moskwy pośle prisutstwija tam pri swiaszczenniejszem koronowana ich Imp. Wieliczestw, „Christiainskoje Cztie-nije" 36: 1856, z. 11.
Iwan Groznyj, 1951 — Posłanija Iwana Groznogo (Podgot. tieksta D. S. Lichaczewa i Ja. S. Łurje), Moskwa-Leningrad 1951.
Iwanów, 1969 — Iwanów A. L, Litieraturnoje nasledije Maksima Grieka: Charaktieristika, atribucyi, bibliografija, Leningrad 1969.
Jagicz, 1896 — Jagicz W. I. [V. Jagić], Rassużdienija jużno-sławianskoj i russkoj stariny o cerkownosławianskom ja-zykie, Petersburg 1896.
Jefriem, I—VIII — Jefriem Sirin, Tworienija, Moskwa 1848— -1853, t. I-VIII.
Jefriem, 1842, T—VIII — Sancti patris nostri Ephraemi Syri opera (Accur. A. B. Caillau), Parisiis 1842, t. I—VIII.
Jesipow, I—II — Jesipow G. W., Raskolniczi dieła XVIII wieka, Petersburg 1861—1863, t. I-II.
Jewsiewij, I—II — Jewsiewij Pamfił, Soczinienija... pieriewie-diennyje s grieczeskogo, Petersburg 1850—1858, t. I—II.
Josif Wołocki, 1855 — Josif Wołocki, Proswietitiel, Kazań 1855.
Josif Wołocki, 1959 — Posłanija Josifa Wolockogo, Moskwa— —Leningrad 1959.
Jul, 1900 — Zapiski Justa Jula, datskogo posłannika pri Pietrie Wielikom (przeł. z duńskiego J. N. Szczerbaczewa), Moskwa 1900.
Kantiemir [Cantemir], I—II — [Kantiemir A. D.], Soczinienija, pisma i izbrannyje pieriewody kniazia Antiocha Dmitrije-wicza Kantiemira, Petersburg 1867—1868, t. I-II.
Kantorowicz, 1957 — [Kaintorowicz E. H.], The Kingfs Two Bodies, Princeton 1957.
Kaptieriew, 1895 — Kaptieriew N. F., Snoszenija Iierusalim-skich patriarchów s russkim prawitielstwom..., „Prawo-sławnyj Palestinskij Sbornik" 15: 1895, z. 43.
Kaptieriew, I—II — Kaptieriew N. F., Patriarch Nikon i Car Aleksiej Michajlowicz, Siergijew Posad 1909—1912, t. I-II.
Kaptieriew, 1914 — Kaptieriew N. F., Charaktier otnoszenij Rossii k Prawosławnomu Wostoku w XVI i XVII stoleti-jach, Siergijew Posad 1914, wyd. 2.
Karamzin, 1914 — Karamzin N. M., Zapiska o driewniej i no-
woj Rossii, Petersburg 1914. Karamzin, 1966 — Karamzin N. M., Połnoje sobranije sticho-
tworienij, Moskwa—Leningrad 1966. Katajew, 1847 — Katajew I., O swiaszczennom wienczanii i po-
mazanii cariej na carstwo, Petersburg 1847. Katkow, 1905 — Katkow M. N., O samodierżawii i konstitucyi,
Moskwa" 1905. Kazakowa i Łurje, 1955 — Kazakowa N. A., Łurje J. S., Anti-
fieodalnyje jerieticzeskije dwiżenija na Rusi XIV — naczała XVI w., Moskwa—Leningrad 1955. Kiekawmien, 1972 - Sowiety i rasskazy Kiekawmiena: So-
czinienije wizantijskogo polkowodca XI w. (wyd. G. G. Li-
tawrina), Moskwa 1972. Kielsijew, I—IV — Kielsijew W., Sbornik prawitielstwiennych
swiedienij o raskolnikach, Lomdon 1860—1862, t. I—IV. Korb, 1906 — Korb I. G., Dniewnik putieszestwija w Mosko-
wiju (1698 i 1699 gg.). Przeł. i oprać. A. I. Maleina, Petersburg 1906. Kotowicz, 1909 — Kotowicz A., Duchownaja cenzura w Rossii
(1799—1855 gg.), Petersburg 1909. Krivocheine, 1980 — Archijepiskop Wasilij (Krivocheine),
Priepodobnyj Simieon Nowyj Bogosłow (949—1022), Paris
1980.
