WYKAZ ILUSTRACJI ZAWARTYCH W ALBUMIE
Przy każdej pozycji podane zostało źródło, z którego zaczerpnięto ilustrację, przy schema-iacfo __ ich autor. Używane w wykazie skróty objaśnione zostały w „Spisie ważniejszych
źródeł11.
PRZEMIANY W ORGANIZACJI WOJSKA
str. Dyskutujące rycerstwo. (Drzeworyt) — Muzeum Narodowe w Warszawie . 35
Kawaleria w walce. (Drzeworyt) — Bielski, Kronika świata, k. 133 v.......35
Opis wypadków z r. 1454. (Druk) — Bielski, Kronika polska, s. 403........37
Opis wypadków z r. 1537. (Druk) — Bielski, Kronika polska, s. 577........38
,.List przypowiedni11 z r. 1471. (Rękopis) - AGAD, Dział I nr 5107........39
Kazimierz Jagiellończyk na czele oddziału wojsk. (Kopia malowidła ściennego z połowy
XV w. w kościele Brygidek w Lublinie — Muzeum Narodowe w Warszawie. . 40—41
,.List przypowiedni11 z r. 1472 (Rękopis) — AGAD, Dział I nr 5124.......40—41
Mapa rozmieszczenia oddziałów „obrony potocznej11 na początku XV w. Opracował
Janusz Sikorski....................42
Bitwa. (Odlew płaskorzeźby z nagrobka hetmana Jana i jego syna Jana Krzysztofa Tarnowskich z katedry w Tarnowie, prawdopodobnie dłuta Alberta Kuszczyca —- druga połowa XVI w.) — Muzeum Narodowe w Warszawie. . .....43
Bitwa z wojskami cesarskimi. (Drzeworyt) — Bielski, Kronika polska, s. 100..... 44
„Wybraniec11 z muszkietem i szablą. (Reprodukc ja) J. Gerlach, Chłopi w obronie Rzeczypospolitej, Lwów 1939, po s. 80................45
„Wybraniec11 z muszkietem i siekierką. (Reprodukcja) —- j. w., po s. 128......45
Dziesiętnik piechoty wybranieckiej z dardą. (Reprodukcja) — j. w-, po s. 96.....45
Schemat organizacji dowodzenia wojsk Rzeczypospolitej w XVIZXVI1 w. — Opracował
Janusz Sikorski . ...............46—47
PIŚMIENNICTWO WOJSKOWE
Andrzej Frycz Modrzewski, Commentariorum de Republica emendanda libri quinque. Kraków 1551. - Karta tytułowa . . . . . . ..........49 i 51
Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej księgi czwore. Tłumaczenie Cypriana Bazylika. Łosk 1577. - Karta tytułowa............51
Jan Tarnowski, Consilium rationis bellicae. Tarnów 1558. - Karta tytułowa.....52
Marcin Bielski, Sprawa rycerska. Kraków 1569. -- Karta tytułowa........ 53
277
Stanisław Sarnicki, Księgi hetmańskie. Rękopis Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie nr
171. _ Karta tytułoioa...................54
CStanisław Łaskil, Spraw i postępków rycerskich .. opisanie krótkie. Lwów 1599. — Karta
tytułowa...................... 55
Szymon Starowolski, Institutorum rei militaris libri octo. Kraków 1639. — Karta tytułowa 56
Antoni Schneeberger, De bona militum valetudine. Kraków 1564. —- Karta tytułowa. . . 57
PIECHOTA
Piechota polska z początku XVI w. (Fragment obrazu „Bitwa pod Orszą11 w r. 151411 nieznanego malarza krakowskiego z pierwszej połowy XVI wieku.) — Muzeum Narodowe w Warszawie.................59
Bitwa piesza. (Fragment drzeworytu) - Bielski. Kronika polska, s. 297......60—61
Piechota polska z początku XVI w. w walce. (Fragment obrazu „Bitwa pod Orszą11
z pierwszej połowy XVI wieku) — Muzeum Narodowe w Warszawie . 62
Piechota z pierwszej połowy XVI w. w marszu. (Fragmenty fryzu z Sali Rycerskiej na
Wawelu, malowanego w r. 1535 przez Antoniego z Wrocławia.)......63—64
Piechota polska z drugiej połowy XVI w. na Błoniach pod Krakowem (Fragment miedziorytu Meriana i Vischera) — Muzeum Narodowe id Warszawie.....64—65
Pikinierzy i muszkieterzy. (Fragment miedziorytu) — Uffana, Archelia. Leszno 1643. Fig.
