TOWAR FIRMY;

Mil Mi-8

W maju 1960 r. zespołowi Mi­chaiła Mila polecono opracowanie dwóch nowych śmigłowców: Mi-2 dla zastąpienia Mi-1 oraz Mi-8 dla zastąpienia Mi-4. Ich cechą chara­kterystyczną miało być użycie silni­ków turbinowych, mniejszych i lżej­szych niż silniki tłokowe o tej samej mocy (pierwszym w ZSRR śmi­głowcem z napędem turbinowym był Mi-6, dla Iżejszych śmigłowców nie było na razie silników turbino­wych odpowiedniej mocy). Począt­kowy zamysł był taki, aby na Mi-1 i Mi-4 po prostu zamienić silnik tło­kowy na turbinowy, nie ruszając po­zostałej konstrukcji. W obu przy­padkach okazało się to jednak nie­możliwe.

Początkowy wariant Mi-8, wy­konany w wersji pasażerskiej i oz­naczony W-8 (izdielije80) miał je­den silnik turbinowy AI-24W kon­strukcji Aleksandra Iwczenki (mo­dyfikacja silnika od samolotu An­24). Wirnik główny i ogonowy, układ przenoszenia mocy oraz tylna część kadłuba śmigłowca zostały przejęte bez zmian z Mi-4. Pier­wszy z dwóch zbudowanych proto­typów jednosilnikowego W-8 wy­startował 24 czerwca 1961 r., a w dwa tygodnie później został zade­monstrowany publicznie podczas pokazów na lotnisku Tuszyno w Moskwie (w NATO otrzymał nazwę Hip-A).

Pół roku wcześniej, w styczniu 1961 r. siły powietrzne rozpatrywa­ły projekt wojskowej, transporto­wo-desantowej wersji W-8. Zama­wiający zażądali od konstruktorów zwiększenia ładowności śmigłow­ca, czyli tym samym założenia mocniejszego zespołu napędowe­go i nowej przekładni. Równocześ­nie nalegali na dwusilnikowy układ śmigłowca, zapewniający większe bezpieczeństwo w przypadku awa­rii. Analizy możliwych rozwiązań pokazały, że nie da się wykonać tego zadania za pomocą modyfika­cji któregoś z istniejących silników, dlatego zamówiono nowy silnik tur­binowy w zespole Siergieja Izotowa (wtedy nosił on nazwę OKB-117, stąd i nazwa silnika TW2-117, TW od: turbowintowol). S. Izotow opra­cował także nową przekładnię główną dla śmigłowca. Silnik TW2­117 miał zbliżone do zachodnich odpowiedników jednostkowe zuży­cie paliwa, ale był od nich cięższy. Tym niemniej był i tak nieporówna­nie lżejszy od silnika tłokowego ASz-82W ze śmigłowca Mi-4: przy tej samej mocy maksymalnej 1700 KM masy silników wynosiły odpo­wiednio 1070 kg i 335 kg (a wiado­mo, że każdy kilogram zaoszczę­dzony na masie silnika pozwala, przy zadanym ładunku użytecz­nym, zmniejszyć masę startową śmigłowca o 3-4 kg).

2 sierpnia 1962 r. nowy wariant W-8A (w NATO Hip-B) po raz pier­wszy oderwał się od ziemi, a 17 września 1962 r. pilot doświadczal­ny N. Leszyn wykonał na nim pier­wszy lot. W trakcie prób tej wersji śmigłowca wprowadzano kolejne ulepszenia, m. in. w układzie stero­wania, by wreszcie 9 października 1963 r. rozpocząć próby zakładowe śmigłowca z nowym pięciołopato­wym wirnikiem nośnym. Ten wa­riant został ostatecznie przedsta­wiony do prób państwowych, które zakończył 3 listopada 1964 r. Pod koniec 1965 r. w zakładzie w Kaza­niu powstały pierwsze śmigłowce seryjne, nazwane Mi-8. Później produkcję uruchomiono także w za­kładzie w Ułan-Ude.

Mi-8 pobił kilka światowych re­kordów lotniczych, m. in. zasięgu w locie po trasie zamkniętej 2464 km oraz średniej prędkości 203 km/h na trasie o długości 2000 km.