Kriżanicz, 1965 — Kriżanicz J., Politika, Moskwa 1965. Kurganow, 1899 — Kurganow F., Nabroski i oczerki iz no-
wiejszej istorii Rumynskoj Cerkwi, Kazań 1899. Kuszelew-Biezborodko, I—IV — Kuszelew-Biezborodko G.,
Pamiatniki starinnoj russkoj literatury, Petersburg 1860—
-1862, t. I—IV. Leskow, 1881 — Leskow N. S., Carskaja koronacyja, „Istori-
czeskij Wiestnik" 2: 1881, t. V. Let. rus. lit, I—V — Letopisi russkoj litieratury i driewnosti
(wyd. N. S. Tichonrawow), Moskwa 1859—1863, t. I—V. Lewanda, I—II — Słowa i rieczi Ioanna Lewandy, protoije-
reja Kijewo—Sofijskogo Sobora, Petersburg 1821, t. I—II. Łazar Baranowicz, 1666 — Łazar Baranowicz, Miecz duchownyj jeże jest głagoł Bożyj, [Kijew] 1666. Łazar Baranowicz, 1674 — Łazar Baranowicz, Truby słowies
propowiednych, Kijew 1674. Łomonosow, I—X — Łomonosow M. W., Połnoje sobranije
soczinienij, Moskwa-Leningrad 1950—1959, t. I—X. de Maistre i Grivel, 1879 — Religion et moeurs des Russes.
Anecdotes .recuiliśs par le comte J. de Maistre et le P. Gri-
vel, Paris 1879.
Majkow, 1966 — Majkow W., Izbrannyje proizwiedienija, Moskwa—Leningrad 1966. Makarow, 1881—1882, I-IV — Makarow N., Moi siemidiesia-
tiletnije wospominanija i s tiem wmiestie moja połnaja
priedsmiertnaja ispowied Petersburg 1881—1882, t. I—IV. Maksim Griek, I—III — Soczinienija priepodobnogo Maksima
Grieka, Kazań [b.r.w.], t. I—III.
Mansi, I—XXXI — Sacrorum consiliorum nova et amplissima collectio (Ed. D. Mansi),Venetiae et Florentiae 1759—1798, t. I-XXXI.
Marin, 1948 — Marin S. N., Połnoje sobranije soczinienij, Moskwa 1948 (Letopisi, t. 10).
Marżeriet, 1982 — Rossija naczala XVII w.: Zapiski kapitana Marżerieta (oprać. J. A. Limonow), Moskwa 1982.
Masłow, 1909 — Masłow S. I., Nieizdannyje propowiedi Gie-orgija Konisskogo i Manassii Maksimowicza, „Cztienija w Istoriczeskom Obszczestwie Niestora Letopisca" 21: 1909, z. 21.
Massa, 1937 — Massa I., Kratkoje izwiestije o Moskowii w na-czale XVII w. (przekł. z hol.), Moskwa 1937.
Masson, I—IV — [Masson C], Mśmoirs secrets sur la Russie..., Paris 1802, t. I—IV.
Meyendorff, 1959 — Meyendorff J., Introduction d 1'śtude de Grśgoire Palamas, Paris 1959.
Meyendorff, 1978 — Meyendorff J., Russian Bishops and Church Reform in 1905, [w:] Russian Orthodoxy under the Old Regime, Minneapolis 1978.
Mielnikow-Pieczerski I—XIV — Mielnikow-Pieczerski P. I. (Andriej Pieczerski), Polnoje sobranije soczinienij, Petersburg 1897—1898, t. I—XIV.
Mierzlakow, 1958 i— Mierzlakow A. F., Stichotworienija, Leningrad 1958.
Michaił Diesnicki, I—V — [Michaił Diesnicki], Biesiedy, w raźnych miestach i w raznyje wriemiena goworiennyja... pokojnym Michailom, Mitropolitom Nowgorodskim i Sankt-pietierburgskim, Petersburg 1823, t. I—V.