14, tract. 2, p. 25....................66—67
Uzbrojenie piechoty —- broń obuchowa XV—XVI w. — Muzeum Wojska Polskiego iv Warszawie..................68
— broń drzewcowa XV—XVI w. —- Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie..... ............69
— kusza z XV w. —- Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . 70 —^ hakownica z XVI w. — Muzeum Wojska P,olskiego w Warszawie . 71 —- hakownica z XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . 71
—- muszkiet i forkiet z XVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie..................72
Muszkiety. (Rysunek) - A. deW Aqua, Praxis (1635 r.), s. 37.........73
Zamek lontowy do muszkietu. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 39. . 74
Sposób trzymania muszkietu. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 43. . 75
Uzbrojenie piechoty - zbroja pikiniera z XVtyXVII w. - Muzeum Wojska Polskiego
w Warszawie................76
— zbroja z XVIZXVII w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie 77
KAWALERIA
Kawaleria polska w zwartym szyku. (Fragment obrazu „Bitwa pod Crszą11 z pierwszej połowy XVI w.) — Muzeum Narodowe w Warszawie........... 79
Kawalerzysla z drugiej połowy XV w. (Fragment obrazu z lat 1490—1497 w kościele Jerozolimskim w Gdańsku.)................ 81
Uzbrojenie kawalerzysty v. drugiej połowy XV w. - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie........................82
Uzbrojenie kawalerzysty z początku XVI w. - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. 83 Kawaleria polska przeprawia się przez rzekę. (Fragment obrazu „Bitwa pod Orszą11
z pierwszej połowy XVI w.) - Muzeum Narodowe w Warszawie . . , . . . 84 Kawaleria polska z pierwszej połowy XVI w. w natarciu. (Fragment drzeworytu) - Bielski, Kronika świata, k. 133 v................. 85
Kawaleria z pierwszej połowy XVI w. w marszu. (Fragmenty fryzu z Sali Rycerskiej na
Wawelu, malowanego w r. 1535)...............86 88
Szabla polska z drugiej połowy XVI w. - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . . 88 Kawaleria polska z drugiej połowy XVI wieku w boju. (Fragment drzeworytu) - Bielski,
Kronika polska, s. 100.................... 89
Uzbrojenie husarza z XVII w. - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie..... 90
Krzysztof Dorohostayski, Hippika albo nauka o koniach. Kraków 1603 —- Karta tytułowa. 91
ARTYLERIA
Artylerzysta z drugiej połowy XVI w. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga pt, Von allerlei Kriegsgewehr) — Rękopis w Pflryżu reprodukcja: J. Revol, Histoire de 1'armee francais, po s. 68....... ............93
Bombarda z drugiej połowy XV w. — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . 95
Moździerz z pierwszej połowy XVII w. (Miedzioryt) —- Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
51, tract. 3, p, 29.....................96
Kartauny z pierwszej połowy XVII w. (Miedzioryt) —- Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
6, tract. 1, p. 19.....................97
Kolubryny z pierwszej połowy XVII w. (Miedzioryt) —- Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
4, tract. 1, p. 9..................... 98
Działa ładowane od tyłu — pierwsza połowa XVII w. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 3, tract. 1, p. 7.................. 99
Działo z otwieranym dnem lufy. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga) —- Rękopis w Paryżu,
reprodukcja: J. Revol, op. cit., po s. 68..............100
Działko czterolufawe - pierwsza połowa XVII w. (Pr,agment miedziorytu) - Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 55, tract. 3, p. 38. ...........101
Lufa działa polskiego z r. 1529 — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie 102
Lufa działa polskiego z r. 1537 — Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . , . 103
Lufa działa polskiego odlanego w r. 1573 przez M. Herła. - Muzeum Wojska Polskiego
w Warszawie............... . , 104
Lufa działa polskiego z XVII w. - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . . . 105
Przyrząd do razwiereania przewodu lufy. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 275. 106
Zalewanie wypalonego otworu zapałoiwego. (Rysunek) A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 277. 107 Wydobywanie z przewodu lufy działa zaezopowanej w nim kuli. (Rysunek)-A. deWAąua,
Praxis (1635 r.) s. 273................... 108
Ku2nia pracująca dla potrzeb wojska. (Rysunek z pracy W. Senfftenbrega) - Rękopis
w Paryżu, reprodukcja: J. Revol, op. cit, po s. 68..........109
Części składowe łoża działowego. (Rysunek) - A. deWAąua, P?axis (1635 r.) s. 100. . . 110
łote działowe z pierwszej połowy XVII w. - Muzeum Wojska Polskiego w War-jtie
Sprzęt do ładowania dział. (Miedz:oryt) - Uffano, Archelia, Leszno 1643. Fig. 44, tract. 3,
p. 10........... ............ 113
LontownŁca. - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie......... 113
Przyrządy celownicze. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 50, tract. 3,
p. 28........................ 114
Moździerz wstrzeliwujący się do celu. (M:edzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig.
