W swej książce Autor zajmuje się tematyką przemian ustrojowych i funkcjonalnych, jakim stale podlega współczesny samorząd terytorialny. Zwraca przy tym szczególną uwagę na zasadnicze reformy strukturalne dokonywane w polskim samorządzie terytorialnym w latach 1998 - 2009. W wydaniu uwzględniono aktualne zagadnienia dotyczące finansów komunalnych, nowej regulacji pozycji prawnej pracowników samorządowych, jawności działania samorządu terytorialnego i dostępu do informacji publicznej, ograniczeń antykorupcyjnych. Szczegółowo omówiona została również pozycja prawna miasta na prawach powiatu. Autor ukazuje polski samorząd terytorialny na tle europejskim, zwracając szczególną uwagę na kwestię regionalizmu.

Wykaz skrótów
Wstęp
Rozdział pierwszy
Pojęcie i istota samorządu terytorialnego
1. Wprowadzenie
2. Podmiot samorządu
3. Przedmiot samorządu
4. Zadania samorządu
5. Nadzór nad samorządem
6. Samorząd a autonomia
Rozdział drugi
Kształt oraz funkcjonowanie polskiej administracji terenowej w latach 1[zasłonięte]918-19
1. Organy administracji rządowej o kompetencjach ogólnych
2. Pojęcie i istota samorządu terytorialnego
3. Samorząd terytorialny w Polsce lat 1[zasłonięte]918-19
Rozdział trzeci
Samorząd terytorialny w polskich konstytucjach
1. Okres 1[zasłonięte]918-19
2. Okres 1[zasłonięte]944-19
3. Okres 1[zasłonięte]990-19
A. Podmiot samorządu
B. Przedmiot samorządu
C. Zadania samorządu terytorialnego
D. Nadzór nad samorządem terytorialnym
Rozdział czwarty
Struktura organizacyjna gminy
1. Koncepcja gminy samorządowej
2. Formy demokracji bezpośredniej
A. Konsultacje
B. Referendum gminne
3. Organy gminy
A. Rada gminy
Status prawny radnego
Organizacja wewnętrzna rady gminy
Sesje rady
Komisje
Odwołanie rady gminy przed upływem kadencji
B. Wójt (burmistrz, prezydent miasta
Odwołanie wójta przed upływem kadencji
Odwołanie wójta przed upływem kadencji z powodu nieudzielenia absolutorium
Odwołanie wójta przed upływem kadencji z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium
Inne przyczyny wygaśnięcia mandatu wójta
Skarbnik gminy
Urząd gminy
Inne jednostki organizacyjne
4. Jednostki pomocnicze gmin
A. Sołectwo
B. Dzielnica (osiedle)
5. Klasyfikacja zadań rady gminy
A. Kompetencje ustrojowe i organizacyjne
B. Kompetencje gospodarczo-majątkowe
C. Kompetencje finansowe
D. Kompetencje administracyjne
E. Kompetencje lokalno-porządkowe
F. Nadawanie honorowego obywatelstwa gminy
G. Stanowienie aktów prawa miejscowego
H. Kompetencje kontrolne i nadzorcze
I. Kompetencje procesowe
Rozdział piąty
Ustrój powiatu
1. Koncepcja powiatu samorządowego
2. Formy demokracji bezpośredniej
A. Konsultacje
B. Wybory
C. Referendum powiatowe
3. Organy powiatu
A. Rada powiatu
Status prawny radnego
Organizacja wewnętrzna rady powiatu
B. Zarząd powiatu
Starosta
Sekretarz i skarbnik powiatu
Starostwo powiatowe
Jednostki organizacyjne powiatu, powiatowe służby, inspekcje i straże
Rozdział szósty
Miasto na prawach powiatu
Struktura organizacyjna miasta na prawach powiatu
1. Uwagi ogólne
2. Koncepcja miasta na prawach powiatu
Upodmiotowienie miasta na prawach powiatu
Osobowość prawna
Zadania miasta na prawach powiatu
Statut
Nadzór
Formy demokracji bezpośredniej
Organy miasta na prawach powiatu
A. Rada miasta na prawach powiatu
Zadania rady miejskiej
Tryb podejmowania uchwał
Status prawny radnego
Prezydent miasta na prawach powiatu
Urząd miejski
Inne jednostki organizacyjne
Jednostki pomocnicze miasta na prawach powiatu