Mirtów, 1911 — Mirtów P., Swiaszczennyje osnowy carskoj własti, „Pribawlenija k Cerkownym Wiedomostiam, Izda-wajemym Sw. Sinodom" 24: 1911, z. 21 z 21.05.1911.
Morozow, 1880 — Morozow P., Fieofan Prokopowicz kak pisa-tiel, Petersburg 1880.
Motonis, 1760 — Motonis N., In effigiem Petri magni Impe-ratoris totius Rossiae, Prazdnoje wriemia w polzu upo-trieblennoje, 1760, z. 32 z 21.10.1760.
Nartow, 1891 — Rasskazy Nartowa o Pietrie Wielikom (wyd. Ł. N. Majkow), Petersburg 1891 (=ORJS, t. 52).
Naryszkin, 1762 — [Narysżkin S.], Epistoła Jekatierinie II, impieratrice wsierossijskoj, podniesiennaja wsiepoddanniej-szym rabom Siemienom Naryszkinym, Petersburg 1762.
Nichols, 1979 - Nichols R. L., Filaret, [w:] Modern Encyklopedia of Soviet and Russian History, 1979, Vol. II.
Nieofit, 1821 — Nieofit, Słowo na Wysokotorżestwiennyj diert wosszestwija na Wsierossijskij Priestoł Jego Imp. Wieli-czestwa... Impieratora Aleksandra Pawłowicza..., Petersburg 1821.
Nikitienko, I—III — Nikitienko A. W., Dniewnik, Moskwa 1955—1956, t. I—III.
Nikolew, I—V — Nikolew N. P., Tworienija, Moskwa 1795— -1798, t I-V.
Nikolew, 1797 — [Nikolew N. P.], Oda Jego Imp. Wielicze-stwu... Pawiu Pierwomu na dieny wsiewożdielennogo Jego pribytija w Moskwu dla swiaszczennogo miropomazanija 1797 goda..., Moskwa 1797.
Nikolski, 1874 — Nikolski K., Posobije k izuczeniju ustawa 1 bogosłużenija prawosławnoj cerkwi, Petersburg 1874, wyd. 3.
Nikolski, 1885 — Nikolski K., O służbach w russkoj cerkwi, by wszy ch w prieżnich pieczatnych błogoslużebnych knigach, Petersburg 1885.
Nikon, 1795 — [Nikon Czernogorec], Kniga priepodobnogo i bogonosnogo otca naszego Nikona, igumiena Czernyja góry..., Poczajew 1795.
Nerretranders, 1964 — N0rretranders B., The Shaping of Czar-dom under Ivan Groznyj, Copemhagen 1964.
Obszczestwiennoje dwiżenije, 1905 — Obszczestwiennoje dwi-żenije w Rossii w pierwuju polowinu XIX wieka, Petersburg 1905. T. I: Diekabristy M. A. Fon-Wizin, kn. J. P. Obolenski i bar. W. I. Sztiejngiel (Statji i matieriały). Oprać. W. I. Siemiewski, W. Boguczarski, P. J. Szczego-lew.
Odeborn, 1588 — Odeborn P., Wunderbare, Erschreckliche, Unerhórte Geschichte und warhaffte Historien: Namlich, Des nechst gewesenen Grossfiirsten in der Moschkaw Joan Basilidis (auf ire Sprach Jwan Basilowitz genandt) Leben..., Górlitz 1588.
Opriedielenija, 1864 — Opriedielenija Moskowskogo Sobora 1675 g., „Prawosławnyj Sobiesiednik" 10: 1864, cz. 1.
Panczenko i Uspienski, 1983 — Panczenko A. M., Uspienski B. A., Iwan Groznyj i Piotr Wielikij: koncepcyi pierwogo monarcha, TODRL 37: 1983, s. 54—78.
Pawieł Aleppski, I—V — [Pawieł Aleppski], Putieszestwije antiochijskogo patriarcha Makarija w Rossiju w połowi-nie XVII wieka, opisannoje jego synom, archidiakonom Paiolom Aleppskim, Moskwa 1896—1900, t. I—V.
PG, I—CLXI — Patrologiae cursus completus. Series Graesa (Accur. J. P. Mignę), Parisiis 1857—1866, t. I—CLXI.
Piekarski, 1872 — [Piekarski P. P.], Istoriczeskije bumagi, sobrannyje K. I. Arseniewym (Priwiedieny w poriadok i iz-dany P. Piekarskim), Petersburg 1872 (=ORJS, tt. IX).