21, tract. 1, p. 27. . ................... 115
Przyrządy do podnoszenia luf działowych. (Mieizioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643,
Fig. 48 tract. 3, p. 18................... 116
„KazieF do dźwigania luf działowych. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 109. 117
Wnętrae arsenału artyleryjskiego, (Rysunek) —A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 139. . . 118
Arsenał gdański zbudowany w 1605 r. (MiećTzioryt) — R. Curicke, Der Stadt Dantzig histo-
rische Beschreibung. Amsterdam — Gdańsk 1687, po s. 58......... 119
Wnętrzne zakładu produkującego saletrę. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.),
s. 435........................ 120
Ręczny młyn prochowy. (Rysunek) —- A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 443..... 121
Lanie pełnych kul działowych z żelaza. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga) — Rękopis
w Paryżu, reprodukcja: J. Revol, op. cit., po s. 68........... 122
Pociski łączone i zapadające. (Rysunek) — A. deWAąua, Prazis (1635 r.), s. 347. . . 123 Granaty artyleryjskie (Miiedziioryt) —- K. Siemienowicz, Artis magnae arlilleriae pars prima. Amsterdam 1650. Tabl. M................. 125
Przyrządy do produkcji rakiet I. (M:edzioryt) — Siemienowicz, op. cit. Tabl. E. 127
Przyrządy do produkcji rakiet II. (MiedzrJoiyt) - Siemienowicz, op. cit. Tabl. F. . . . 129
Rakiety I. (Miedziaryt) —- Siemienowicz, op. cit. Tabl. G.......... 131
Rakiety II. (Miedzioryt) - Siemienowicz, op. cit. Tabl. H.......... 133
Artyleria z pierwszej połowy XVI wieku w marszu. (Fragment fryzu z Sali Rycerskiej na
Wawelu, malowanego w r. 1535)........,....... 134
Ubezpieczony marsz artylerii; (Miedaioryt) —- Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 14,
tract. 2, p. 25...................... 135
Przewożenie działa. (Miedziioryt) - Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 12, tract. 2, p. 15. 136
Wciąganie działa na stanowisko. (Miiedztoryt) —Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 53,
tract. 3, p. 34...................... 137
Budowa baterii działowych. (Rysomek) —- J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659), s. 127. 138
Różne sposoby budowy baterii. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis (1635 v.), s. 225. . . 139
Strzelanie ogn;em na wrrost z działa polowe so, (Fragment obrazu „Bitwa pod Orszą11
z pierwszej połowy XVI wieku) — Muzeum Narodowe w Warszawie...... 140
Ustawianie działa typu kartauny. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 145. . . 141
Strzelanie ogniem pośrednim z moździei-za. (Rysunek) — A, deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 265. 142
Chłodzenie działa po strzelaniu. (Rysunek) —- A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 243. . . 143
Schemat rozstawienia artylerii. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga) — Rękopis w Paryżu,
reprodukcja: J. Revol, op. cit., po s. 68............... 144
Schema/t rozłożenia ognia artyleryjskieglo przy obronie twierdzy. (Miedziioryt) — Uffano,
Archelia. Leszno 1643. Fig. 19, tract. 2, p. 63............. 145
Tzw. krzyżowy og-eń artylerii. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga) - Rękopis w Paryżu,
reprodukcja: J. Revol, op. cit., s. 67. . ............. 146
Schemat rozłożenia ognia artyleryjskiego przy ostrzeliwaniu bastionu. (Miedz,ioryt) — Uf-
fano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 25, tract. 2, p. 77...........147
Andrzej deirAąua, Delia oongregatioatie et scola di bombardiera. Zamość 1622. — Karta tytułowa......... . ..............148
Andrzej deirAąua, O zgromadzeniu i szkole pusz kairzów. Zamość 1623. - Karta tytułowa. 148
Andrzej del'1'Aąua, Praxds ręczna o działach. (Rękctpis z r. 1635) —. Muzeum Narodowe