Formy współdziałania miasta na prawach powiatu
Rozdział siódmy
Struktura organizacyjna województwa samorządowego
1. Region samorządowy
2. Pojęcie regionu
3. Europejska Karta Samorządu Regionalnego (EKSR)
4. Region w ujęciu Unii Europejskiej
5. Koncepcja województwa samorządowego
6. Formy demokracji bezpośredniej
7. Organy samorządu województwa
A. Sejmik województwa
Organizacja wewnętrzna sejmiku województwa
Pozycja prawna radnego
B. Zarząd województwa
Marszałek województwa
Skarbnik województwa
8. Administracja zespolona
Rozdział ósmy
Zasada jawności i dostęp do informacji publicznej
1. Jawność działania władz publicznych i dostęp do informacji publicznej w prawie międzynarodowym
2. Prawo do informacji w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
3. Zasada jawności w ustawie o dostępie do informacji publicznej
A. Pojęcie informacji publicznej
Informacje szczególne podlegające udostępnieniu
B. Podmioty zobowiązane do udostępniania informacji publicznej
C. Formy udostępniania informacji publicznej
D. Ograniczenia jawności działania władz publicznych
E. Środki prawne służące w razie odmowy udzielenia informacji publicznej
4. Zasada jawności działania organów samorządu terytorialnego
A. Reguły ogólne
B. Zasada jawności podejmowania uchwał
C. Jawność gospodarki finansowej
D. Jawność aktów prawa miejscowego
E. Oświadczenia majątkowe
5. Uwagi końcowe
Rozdział dziewiąty
Pracownicy samorządowi
1. Pojęcie pracownika i pracodawcy samorządowego
2. Rodzaje stosunków pracy pracowników samorządowych oraz nawiązanie stosunku pracy w samorządzie terytorialnym
3. Dobór kandydatów do pracy w jednostkach samorządowych
4. Zmiana stosunku pracy pracownika samorządowego
5. Zawieszenie stosunku pracy pracownika samorządowego
6. Rozwiązanie i wygaśnięcie stosunku pracy pracownika samorządowego
7. Obowiązki pracownika samorządowego
8. Uprawnienia pracownika samorządowego
Rozdział dziesiąty
Ograniczenia antykorupcyjne dotyczące funkcjonariuszy samorządowych
1. Wprowadzenie
2. Przyczyny korupcji
3. Przepisy antykorupcyjne w samorządzie terytorialnym
4. Ograniczenia dotyczące radnych
A. Zakaz łączenia mandatu radnego z innymi funkcjami
B. Zakaz zawierania umów z radnymi
C. Zakaz podważania zaufania wyborców i nadużywania sprawowanej funkcji
D. Ograniczenia dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej
E. Zakaz uczestniczenia we władzach spółek handlowych
F. Zakaz posiadania akcji lub udziałów
G. Wyłączenie z głosowania w sprawie dotyczącej interesu prawnego radnego
5. Ograniczenia dotyczące pozostałych funkcjonariuszy samorządowych
A. Zakazy wynikające z ustawy antykorupcyjnej
B. Zakazy wynikające z ustaw samorządowych
C. Zakazy i ograniczenia wynikające z ustawy o pracownikach samorządowych
6. Instrumenty służące ocenie i kontroli funkcjonariuszy samorządowych
A. Oświadczenia majątkowe
B. Inne oświadczenia
C. Rejestr korzyści
Rozdział jedenasty
Formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego
1. Związki międzygminne i związki powiatów
A. Organizacja związku
B. Kompetencje organów związku
Mienie związku
2. Stowarzyszenia gmin, powiatów i województw
3. Porozumienia
4. Partnerstwo publiczno-prywatne
5. Kontrakt wojewódzki
Rozdział dwunasty
Zadania samorządu terytorialnego
1. Podział zadań samorządu
2. Zadania własne
3. Zasada monizmu zadaniowego
4. Koncepcja podziału zadań samorządu we współczesnym ustawodawstwie polskim
A. Gmina
B. Powiat
C. Województwo
Rozdział trzynasty
Akty prawa miejscowego samorządu terytorialnego