Pieriepiska, 1979 — Pieriepiska Iwana Groznogo s Andriejem Kurbskim, Leningrad 1979.
Pietrow, I-III — Pietrow W., Soczinienija, Petersburg [b.r.w.], t. I—III, wyd. 2.
Pietrow, 1767 — Pietrow W. P,, Oda... impieratrice Jekatierinie Aleksiejewnie... wo izjawlenije czuwstwitielniejszyja synów rossijskich radosti i iskrienniejszego błagodarienija, woz-bużdiennogo w sierdcach ich ... manifiestom ... o izbranii dieputatow k soczinieniju projekta nowogo ułożenija ..., Moskwa 1767.
Pisma i bumagi Pietra, I—XII — Pisma i bumagi Pietra Wie-likogo, Petersburg-Moskwa 1887—1977, t. I-XII.
Pisma rus. pisałielej, 1980 — Pisma russkich pisatielej XVIII
wieka (pod red. G. P. Makogonienko), Leningrad 1980. Piszczewicz, 1855 — [Piszczewicz A. S.], Zyzń A. S. Piszcze-
wicza. im samym opisannaja, 1764—1805, Moskwa 1855. Piatnicki, 1912 — Piatnicki I. K., Siekta Strannikow i jejo
znaczenije w staroobriadczestwie, Petersburg 1912, wyd. 2. PL, I—CCXXI — Patrologiae cursus completus. Series Latina
(Accur. J. P. Mignę), Parisiis 1865—1891, t. I—CCXXI. Płatom, 1801 — Płatom (Lewszyn), Riecz... Gosudariu Impiera-
toru Aleksandra Pawlowiczu ... po sowierszenii... korono-
wanija..., Moskwa 1801. Podskalsky, 1972 — Podskalsky G., Byzantinische Reichsescha-
tologie, Miinchen 1972. Poety XVIII wieka, 1—II — Poety XVIII wieka. Leningrad
1972, t. I-II. Pogoriełow, 1910 — Pogoriełow W., Czudowskaja Psaltyry XI
wieka, Petersburg 1910 (Pamiatniki staroslawianskogo ja-
zyka, t. III). Popów, 1896 — Popów K., Czin swiaszczennogo koronowanija
(istoriczeskij oczerk obrazowanija czina), „Bogosłowskij
Wiestnik" 5: 1896, t II, z. 2. Porfirjew, I—II — Porfirjew I., Istorija russkoj słowiesnosti,
Kazań 1901, t. I, II (cz. 1, 2), wyd. 4. Pozdniejew, 1961 — Pozdniejew A. W., Russkaja paniegiriczes-
kaja pieśnią w pierwoj czetwierti XVIII wieka, [w:] Issle-
dowanija i matieriały po driewnierusskoj litieraturie, Moskwa 1961. PSPiR, I—X — Polnoje sobranije postanowieni] i rasporia-
żenij po wiedomstwu prawosławnogo ispowiedanija, Petersburg 1869—1916, t. I-X. PSRL, I—XXXVIII — Polnoje sobranije russkich letopisiej,
izdawajemoje Archieograficzeskoju Komissieju, Petersburg
(Piotrograd, Leningrad) — Moskwa 1841—1963, t. I-
-XXXVIII. PSZ, I—XLV — Polnoje sobranije zakonów Rossijskoj impie-
rii [Sobranije 1-e], Petersburg 1830, t. I-XLV. Puszkin, I—XVI — Puszkin A. S., Polnoje sobranije soćzinie-
nij, Moskwa-Leningrad 1937—11949, t. I—XVI. Pypin, 1900 — Pypin A. N., Istoriczeskije oczerki: Obszczest-
wiennoje dwiżenije w Rossii pri Aleksandrie I, Petersburg
1900, wyd. 3. RIB, I—XXXIX — Russkaja istoriczeskaja bibliotieka, izda-
wajemaja Archieograficzeskoju komissijeju, Petersburg
(Piotrograd, Leningrad) 1872—1927, t. I-XXXIX. Rietkowskaja, 1963 — Rietikowskaja A. S., O pojawlenii i raz-
witii kompozicyi uOtieczestwon w russkom iskusstwie
XIV—XVI wieków, [w:] Driewnierusskoje iskusstwo XV —
naczala XVI wieka, Moskwa 1963. Rotar, 1901 — Rotar I., Jepifanij Slawiniecki, litieraturnyj
diejatiel XVII wieka, Kijew 1901. Rumiancew, 1916 — Rumiancew I., Nikita Konstantinowicz
Dobrynin ("PustoswjaU): Istoriko-kriticzeskij oczerk, Sier-gijew Posad 1916.