w Krakowie. Zbiory Czartoryskich, nr 1815. Karta tytułowa.........149
Diego Uffano, Archelia, to jest nauka i informacja -o strzelbie i o rzeczach do niej należących. Tłumaczenie polskie Jama Deikana. Leszno 1643. — Karta tytułowa. . . . 150
Kazimierz Siemienowicz, Artis magnae artilleriae pars prima. Amsterdam 1650. — Karta
tytułowa................... . 151
INŻYNIERIA WOJSKOWA
Most budowany przez polskie wojska inżynieryjne. (Fragment obrazu „Bitwa pod Orszą11
z pierwszej połowy XVI wieku) — Muzeum Narodowe w Warszawie......153
Saperzy towarzyszący artylerii w marszu. (Fragment fryzu z Sali Rycerskiej na Wawelu,
malowanego w r. 1535)...... .............155
Narzędzia używane przez piolsikiie wojska inżynieryjne. (F.ysuneik) —- J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 150 i 151.............156—157
Zapory i przeszkody. (Rysunek) —^ J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 140. , 159
Most na pływakach z beczek. (Fraigment obrazu „Bitwa pod Orsząi( z pierwszej połowy
XVI wieku) —- Muzeum Narodoioe w Warszawie...........160
Schematy wiązania pływaków z beczek dla budowy mostu. (Rysimek) —- S. Sarnicki,
Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 86................161
Most na pływakach z becizek. (Rysunek) —^ A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 305. . . 162
Schema;t wiązania mostu pontonowego. (Ry,sunek) —^ 5. Sarnicki, Księgi hetmańskie
(XVI w.), s. 85.....................162
Most pontonowy budowany przez polskie wojska inżynieryjne. (Drzeworyt) — Bielski, Kronika polska, s. 526 . ................163
Most pontonowy i most na tratwach. (Rysunek) -- A. deWAąua. Praxis (1635 r.), s. 307. 164 Most pontonowy. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 36, tract. 2, p. 157. 165 Składana łódź desantowa. (Rysunek) — S. Sarnicki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 124. 166
Transport pontonów na wozie. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia. Leszno 1643. Fig. 14, tract.
2, p. 25........................166
Most na kozłach. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 311 . . . . . - . 167
Most wiszący na linach. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 309 . . . . . 168
Szańce i baterie I. (Rysunek) - A. deWAąua, P,rixis (1635 r.), s. 213....... 169
kz-ińce i baterie II. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 125. . 171
Podkopy i galerie szturmowe. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictioo wojenne (1659 r.),
a. 131........................172
Podkopy i galerie minowe. (Miedzioryt) - Uffano, Archella. Leszno 1643. Fig. 34, tract. 2,
p. 153. , ......173
Wybuch miny założonej pod basztą twierdzy. (Rysunek z pracy W. Senfftenberga) —- Rę-
kopis w Paryżu, reprodukcja: J. Revol, op. cit., s. 27..........174
Sprzęt oddziałów przeciwpożarowych. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 431. . 175
FORTYFIKACJE STAŁE
Budowa twierdzy. (Drzeworyt) — Biblia Leopolity. Kraków 1575—7, s. 14......177
Historia fortyfikacji w ujęciu J. Naronowicza-TMarońskiego. (Rysunki) —- J. Naronoyńcz,
Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 2—4..............179—184
Plan barbakanu krakowskiego. (Rekonstrukcja) — Budownictwo wojskoioe. T. I, Warszawa 1936, ryc. 111.....................185
Przekrój barbakanu krakowskiego (Rekonstrukcja) — jak wyżej, ryc. 110......186
Dzisiejszy widok barbakanu krakowskiego. (Fotografia)...........186
Plan zamku w Cgrodzieńcu (pow. Olkusz, woj. krakowskiej — Katalog zabytków sztuki w
Polsce. T. I, z. 12. Warszawa 1953, s. 16...............187
Dzisiejszy widok zamku w Ogrodzieńcu. (Fotografia)............187
Plan Zamościa z początku XVII wieku. (Miedzioryt) —- G. Braun, Cwitates orbis terrarum.