Mi-8 produkowany był w dwóch podstawowych wersjach: pasażer­skiej Mi-8P (prototyp W-8AP) oraz transportowej Mi-8T (prototyp W­BAT). Różnią się one głównie spo­sobem urządzenia kabiny ładunko­wej. W wersji pasażerskiej można przewozić 28 ludzi; wersja transpo­rtowa , użytkowana przede wszy­stkim przez wojsko, zabiera 24 żoł­nierzy z uzbrojeniem, może prze­wozić ładunki o masie do 4000 kg wewnątrz ładowni lub 3000 kg na zaczepie zewnętrznym. Z zewnątrz podstawowe wersje Mi-8 odróżnić można po oknach w ładowni: pasa­żerski Mi-8P ma okna prostokątne, zaśtransportowy Mi-ST-okrągłe. W kodzie NATO obie te wersje no­szą nazwę Hip-C.

Zarówno Mi-8T jak i Mi-SP mo­gą być użytkowane w wariancie sa­nitarnym dla 12 rannych (chorych) lub w wariancie dźwigowym. Na zewnętrznym zaczepie pod Mi-8 można również podwieszać gumo­wy zbiornik na około 2000 litrów wody służącej do gaszenia poża­rów lub aparaturę rolniczą do roz­sypywania lub rozpylania chemika­liów. W 1980 r. na podstawie Mi-8P powstał Mi-8PA z silnikami TW2­117F, na zamówienie Japonii.

Kabinę ładunkową Mi-8, zarów­no wersji P jak i T, można luksuso­wo urządzić dla 7-11 osób (wersja Mi-8S lub Mi-8PS, salon). Wiele egzemplarzy Mi-8S (PS) użytko­wanych jest w wojsku jako śmi­głowce dyspozycyjne dla dowód­ców różnych szczebli.

W 1968 r. Mi-8 przystosowano do wykonywania zadań szturmo­wych. Po bokach Mi-8T stand­ardowo montowane są kratownice z belkami do podwieszania czte­rech wyrzutni UB-1 6-57UD, każda z szesnastoma rakietami niekie­rowanymi S-5, lub bomb. W kabi­nie załogi zainstalowano celownik. Ściśle rzecz biorąc, ta wersja nosi oznaczenie Mi-8TW (woorużon­nyj, uzbrojony), jednakże po­wszechnie stosuje się zwykłą na­zwę Mi-8T.

W 1975 r. powstała kolejna, zna­cznie silniej uzbrojona wersja Mi­STB (w NATO Hip-E). Otrzymała ona uzbrojenie składające się z sześciu wyrzutni UB-32 (po 32 ra­kiety S-5 w każdej) oraz czterech przeciwpancernych kierowanych pocisków rakietowych 9M17P Skorpion systemu Falanga. Wprzodzie kadłuba umieszczono sta­nowisko z karabinem maszyno­wym A-12,7 kal. 12,7 mm (zapas 700 nabojów), obsługiwanym przez technika pokładowego. Eks­portowa wersja Mi-8TBK, w NATO Hip-F, otrzymała zamiast czterech rakiet 9M17P sześć mniejszych, naprowadzanych przewodowo 9M14M Malutka. Śmigłowiec ten był użytkowany przez lotnictwo NRD (39 sztuk) oraz Nikaragui.

Prototyp W-8 z jednym silnikiem AI-24W oraz przekładnią i czterołopatowym wirnikiem od Mi-4. (Archiwum); Mi-BTBK przenoszący sześć mniejszych rakiet Ma/utka zamiast czterech Skor­pion (prowadnice zamontowane u gory wysięgnika) oraz sześć wyrzutni UB-32, podwieszonych pod wysięgnikiem.

Mi-8TW lotnictwa polskiego uzbrojony w cztery wyrzutnie UB-16-67.

Kratownica zzawieszonymi na niej belkami uzbrojenia i wyrzutniami UB-16-67; Dtwarte tylne drzwi do ładowni Mi-8; Wysięgnik na uzbrojernie śmigłowca Mi-8T8, a na nim trzy wyrzutnie UB-32z rakietami niekierowanymi oraz dwie prowadnice d/a rakiet przeciwpancernych Skorpion.

Oprócz przedstawionych wyżej wersji Mi-8, użytkowanych w większej liczbie, istnieją liczne wyspecjalizowane modyfikacjewojskowe, np. latające stanowiska dowodzenia i śmigłowce walki radioelek­tronicznej. Dla zaznajomienia się z nimi odsyłam do innych rozdziałów.