Russkaja prawda, I—III — Russkaja prawda (pod red. B. D. Griekowa), Moskwa-Leningrad 1940—1963, t. I-III.
Sawwa, 1901 — Sawwa W., Moskowskije cari i wizantijskije wasilewsy, Charków 1901.
Sb. RIO, I—CXLVIII — Sbornik Russkogo istoriczeskogo ob-szczestwa, Petersburg (Piotrograd) 1867—1916,1.1—CXLVIII.
Schmemann, 1954 — Schmemann A., Istoriczeskij puf prawo-slawija, New York 1954.
Szewczenko, 1954 — Sevcenko I., A Byzantine Source oj Mo-scomte Ideology, „Harvard Slavic Studies" 2: 1954.
SGCiD, I—V — Sobranije gosudarstwiennych gramot i do~ goworow, chraniaszczichsia w gosudarstwiennoj kollegii inostrannych diel, Moskwa 1813—1894, t. I—V.
Siedierbierg, 1873 — Siederbierg G., Zamietki o rieligii i nra-wach russkogo naroda, CzOIDR 27: 1873, z. 2.
Siemienow, 1893 — [Siemienow W.], Driewniaja russkaja pczela po piergamiennomu spisku, Petersburg 1893 (=ORJS t. 54, z. 4).
Sieriedonin, 1884 — Izwiestija angliczan o Rossii XVI w. (Czensler, Dżenkinsos, Randolf, Baus). Oprać. S. M. Sieriedonin, Moskwa 1884.
Simon Todorski, 1783 — Słowo w wysoczajszeje prisutstwije jeja swiaszczenniejszago impieratorskago wieliczestwa bla-goczestiwiejszyja samodierżawniejszyja wielikija gosudary-ni naszeja Jelizawiety Pietrowny, impieratricy wsieją Rossii, w wysokotorżestwiennyj dien" rożdienija jego impieratorskago wieliczestwa ... Pietra Fieodorowicza ... Propo-wiedannoje Jego Imp. Wysoczestwa pridwornym uczitie-lem Ieromonachom Simonom Todorskim w pridwornoj cerkwie w Sanktpietierburgie fiewrala 10 dnia 1743 goda, Petersburg 1743.
Simon Todorski, 1745 — Bożyje osobiennoje błagosłowienie imże wsiegda blagoslowil Bog i nynie błagosłowlajet Wsie-prieswietlejszyj dom Pietra Wielikago pierwago Impiera-tora wsieją Rossii w diert wysoczajszago brakosoczetanija Jego Imp. Wysoczestwa ... Pietra Fieodorowicza ... s Jeja Imp. Wysoczestwom ... Jekatierinoju Aleksijewnoju ... Pro-powiedannoje ... Simonom Jepiskopom Pskowskim i Narw-skim 1745 goda Awgusta 4 dnia, Petersburg 1745.
Skworcow, 1912 — Cerkownyj Sowiet i Gosudarstwiennyj Ra-zum: Opyt cerkowno-politiczeskoj chriestomatii (oprać. W. M. Skworcow). Petersburg 1912.
Smirnow, 1879 — Smirnow S. K., Istorija Moskowskoj du-chownoj akadiemii do jejo prieobrazowanija (1814—1870), Moskwa 1879.
Smirnow, 1913 — Smirnow S., Matieriały dla istorii driewnierusskoj pokajannoj discypliny, Moskwa 1913.
Smolitsch, 1964 — Smolitsch I., Geschichte der Russischen Kir-che 1700—1917, Leiden 1964, t. I.
Sniegiriew, I—II — Sniegiriew I. M., Zyzń moskowskogo mł-tropolita Platona, Moskwa 1856, t. I—II, wyd. 2.