T. VI. Kolonia 1618....................188
Plan zamku w Wiśniczu Nowym (pow. Bochnia, woj. krakowskiej -— Katalog zabytków
sztuki w Polsce. T. I, z. 2. Warszawa 1951, s.25.............189
Dzisiejszy widok zamku w Wiśniczu Nowym. (Fotografia) . .......189
Teoretyczny plan i przekrój fortecy pięciobocznej. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownict-
ioo wojenne (1659 r.), s. 44.................190
Plan zamku Krzyżtopór w Ujeździe. (Miedzioryt) — S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gusta-
vo gestis, tabl. 18.....................191
Widok ruin zamku w Ujeździe. (Fotografia). Budownictwo wojskowe. T. I. Warszawa 1936, tabl. XXXIV, ryc. 200....................191
Połączone fortyfikacje zamku i miasta. (M.edzioryt) - A. Freytag, Arćhitectura militaris
(1631 r.), tabl. X, fig. 105...................192
Plan fortyfikacji Elbląga. (Miedzioryt) — S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustawo gestis, . tabl. 25.......................193
Fortyfikacje Torunia. (Miedzioryt) - G. Braun,Cwitates orbis terrarum. T. VI. Kolonia 1618 194
Pian fortyfikacji pomocniczych. (Rysunek) —- J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.)
s. 25........................195
Przekroje i obliczenia wałów i rowów fortyfikacyjnych. (Rysunek) —- J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 120—121..............196—197
Plan wejścia do twierdzy. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo tuojenne (1659 r.), s. 142 198 Widok baszty bramnej prowadzącej do twierdzy. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo
wojenne (1659 r.), s. 143...................199
Most zwodzony. (Rysunek)Z— J. Naronotoicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 144 . . . 200 Lekki most zwodzony. (Rysunek) —^ J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 145 . 201
Podnoszona krata zamykająca most. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo wojenne
(1659 r.), s. 145.....................202
Adam Freytag, Arćhitectura militaris nova et aucta. Leyden 1631. — Karta tytułowa . 203
Józef Naronowicz-Naroński, Optica seu perspectiva. (Rękopis z r. 1659) - Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie — Karta tytułowa............204
Józef Naronowicz-Naroński, Architectura militaris, to jest budownictwo wojenne. (Rękopis
7. r. 1659) -- Biblioteka Uniwersytecka w WarszaiDie — Karta, tytułowa.....205
Ozdobnik kończący dział fortyfikacji stałych. (Rysunek) - J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 165..................
MARYNARKA WOJENNA
. 207
Pinka - okręt z XVI-XVII wieku. - C. Hartknoch, Das alte imd neue Preussen
lioteka
209
Okręty polskie w walce z nieprzyjacielem - fragment akwareli A. Boya. Biblioteka
PAN w Kórniku
Model polskiego okrętu „Wodnik11 z XVII wieku zbudowany przez M. Boczara. (Kraków) 210
Lufa polskiego działa żeliwnego z XVII w. - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie . 211
Kule łańcuchowe z XVII w. - Muzeum Wojska Polskiego xo Warszawie..... 212
Kula łańcuchowa. (Rysunek) - S. Sarnicki, Księ-ji hetmańskie (XVl w.), s. 94..... 213
Kotwica okrętu polskiego z XVII w. - Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. . . 214
Wydobywanie z wody zatopionego okrętu. (Miedzioryt) - Uffano, Archelia. Leszno 1643.