1. Pojęcie prawa miejscowego
2. Miejsce aktów prawa miejscowego w hierarchii źródeł prawa
3. Rodzaje aktów prawa miejscowego samorządu terytorialnego
4. Akty normatywne stanowione przez organy samorządu terytorialnego
A. Gminne akty prawa miejscowego
B. Akty prawa miejscowego stanowione przez powiat
C. Akty prawa miejscowego stanowione przez województwo
D. Hierarchia aktów prawa miejscowego samorządu terytorialnego
5. Procedura uchwałodawcza
A. Przygotowanie projektu uchwały
B. Postępowanie z projektem uchwały na sesji rady (sejmiku)
C. Promulgacja i wejście uchwały w życie
Rozdział czternasty
Dochody jednostek samorządu terytorialnego
1. Pojęcie dochodów jednostek samorządu terytorialnego i ich klasyfikacja
A. Źródła dochodów gminy
B. Zasady ustalania i gromadzenia dochodów
C. Kompetencje gminy w zakresie kształtowania dochodów własnych
2. Ustalanie stawek podatków i wysokości opłat lokalnych oraz udzielanie ulg i zwolnień
3. Samoopodatkowanie mieszkańców
4. Pozyskiwanie środków o charakterze zwrotnym (przychodów)
5. Uzyskiwanie dochodów z gospodarowania mieniem
6. Ustalanie opłat i cen za usługi związane z eksploatacją obiektów i urządzeń użyteczności publicznej
7. Subwencja ogólna
A. Część oświatowa subwencji ogólnej
B. Część wyrównawcza subwencji ogólnej
C. Część równoważąca subwencji ogólnej
8. Podatki lokalne
A. Podatek od nieruchomości
B. Podatek od środków transportowych
C. Podatek rolny
D. Podatek leśny
E. Karta podatkowa
F. Podatek od spadków i darowizn
G. Podatek od czynności cywilnoprawnych
9. Opłaty lokalne
A. Opłata targowa
B. Opłata miejscowa i uzdrowiskowa
C. Opłata skarbowa
D. Opłata z tytułu posiadania psów
E. Opłata adiacencka
F. Opłata eksploatacyjna
10. Zmiany w systemie finansowania jednostek samorządu terytorialnego wprowadzone ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
Rozdział piętnasty
Mienie gmin, powiatów i województw samorządowych
1. Pojęcie mienia samorządowego
2. Pochodzenie mienia gminnego
A. Przejęcie mienia
B. Nabycie mienia
3. Pochodzenie mienia powiatów i województw samorządowych
4. Zarządzanie mieniem samorządowym
A. Pojęcie zarządzania mieniem samorządowym
B. Zasady zarządzania mieniem samorządowym
Zasada samodzielności
Zasada szczególnej staranności
5. Oświadczenia woli
6. Działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego
A. Pojęcie działalności gospodarczej
B. Formy prowadzenia działalności gospodarczej przez samorząd terytorialny
Komunalny zakład budżetowy
Spółki prawa handlowego
Powierzenie zadań z zakresu gospodarki komunalnej
Formy szczególne
C. Uwagi końcowe
Rozdział szesnasty
Nadzór nad samorządem terytorialnym
1. Cele, funkcje i kryteria nadzoru
A. Cele nadzoru
B. Funkcje nadzoru
Funkcja strzeżenia prawa
Funkcja ochronna i wspierająca
C. Kryteria nadzoru
2. Organy nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego
A. Struktura organów nadzorczych w Polsce międzywojennej
B. Modele strukturalne nadzoru w krajach Europy Zachodniej
C. Współczesna polska struktura nadzoru
3. Środki nadzoru
A. Środki informacyjno-doradcze
B. Środki korygujące
Zatwierdzenie, uzgodnienie, zaopiniowanie
C. Wstrzymanie wykonania uchwały
D. Stwierdzenie nieważności
E. Wykonalność a prawomocność rozstrzygnięć nadzorczych
F. Zarządzenie zastępcze
G. Środki personalne
H. Nadzór nad wykonywaniem zadań zleconych
I. Wstrzymanie wykonania uchwały (zarządzenia)
J. Uchylenie uchwały i wydanie zarządzenia zastępczego
K. Sądowa kontrola rozstrzygnięć nadzorczych