Sokolski, 1894 — Sokolski W., O charaktierie i znaczenii Epanagogi: Oczerk iz istorii wizantijskogo prawa, „Wizan-tijskij Wriemiennik" 1: 1894.
Sokolski, 1902 — Sokolski W., Uczastije russkogo duchowieństwa i monaszestwa w razwitii jedinodierżawija i samo-dierżawija ~ w Moskowskom gosudarstwie w końce XV i pierwoj polowinie XVI w., Kijew 1902.
Sołowjew, I—XV — Sołowjew S. M., Istorija Rossii, Moskwa 1962—1966, t. I—XV.
Stiefan Jaworski, I—III — [Stiefan Jaworski], Propowiedi blażennyja pamiati Stiefana Jaworskogo, Moskwa 1804— -1805, t. I—III.
Subbotin, 1874 — Subbotin N., Istorija Biełokrynickoj ierar-chii, Moskwa 1874, t. I.
Sudiebniki, 1952, — Sudiebniki XV—XVI wieków (pod red. B. D. Griekowa), Moskwa—Leningrad 1952.
Sumarokow, 1760 —- Sumarokow A. P., K obrazu Pietra Wieli-kogo Impieratora wsieją Rossii — Prazdnoje wriemia w polzu upotrieblennoje, 1760, z. XXXII, z 21.12.1760.
Sumarokow, I—X — Sumarokow A. P., Połnoje sobranije wsiech soczinienij, Moskwa 1787, t. I—X, wyd. 2.
Swod zakonów, I, 1 — Swod zakonów Rossijskoj Impierii, Petersburg 1892, t. I, cz. 1: Osnownyje gosudarstwiennyje zakony.
Szeftel, 1978 — Szeftel M., Church and State in Imperiał Rus-sia, [w:] Russian Orthodoxy under the Old Regime, Min-neapolis 1978.
Szlapkin, 1885 — Szlaplkin J. A., W. P. Pietrow, ^karmannyj^ stichotv)oriec Jekatienny II (1736—1799), „Istoriczeskij wiestnik" 1885, Nr 11.
Szlapkin, 1891 — Szlapkin I. A., Sw. Dimitrij Rostowskij i jego wriemia (1651—1709 gg.), Petersburg 1891.
Szmurło, 1912 — Szmurło J., Piotr Wielikij w ocenkie so-wriemiennikow i potomstwa, Petersburg 1912, t. I: XVIII wiek.
Szpaków, 1912 — Szpaków A. A., Gosudarstwo i cerkow w ich wzaimnych otnoszenijach w Moskowskom gosudarstwie. Carstwowanije Fiedora Ioannowicza. Uczrieżdienije pa-triarszestwa w Rossii [Issledowanije i prilożenije w 2-ch czastiach], Odessa 1912.
Sztielin, 1787 — Podlinnyje aniekdoty Pietra Wielikogo sły-szannyje iz ust znatnych osób w Moskwie i Sanktpietier-burgie, izdannyje w swiet Jakowom fon Stielinom..., Moskwa 1787, wyd. 2.
Szylder, I—IV — Szylder N. K, Impierator Aleksandr Pier-wyj: Istoriko-biograficzeskij oczerk, Petersburg 1904—1905, t. I—IV, wyd. 2.
Szylder, 1901 — Szylder N. K., Impierator Pawiel Pierwyj: Istoriko-biograficzeskij oczerk, Petersburg 1901.
Szylder, 1903, I-II - Szylder N. K., Impierator Nikołaj Pierwyj: Jego żyzń i carstwowanije, Petersburg 1903, t. I—II.
Szyszkow, 1868 - [Szyszkow A. S.], Zapiski admirała A. S. Szyszkowa [za pieriod s 15 marta 1824 g. po 12 diekabria 1826 g. (Publikacyja O. Bodjanskogo), CzOIDR 22: 1868, z. 3.
Tatarski, 1886 — Tatarski I., Simieon Połocki (jego żyzń i diejatielnosf): Opyt issledowanija iz istorii proswieszcze-nija i wnutrienniej cerkownoj żyzni wo wtoruju połowinu XVII wieka, Moskwa 1886.
Tatiszczew, I—V - Tatiszczew W. N., Istorija rossijskaja s samych driewniejszych wriemien, [Moskwa-Petersburg] 1768—1848, t. I—V.