Fig. 29, tract. 3, p. 98.................... 215
Wydobywanie z wody zatopionego działa. (Miedzioryt) — Uffano, Archelia.. Leszno 1643. Fig.
30, tract. 2, p. 100.....................216
Fortyfikacje Gdańska w XVI w. (Fragment miedziorytu) — G. Braun, Civitates orbis terra-
rum. T. II. Kolonia 1577...................217
Fortyfikacje Gdańska w XVII w. (Miedzioryt) — S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo
gestis, tabl. 39......................218
Kesony do budowy fundamentów podwodnych. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budownictwo
wojenne (1659 r.), s. 90, wklejka.............. . . 219
Fundamenty palowe fortec nadwodnych. (Rysun2k) — J. Naronoioicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 92....................220
Nadwodne części fortyfikacji nadbrzeżnych. (Rysunek) —- J. Naronoioicz, Budownictv)O ioo-
jenne (1659 r.), s. 93....................221
Artyleria nadbrzeżna ostrzeliwuje okręt nieprzyjacielski kulami pełnolanymi i łańcuchowymi. (Rysunek) - A. deWAąua, Praxis (1635 r.), s. 185..........222
Ostrzeliwanie okrętu usiłującego wtargnąć do portu. (Rysunek) — A. delVAqua, Prazis
(1635 r.), s. 189..................... 223
Okręt przecina łańcuch zamykający wejście do portu. (Rysunek) — A. deWAąua, Praxis
(1635 r.), s. 187......................224
Szymon Starowolski, lnstitutorum rei miłitaris libri octo. Kraków 1639. — Karta tytułowa
księgi piątej. .....................225
STRATEGIA I TAKTYKA
Schemat szyku bojowego „stare urządzenie polskiej - Opracował Jan Wimmer. 229
Szyk „stare urządzenie polskie11. (Rysunek) ,- S. Sarnacki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 253. 230 Schemat szyku bojowego wojska polskiego z XVLiXVII wieku. - Opracował Jan Wimmer. 231
Szyk wojsk polskich z włączeniem piechoty i artylerii. (Rysunek) — S. Sarnicki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 256................. 232
Schemat zataczania taboru husyckiego w XV w. (Na podstawie rysunków w książce:
G. Rewzin, Jan Żiżka. Moskwa 1952, s. 167).............233
Schemat zataczania polskiego taboru owalnego. (Rysunek) - J. Naronowicz, Budownictwo
wojenne (1659 r.), s. 111. . . . . . .......... 235
Schemat zataczania polskiego taboru prostokątnego. (Rysunek) — J. Naronowicz, Budow-
nictioo wojenne (1659 r.), s. 112. ............237
Wozy uszykowane w szeregu. (Rysunek) —. S. Sa.rn.icki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 171. 238
Wozy taborowe w marszu. (Fragment miedziorytu^ —- Uffa.no, Archelia. Leszno 1643, Fig. 14.