Śmigiowiec Mi-8T może być stosowany do układania min. W tym celu wewnątrz ładowni monto­wane jest urządzenie WMR-2, mieszczące dwa rzędy po 20 kaset, każda kaseta zawiera pięć min przeciwpancernych bądź przeciw­piechotnych (czyli łącznie 200 min). Miny układane są w terenie za po­mocą podajnika wysuniętego przez tylne drzwi ładowni, taśma podajni­kajest napędzana przez dwa silniki elektryczne. Układanie min jest możliwe z wysokości do 50 m. Wcześniejszym modelem śmigłow­cowego urządzenia do układania min jest WMR-1 (64 miny), zbudo­wane oryginalnie dla śmigłowca Mi-4, ale później dostosowane tak­że do Mi-8.

Innym wariantem jest Mi-8BT (buksir trałow), przeznaczony do rozminowywania terenu, powstały w 1974 r. Z roku 1977 pochodzi wersja Mi-8TZ (topliwo-zaprawszczik) służąca do dostarczania paliwa na wysunięte pozycje. W składzie Zachodniej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej bazującej w NRD, w 113. samodzielnej eska­drze śmigłowców w Sperenbergu znajdował się też jeden śmigłowiec Mi-8K. Od zwykłego Mi-8T różni się on prostokątnym lukiem wycię­tym w tylnych drzwiach ładowni. Najprawdopodobniej jest to śmigło­wiec służący do rozpoznania i ko­rygowania ognia (K znaczy korrektirowszczik?), a przez tylne wycięcie wysuwany jest obiektyw dużego lotniczego aparatu fotograficzne­go. Istnieje także wersja rozpo­znawcza Mi-8R.

Mi-8TG to śmigłowiec z dwoma silnikami TW2-117TG przystosowany do pracy na ciekłym metanie oraz zwykłym paliwie lotniczym, a

także na dowolnej ich mieszance. Wykonał on pierwszy lot w 1987 r., jako pierwszy w świecie śmigłowiec z takim napędem. Wszystkie dane Mi-8TG odpowiadają stand­ardowemu śmigłowcowi Mi-ST, je­dynie masa ładunku przewożone­go na zadaną odległość jest o 100­150 kg mniejsza, z powodu wię­kszej masy paliwa. Z zewnątrz Mi­8TG można odróżnić od Mi-8T po bocznych zbiornikach paliwa o zna­cznie większej średnicy.

Mi-8 jest śmigłowcem długowiecznym, jego produkcja w wersji Mi­8AT z silnikami TW2-117 trwa na­dal w zakładzie w Ułan-Ude. Wer­sja Mi-8MT, inaczej Mi-17 (omówiona oddzielnie) z silnikami TW3­117 jest produkowana zarówno w Ułan-Ude, jak i w Kazaniu. Do dziś zbudowano około 9000 śmigłow­ców wszystkich modyfikacji (1/3 w Ułan-Ude i 2/3 w Kazaniu), na eks­port wysłano 2100 śmigłowców do 55 państw świata (w tym 1290 Mi-8 oraz 810 Mi-17).

Pierwszym znaczącym przykładem wojennego wykorzystania Mi­8 była wojna bliskowschodni 1[zasłonięte]973-19 r. W składzie lotnictwa Syrii była grupa śmigłowców Mi-8T (w wariancie tropikalnym Mi-8TS, tropiczeskij suchol), wykorzystywanych do desantowania, transportu, ewakuacji zestrzelonych pilotów, prowadzenia rozpoznania. Zada­nia te wykonywane były w dzień w dobrych warunkach pogodowych, w locie na skrajnie małej wysokości 10-20 m.

Później Mi-8 brały udział w pierwszej fazie wojny w Afganistanie, ale szybko zostały wyparte przez Mi-8MT z mocniejszymi silnikami. Uczestniczyły także, wraz z Mi-17 (Mi-8MT) w walkach w Angoli, Cza­dzie, Mozambiku, Nikaragui, w woj­nie Iraku z Iranem oraz Etiopii z Somalią. W niektórych krajach śmi­głowiec samodzielnie modyfikowa­no, np. w Egipcie na wloty powietrza Mi-8T zakładano angielskie separatory zanieczyszczeń, w Finlandii Mi-8T wyposażono w radar nawigacyjno-pogodowy.

CHARAKTERYSTYKA ŚMIGŁOWCA Mi-8.

Załoga. Trzech lotników: dwaj pilo­ci siedzą w kabinie z przodu kadłuba, mechanik ma odchylane sie­dzenie w przejściu między kabiną pilotów i ładownią.

Zespółnapędowyi układ przenoszenia mocy. Napęd śmigłowca Mi-8 ostatnich serii stanowią dwa silniki turbinowe TW2-117AG (po­przednio TW2-117A)