Tichomirow, 1961 — [Tichomirow M. N.], Mierilo prawiedno-je po rukopisi XIV wieka, Moskwa 1961.
Tołstoj A., I—IV — Tołstoj A. K., Połnoje sobronije soczinienij, Petersburg 1907—1908, t. I-IV.
Tołstoj L., I—XV — Tołstoj L. N., Połnoje sobranije chudożes-twiennych proizwiedienij (pod red. K. Chałabajewa i B. Ejchenbauma), Moskwa-Leningrad 1928—1930, t. I—XV.
Undolski, 1886 — Undolski W. M., Otzyw patriarcha Nikona ob ułożenii caria Aleksieja Michajłowicza, „Russkij Archiw" 23: 1886, t. II, s. 605—620.
Uspienski, 1982 — Uspienski B. A., Car9 i samozwaniec: sa-mozwanczestwo w Rossii kak kulturno-istoriczeskij fieno-mien, [w:] Chudożestwiennyj jazyk sriedniewiekowja, Moskwa 1982, s. 201—235.
Uspienski, 1982a — Uspienski B. A., Fiłołogiczeskije razyska-nija w obłasti sławianskich driewnostiej (rielikty jazyczest-wa w wostocznoslawianskom kultie Nikołaja Mirlikijskogo), Moskwa 1982.
Ustriałow, I—IV, VI — Ustriałow N. G., Istorija carstwowa-nija Pietra Wielikogo, Petersburg 1858—1859, t. I—IV, VI.
Ustriałow, 1859, I—II — Ustriałow N., Skazanija sowriemien-nikow o Dimitrii Samozwance, Petersburg, t. I—II, wyd. 3.
Vegetius, 1885 — Vegetius F. R., Epitoma rei militaris, Lipsiae 1885.
Vernadsky, 1928 — Vernadsky G. V., Die kirchlich — poli-Usche Lehre der Epanagoge und ihr Einfluss auf das rus-sische Leben im XVII. Jahrhundert, „Byzantinisch-Neu-griechische Jahrbiicher" 6: 1928, z. 1—2.
Vodoff, 1978 — Vodoff W., Remarąues sur la valeur du termę xtsarv appliąuś aux princes russes avant le milieu du XVe siecle, „Oxford Slavonic Papers" 25: 1978.
Voltaire, I—LII — Voltaire F. M. A., Oeuvres completes, Ed. L. Moland, Paris 1877—1885, t. I-LII. .
Waldienbierg, 1916 — Waldienbierg W., Driewnierusskije uczenija o priediełach carskoj własti, Piotrograd 1916.
Waldienbierg, 1926 — Waldienbierg W., Nastawlenije pisatiela VI w. Agapita w russkoj pismiennosti, „Wizantijskij Wrie-miennik" 33: 1926, s. 27—34.
Waldienbierg, 1929 — Waldienbierg W., Poniatije o tirannie
w driewnierusskoj litieraturie w srawnienii s zapadnoj,
„Izwiestija po russkomu jazyku i słowiesnosti" 1929, t. II. Wasil^ewski, 1881 — Wasiljewski W, Sowiety i rcsskazy wi-
zantijskogo bojarina XI wieka, ŻMNP 47: 1881. Wierchowskoj, I-II — Wierchowskoj P. W., Uczrieżdienije
Duchownoj Kollegii i Duchownyj Riegłamient, Rostow 1916,
t. I-II. Wittram, I—II — Wittram R., Peter I. Czar und Keiser. Zur
Geschichte Peters des Grossen in seiner Zeit, Gottingen
1964, t. I-II. Wiaziemski, I—XII — Wiaziemski P. A., Połnoje sobranije
soczinienij, Petersburg 1878—1896, t. I-XII. Wlasf samodierżawnaja, 1906 — Własf samodierżawnaja po
uczeniju słowa Bożyja i Prawosławnoj Russkoj Cerkwi,
Moskwa 1906. Wnutriennyj byt, I—II — Wnutriennyj byt Russkogo gosu-
darstwa s 17-go diekabria 1740 g. po 25-e nojabria 1741 g.,
po dokumientam, chraniaszczimsia w Moskowskom Archi-
wie Ministierstwa Justicyi, Moskwa 1880—1886, t. I—II. Wojtowicz, 1977 — Wojtowicz N. T., Barkalabauska letapisr
Mińsk 1977. Woskriesienski, 1894 — Woskriesienski G. A., Pridwornaja
i akadiemiczeskaja propowied? w Rossii połtorasta let nazadr