tract. 2, ii. 25......................238
Schemat warownego obozu wojska polskiego. (Rysunek) —- J. Naronowicz, Budownictwo
wojenne (1659 r.), s. 108...................239
Widok polskiego obozu wojskowego. (Odlew płaskorzeźby z nagrobka hetmana Jana i jego syna Jana Krzysztofa Tarnowskich z katedry w Tarnowie, prawdopodobnie dłuta Alberta Kuszczyca — druga połowa XVI wieku) — Muzeum Narodowe xo Warszawie . . . 240
Namiot hetmański. (Rysunek) — S. Sarnicki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 111. . . 241
Schemat warownego obozu wojsk polskich i litewskich. (Rysunek) - J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 100—101........ wklejka po s. 242
Szczegółowe rozplanowanie stanowisk ciężkiej jazdy w obozie. (Rysunek) — J. Naronowicz,
Budownictwo wojenne (1659 r.), s. 105...............243
Schemat kampanii na Pomorzu w latach 1463—3 464. — Opracował Marian Krwawicz. . 245
Schemat działań u ujścia Wisły i bitwy w Zalewie Wiślanym. — Opracował Marian
Krwawicz . ...............wklejka po s. 246
Portret Mikołaja Kopernika. (Obraz olejny z połowy XVI w.) — Muzeum Pomorskie io
Toruniu......................247
Mury obronne Olsztyna (Fotografia) ...............248
Fragment murów obronnych Olsztyna. (Fotografia) ...........249
Schemat bitwy pod Obertynem w r. 1531. — Opracował Jan Wimmer, . . wklejka po s. 250 Plan bitwy pod Obertynem. (Rysunek) — S. Sarnicki, Księgi hetmańskie (XVI w.), s. 251 251 Bitwa pod Obertynem. (Drzeworyt) — Bielski, Kronika- polska, s. 564.......252
Portret Jana Tarnowskiego. (Obraz olejny nieznanego malarza z końca XVI w. reprodukowany w książce: J. Kieszkowski, Kanclerz K. Szydłowiecki. T. II. Poznań 1912, tabl. XLV po s. 310).....................253
Widok Krakowa. (Miedzioryt Meriana i Vischera) - Zbiory Mice. - udowego w Warszawie, .................wklejka po s. 254
Schemat oblężenia Krakowa przez wojska arcyksięcia Maksymiliana w r. 1587. — Opracował Ja,n Wimmer . . ............255
Wojska Maksymiliana pod murami Krakowa. (Miedzioryt A. Lautensacka, reprodukowany w książce: K. Lepszy, Oblężenie Krakowa. Kraków 1929, po s. 76)......256
Główna kwatera wojsk Maksymiliana w Mogile. (Miedzioryt A. Lautensacka, reprodukowany jak wyżej, po s, 46.) ..............257
Szturm na Kraków przeprowadzony przez wojska Maksymiliana. (Miedzioryt A. Lautensacka, reprodukowany jak wyżej, po s. 88.) . . ,..........258
Schemat bitwy pod Byczy na w r. 1588 — Opracował Jan Wimmer........259
Arcyksiążę Maksymilian poddaje się Polsce. (Miedzioryt A. Lautensacka, reprodukowany
w książce: K. Lepszy, op. cit., po s. 96)..............260
Portret Jana Zamoyskiego. Miedzioryt Giacomo Franco) — Zbiory ikonograficzne Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie...............261
Scena z bitwy ze Szwedami. (Miedzioryt) — S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo
yestis, tabl. 35......................263
Schemat bitwy pod Kircholmem w r. 1605. — Opracował Jan Wimmer . wklejka po s. 264
Plan uszykowania wojsk przed bitwą pod Kirch Imem. (Rysunek) - J. Naronowicz, Budownictwo wojenne (1650 r.), na kartach dodatkowych.........265
Portret Jana Karola Chodkiewicza. (Miedzioryt P. de Jode) -- Zbiory ikonograficzne Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.......... .
fortyfikacje Pucka. (Fragment -rysunku Fryderyka Getkanta z r. 1634) — Rękopis w Sztokholmie. Reprodukcja w wydawnictwie: Wiadomości sluzby geograficznej. Rok 1937, zeszyt 3/4 . .. ...................
Schemat działań mających na celu odzyskanie Pucka w r. 1627. - Opracować Marian Krwawicz............... .......
Bitwa pod Oliwą. (Akwarela Adolfa Boya) — Biblioteka PAN to Kórniku .
Schemat bitwy pod Oliwą w r. 1627. — Opracował Marian Krwawicz . wklejka po s.
Bitwa pod Oliwą. ^Miedzioryt F. Jansena, reprodukowany w książce: A. Czołowski, op. cit., po s. 138.................wklejka po s.
Bitwa pod Oliwą. (Miedzioryt) - A. Boot, Journal van de Legatie gedaen in den Jaeren 1627 en 1628. Amsterdam 1632..........- - wklejka po s.
Scena z bitwy ze Szwedami. (Miedzioryt)
stis, tabl. 33......... ......
Schemat bitwy pod Trzcianą w r. 1629. - Opracował Marian Krwawicz
S. Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo ge-
266
267
268 269
270
270
270
271 273