Moskwa 1894. Zachariae, 1852 — Zaohariae von Ligenthal, Collectio librorum
iuris graeco-romani ineditorum. Ecloga Leonis et Constan-
tini, Epanagoge Basilii, Leonis et Alexandri, Lipsiae 1852. Ziengier, 1934 — Ziengier T., Nikolaj I — Hedaktor Puszkina,
Moskwa 1934 (Litieraturnoje Nasledstwo, t. 16/18). Zolnikowa, 1981 — Zolnikowa N. D., Sosłownyje problemy w&
wzaimootnoszenijach cerkwi i gosudarstwa w Sibiri
(XVIII w.), Nowosibirsk 1981. ZORSA, II — Zapiski Otdielenija russkoj i slawianskoj ar-
chieołogii imp. Russkogo archieołogiczeskogo obszczestwa,
Petersburg 1861, t. II. Zyzyfkin, I-III — Zyzykin M. W., Patriarch Nikon: Jego gor
sudarstwiennyje i kanoniczeskije idiei, Warszawa 1931—
-1939, t. I—III. Żewachow, I—II — Żewachow N. D., Wospominanija, Nowyj
Sad 1928, t. I—II. ŻmaMn, 1882 — Żmakin W., Odin iz litieraturnych pamiatni-
kow XVI w., ŻMNP 48: 1882, z. 221. Żmakin, 1885 — Żmakin W., Innokientij, jepiskop pienzienskij
i saratowskij: Biograficzeskij oczerk, Petersburg 1885. Żukowski, I—XII — Żukowski W. A., Połnoje sobranije soczinienij, Petersburg 1902, t. I—XII. Zurnały i protokoły, I—II — Zurnały i protokoły zasiedanif
Wysoczajsze uczrieżdiennogo Priedsobornogo Prisutstwija,
Petersburg 1906, t. I—II. Żywow, 1981 — Żywow W. M., Koszczustwiennaja poezyja
w sistiemie russkoj kultury końca XVIII — naczała XIX w.r [w:] Uczennyje zapiski Tartuskogo uniwiersitieta, 1981, z. 546, s. 56—91.
Żywow, 1982 — Żywow W. M., xMistagogijav Maksima Ispo-wiednika i razwitije wizantijskoj tieorii obraza, [w:] Chu-dożestwiennyj jazyk sriedniewiekowja, Moskwa 1982, s. 108—127.
Żywow [w druku] — Żywow W. M., Istorija russkogo prawa kak Ungwo-siemioticzeskaja problema.
Żywow i Uspienski, 1983 — Uspienski B. A., Żivov V. M., Zur Spezifik des Barock in Russland, [w:] Slavische Barock-literatur, Miinchen 1983, t. II.
Żywow i Uspienski, 1984 — Żywow W. M., Uspienski B. A., Mietamorfozy anticznogo jazyczestwa w istorii russkoj kultury XVII—XVIII ww., [w:] Anticznosf w kutturie i iskus-stwie posledujuszczych wieków, Moskwa 1984.
CGADA — Centralnyj Gosudarstwienmyj Archiw Driewnich Aktów
CzOIDR — Cztienija w Obszczestwie Istorii 1 Driewnosti Ros-sijskich pri Mosikowskom Uniwiersitietie
GBL - Gosudarstwiennaja Bibliotieka SSSR im. W. I. Lenina
GPB — Gosudarstwiennaja Publicznaja Bibliotieka im. M. E„ Sałtykowa-Szczedrina
ORJS — Otdielenije Russkogo Jazyka i Słowiesnosti imp. Akadiemii Nauk
PDPI — Pamiatniki Driewiniej Pismiennosti i Iskusstwa
TODRL — Trudy Otdieła iDriewnierusskoj Litieratury
ŻMNP — Żurnał Ministierstwa Narodnogo Proswieszczenija



WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ


WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ


WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ


WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ


WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ


WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ


WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ


WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ


Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.